بازار، گروه استانها: درباره راهکارهای کنترل تورم مباحث بسیاری مطرح می‌شود برخی اما اعتقاد دارند که از جمله مهمترین این راهکارها اصلاح سیستم دولتی و اداری و به خصوص بودجه است بودجه‌ای که ساختار آن به گونه‌ای است که فقر می‌آفریند.
تکیه بیش از اندازه به نفت از یک سو و همچنین عدم توجه به دیگر صادرات کشورمان در پس سو مدیریت‌ها و همچنین تحریم‌های بین‌المللی باعث شده تا دولت به بودجه نفت وابسته و در نتیجه چالاکی خود را از دست بدهد. از سوی دیگر نواقص اقتصاد دولتی مانند دخالت در بورس و سیاست گذاری های اجباری و ... باعث شده تا دولت نتواند سرمایه های مردم را از طریق بورس و سرمایه گذاری جمع کند که خود به ازدیاد نقدینگی بدل شده و این خود، یک عامل تورم است.
همچنین از طرف دیگر برخی اعتقاد دارند که تا ساختارها اصلاح نشود، نمی‌توان شاهد کاهش نقدینگی، تورم و دیگر شاخص‌های منفی اقتصادی در کشورمان بود برای بررسی این موضوع، با حسن همتیان کارشناس مسائل اقتصادی به گفتگو نشستیم.
* درباره اقتصاد نفتی ایران بگویید
ابتدا باید گفت ایارن یک کشور رانتی است کشورهای رانتیر کشورهایی هستند که اقتصادشان تک محصولی و مبتنی بر محصولی است که چندان برای آن زحمت این کشیده و به صورت خدادادی و طبیعی موجود است مانند نفت و تنها کافی است که آن را استخراج و سپس به فروش گذاشت تا بتوان این کشور را اداره کرد.
برخی اعتقاد دارند که تا ساختارها اصلاح نشود، نمی‌توان شاهد کاهش نقدینگی، تورم و دیگر شاخص‌های منفی اقتصادی در کشورمان بود
اقتصاد رانتیر با مشکلات عدیده‌ای روبرو است که از جمله مهمترین آنها محدود بودن منابع خدادادی محسوب می‌شود زیرا نفت و گاز حتی در کشورهای آفریقایی الماس روزی به اتمام می‌رسد و در نتیجه دولت باید جایگزینی برای آن پیدا کنند مهمترین مشکل دولت‌های رانتیر این است که عادت کردن به بودجه از طریق فروش نفت و امثال آن سبب می‌شود که کمتر به دنبال درآمدهای جایگزین بروند و به نوعی تنبل بار بیایند.
این اتکای بیش از حد به بودجه‌های رانتیر سبب می‌شود تا دولت کمتر به موضوعاتی مانند به صادرات غیر نفتی و محصولات دیگر بپردازد در نتیجه اقتصاد تولید محور داخلی تضعیف خواهد شد این تضعیف به مرور تولیدکنندگان را ضعیف‌تر و توان کشور برای ایجاد شغل را تحت تأثیر خودش قرار می‌دهد لذا کشور و مشکلات عدیده‌ای روبرو خواهد شد که یکی از آنها تورم است.
* چه پیامدهایی را برای این وضعیت متصور هستید؟
وقتی دولت رانتیر صرفاً تک‌بعدی به موضوع اقتصاد نگاه کنند قاعدتاً تورم در کشور و شاخص‌های منفی اقتصادی مانند نقدینگی، کاهش تولید و غیره بیشتر می‌شوند و در پسِ این کاهش، مشکلات اقتصادی کشور و بالطبع مردم نیز افزون می‌گردد.
* و راهکار کنترل این تورم چیست؟
درباره راهکارهای کنترل تورم در دولت‌های رانتیر مباحث متعددی مطرح هستند اما یکی از مهمترین آنها کاهش وابستگی بودجه به خصوص بودجه جاری و هزینه‌ای به نفت یا آن کالای رانتی مانند نفت است دولت می‌بایست بودجه را به گونه‌ای ببندد که فاصله معنادار و ثابت با درآمدهای نفتی داشته باشد اما سال‌ها است که شاهد رخ دادن این اتفاق نیستیم.
وقتی دولت رانتیر صرفاً تک‌بعدی به موضوع اقتصاد نگاه کنند قاعدتاً تورم در کشور و شاخص‌های منفی اقتصادی مانند نقدینگی، کاهش تولید و غیره بیشتر می‌شوند
یعنی در واقع از هفت دهه قبل که نفت ملی شد دولت‌ها وابسته به درآمدهای نفتی بودند لذا دیگر صادرات کشور مانند فرش پست محصولات کشاورزی و غیره در محاق فراموشی قرار گرفته است از آنجا که دولت‌های رانتیر می‌بایست کالاهایی مانند نفت را بفروشد، نیاز به تقاضا دارند در نتیجه اقتصادهای رانتی بسیار مبتنی بر تعاملات بین‌المللی هستند و البته تحریم‌ها بزرگترین دشمن اقتصادهای رانتیر محسوب می‌شود.
در سال‌های اخیر که تحریم‌های ظالمانه علیه ایران اعمال شده و ما نمی‌توانیم به درستی نفت بفروشیم یا پول آن را دریافت کنیم قاعدتاً بیشترین مشکلات را هم در بعد اقتصادی شاهد هستیم اما باید یک نکته را نیز گوشزد کرد و آن اینکه همه چیز هم فروش نفت نیست زیرا ما در دولتی که نفت را به بالاترین قیمت‌ها می‌فروخت هم دچار مشکلات اقتصادی بودیم در نتیجه زیرساخت‌های دولتی ما نیز دچار اشکال هستند پس از دومین راهکار کنترل تورم در کنار عدم تکیه بودجه نفت اصلاح ساختارهای اقتصادی محسوب می‌شود.
* یعنی باید دولت را کوچک‌تر کرد
دقیقاً؛ چندی پیش نماینده شاهرود و میامی در مجلس اعلام کرده بود که ۸۵ درصد از بودجه صرف امور جاری می‌شود در نتیجه چیزی برای اقدامات عمرانی کشور باقی نمی‌ماند یعنی در واقع ما نفت را می‌فروشیم که فقط بتوانیم حقوق کارمندان و مسائل جاری دولت را تأمین کنیم و لذا نفعی برای اقتصاد ما ندارد چراکه ما از چهار میلیون کارمند دولتی رسمی و سه میلیون غیر رسمی داریم که فقط حقوق همین افراد ماهانه ده‌ها هزار میلیارد تومان می‌شود این در حالی است که کشورهای توسعه یافته با همین جمعیت ایران بیش از ۷۰ هزار کارمند هم ندارد و در بدترین شرایط تعداد کارمندان شأن به ۴۰۰ هزار نفر می‌رسد.
این در حالی است که در ایران فقط چهار هزار مدیر میانی و کلان وجود دارد که به نظر می‌رسد هیچ کدامشان هم زیر ۱۵ میلیون تومان در ماه حقوق نمی‌گیرند که این خود کسری از بودجه نفتی کشور محسوب می‌شود اگر امروز بخواهیم بودجه نفر را کنار بگذاریم قطعاً با پرداخت حقوق و مخارج و دولت مشکل پیدا خواهیم کرد.
از طرف دیگر آن قدر مانع در تولید کشور وجود دارد که همین فردا اگر بخواهیم لوازم خانگی را جایگزین نفت کنیم اصلاً توان آن در کشور وجود ندارد زیرا در سال‌های اخیر تعداد کارخانه‌هایی که به دلیل مشکلات تلاطم‌های ارزی موانع تولید تعطیل شده‌اند از تعداد کارخانه‌هایی که هم اکنون فعال هستند بیشتر است لذا این گزاره یک نکته مهم را به ما گوشزد می‌کند و آن اینکه ساختار اقتصادی ما می‌بایست اصلاح شود وگرنه این مشکلات مضاعف هم خواهند شد.
* برای مقابله با افزایش اتکا باید چه کرد؟
افزایش اتکاء بودجه نفت سبب می‌شود که نفت زیر ۱۰۰ دلار و بالای ۱۰۰ دلار برای مردم تأثیری نداشته باشد اما فرض کنیم نفت کشور به بخش خصوصی واگذار می‌شد و مانند کشورهای خلیج فارس این اتفاق توسط شرکت‌های خصوصی رقم می‌خورد شاهد بودیم که حجم مالیاتی که به دولت از سوی این شرکت‌ها داده می‌شود بسیار بیشتر از درآمدهای نفتی کنونی است و در ضمن این موضوع می‌توانست چرخ اقتصاد و تولید کشور را هم بچرخاند.
در ایران فقط چهار هزار مدیر میانی و کلان وجود دارد که به نظر می‌رسد هیچ کدامشان هم زیر ۱۵ میلیون تومان در ماه حقوق نمی‌گیرند
اقدامی که برای کنترل تورم باید صورت داد کوچک کردن دولت و رساندن اتکاء هزینه‌های جاری به نفت به صفر است موضوع کرد و ته برای دولت با درآمدهای میلیارد دلاری نفت قدری دشوار است اما می‌تواند آینده بهتری را از لحاظ اقتصادی برای مردم پدید بیاورد. دیگر کاری که باید صورت گیرد جلوگیری از انبساط نقدینگی است دولت نباید کاری کند که نقدینگی در دست مردم باشد زیرا خودش تورم ایجاد می‌کند که البته بحث مفصلی دارد دولت با بورس و سرمایه گذاری و اوراق بهادار و… می‌تواند پول در دست مردم را کاهش دهد و در نتیجه یکی از عوامل تورم را کنترل کند اما معایب بزرگ اقتصادی یعنی دخالت‌ها در بورس و بازار سرمایه همین امکان را هم از دولت گرفته است.
* پس چرا این کار نمی‌شود؟
به این دلیل که دولت‌ها از خیر میلیاردها دلار درآمد نفتی به راحتی نمی‌توانند بگذرند در ساده‌ترین حالت این است که نفت پشتوانه اقتصاد دولتی می‌دانند و به راحتی آن را تقدیم بخش خصوصی نمی‌کنند این همان موضوعی است که در خودروسازی دیده می‌شود و به همین دلیل است که خودروسازی ما هرگز خصوصی نمی‌شود زیرا دولت از خیر سودش نمی‌گذرد.
نظر شما