بازار؛ گروه صنعت: هر چند بیش از ۱۷ میلیارد تن ماده معدنی در کشور کشف شده است اما در حال حاضر تنها ۷ درصد از اکتشافات انجام شده متعلق به کانی مس است. این درحالی است که بر اساس برآوردهای انجام شده ایران در رتبه پنجم ذخایر معدنی و با داشتن بیش از ۵ درصد از ذخایر مس دنیا قرار دارد. همچنین در تولید مس تصفیه شده نیز دارای رتبه قابل توجه ۱۹ است.
با تمام این ظرفیت ها همچنان به گفته کارشناسان تنها نیم درصد از ظرفیت های اقتصادی اکتشافات تا صادرات مس مورد بهره برداری قرار می گیرد. ظرفیت اندکی که در مقابل استخراج به صورت میانگین ۱۰ درصدی کشورهای دیگر است. البته مساله به همین موضوع استخراج اندک محدود نمی شود و طی سال های اخیر به گفته کارشناسان، ایران برخی از کشورهای هدف برای صادرات فلزات را از دست داده و فضای فعالیت را برای رقبای خود همچون هند، چین و غیره بیش از گذشته باز کرده است. برای مثال ایران در گذشته به عنوان یکی از تامین کنندگان شرکت مس دوبی شناخته می شد اما اکنون هیچ سهمی در آن بازار ندارد.
در این رابطه بهرام شکوری، عضو کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران و رییس انجمن مس کشور در گفت و گوی با بازار در خصوص ظرفیت های مغفول و از دلایل عقب نشینی ایران از مقاصد صادراتی خود توضیح می دهد.
قیمت های فلزات در داخل کشور متاثر از قیمت های جهانی هست اما اغلب بهای محصولات ایرانی از قیمت های جهانی پایین تر است که بخشی از آن به دلیل نرخ تبدیل است که از ارز نیمایی استفاده می کند
* قیمت گذاری کانی مس در دنیا روندی افزایشی به خود گرفته است، بفرمایید این فلز در ایران در چه وضعیتی قرار دارد و به نظرتان در سال جاری چقدر شاهد رشد بهای این ماده اولیه به خصوص متاثر از قیمت های جهانی خواهیم شد؟
به هر حال قیمت های داخل کشور متاثر از قیمت های جهانی هست اما اغلب بهای محصولات ایرانی از قیمت های جهانی پایین تر است که بخشی از آن به دلیل نرخ تبدیل است که از ارز نیمایی استفاده می کند؛ این ارز نیمایی با ارز آزاد یک اختلاف قیمتی را دارد اما به طور طبیعی، افزایشی که در دنیا با در ارتباط با مس رخ می دهد به همان میزان این افزایش در داخل کشور هم اتفاق خواهد افتاد، فقط اختلافی که با قیمت مس جهانی داریم سر تبدیل نرخ ارز است.
* با توجه به اینکه اغلب فعالان در صنایع کشور از افزایش ۵۷ درصدی دستمزد ها انتقاد دارند و معتقدند هزینه های تولید افزایش یافته و باید به همان میزان نیز قیمت محصولات بالا رود، به نظرتان این اتفاق بر روی قیمت تمام شده کانی و فلز مس چه تاثیری می گذارد؟
به طور حتم افزایش هزینه های تولید از جمله بالا رفتن دستمزد کارگران حاشیه سود تولیدکنندگان مس در ایران را کم می کند و این اتفاق اثرگذار است؛ چرا که به هرحال می بینید حامل های انرژی از جمله برق و گاز افزایش قیمت داشته است. همچنین دستمزد ها هم افزایش یافته که در نهایت تمامی هزینه ها را بالا می برد.
به تازگی هم دیدیم که حمل و نقل هم تغییر می کند و قیمت ها افزایش می یابد که همه این اتفاقات حاشیه سود فعالان را کاهش می دهد. در کنار این موضوع نیز دولت تحت عنوان اینکه می خواهد بازار داخلی را تنظیم کند دست به تغییراتی می زند که این سیاست گذاری ها بی منطق است؛ چرا که صادرات بدون عرضه در بورس در تمامی فلزات از جمله فولاد، مس، روی و غیره صورت نمی گیرد. در تمامی این فلزات هم مازاد تولید داریم که باید صادر شود. به طور طبیعی عوارضی را هم وضع کرده اند که این عوارض هم بخش زیادی از سود فعالان را کاهش می دهد.
* در حال حاضر عرضه فلز مس در بورس در چه شرایطی قرار دارد؟ آیا با توجه به تغییرات جهانی، شاهد تغییراتی در حوزه بورس فلزات هم خواهیم شد یا خیر؟
خیر، تغییر خاصی رخ نمی دهد؛ بنابراین عرضه محصولات صنایع مادر بر اساس برنامه ریزی قبلی صورت می گیرد و هم تولیدکنندگان محصولات را عرضه می کنند و هم مصرف کنندگان حضور دارند و خرید ادامه دارد.
این فرمول قیمت مس نیز متوسط ال ام ای است که بر اساس ارز نیمایی تعیین می شود. اما به طور شفاف بر اساس فرمولی که اشاره کردم قیمت ها تعیین می شود و با نوسان قیمتی کمتر از ۵ درصد قیمت تعیین می شود.
در حال حاضر در انواع مشتقات مس مازاد بر نیاز داخلی تولید داریم و نزدیک به ۵۰ درصد محصولات تولیدی را صادر می کنیم
* در حال حاضر واردات مس با توجه به ذخایر و تولیدات داخلی به چه شکلی است؟ آیا اکنون مس کاتد هم به کشور وارد می شود؟
در حال حاضر مازاد بر نیاز داخلی تولید داریم و نزدیک به ۵۰ درصد محصولات تولیدی را صادر می کنیم. بر این اساس باید صنایع پایین دستی را حمایت کنیم که آن صنایع پایین دستی توسعه یابند تا میزان صادرات را به حداقل برسانیم و بخش عمده تولیدات در داخل کشور مورد مصرف قرار بگیرد.
در خصوص بخش دوم سوال تان نیز واردات کاتد مس به طور کلی نداریم اما واردات کنسانتره انجام می شود به لحاظ اینکه ظرفیت تبدیل کنسانتره به کاتد مس را داریم و می توانیم از ظرفیت خالی کارخانه هایمان استفاده کنیم. همچنین مس درحال حاضر ظرفیت های خالی دارد و خیلی از معادن کوچک و متوسط تولید کنسانتره را دارند و به شرکت های دیگر محصولات شان را می فروشند.
* با توجه به افزایش قیمت جهانی مس و ظرفیت غنی ذخایر کشور به نظرتان امسال قرار است چقدر تولید مس افزایش یابد؟ همچنین درحال حاضر حجم تولید و عرضه مس ایران به بازار در سال چقدر است؟
در دنیا عرف این است که به طور متوسط بخشی از ذخایر شان را استخراج می کنند و به طور طبیعی در چرخه زنجیره تبدیل به کالاهای ارزش افزوده بالاتر مثل کاتد مس، مفتول و سایر این محصولات تبدیل می کنند. اما متاسفانه این اتفاق در ایران زیر نیم درصد اتفاق میفتد. بعضی از کشورها نیز بالای ۱۰ درصد از ذخایر شان را استخراج می کنند.
با این تفاسیر به نظر می رسد که باید به این سمت و سو برویم که حجم استخراج و صادرات را به طور معناداری افزایش دهیم. با توجه به آینده مس به خصوص در ارتباط با حذف سوخت های فسیلی و رو آوردن به انرژی های پاک، الکتریکی و برقی به طور طبیعی میزان مصرف برخی از کانی ها مثل مس افزایش پیدا خواهد کرد؛ در نتیجه تقاضای مس بالاتر خواهد رفت و این موضوع می طلبد که از امروز ظرفیت تولید مس را افزایش دهیم و ارز آوری مس می تواند تا ۱۰ میلیارد دلار افزایش یابد.
* برای افزایش درآمدهای ارزی حاصل از صادرات مس باید چه اقداماتی انجام داد تا حجم استخراج معادن از نیم درصد فراتر رود و بتوانیم سهمی در بازار جهانی داشته باشیم؟
افزایش درآمدهای ارزی مشروط بر این است که حمایت های کافی صورت بگیرد تا بتوانیم ظرفیت استخراج و تولید را افزایش دهیم. با این حال به رغم نام گذاری هایی که مقام معظم رهبری برای هر سال می کنند متاسفانه مسئولان در این راستا اقدامی نمی کنند و گاهی حتی می بینیم برخی از سیاست گذاری ها در جهت معکوس است. بنابراین به جای مانع زدایی حتی موانع بیشتری را ایجاد می کنند و پشتیبانی کمتری صورت می گیرد.
همین عوارضی که وضع کردن برای صادرات مس، مانع بزرگی برای فعالان این حوزه ایجاد کرده است. ابتدا می گذاشتند مس را بفروشند، بعد به فکر درآمدهای دولت می بودند. زمانی که کرونا بود و قیمت ها افت کرد مگر دولت به این ها کمکی کرد؟ اما امروز که قیمت های جهانی بالاتر می رود و سود جهانی بالاتر افزایش می یابد دولت می آید و خودش را در افزایش سود شریک می داند! این رفتار منطقی نمی آید.
مس سالانه ۱۰ میلیارد دلار ظرفیت ارز آوری دارد اما مشروط بر اینکه هم بتوانیم میزان استخراج بالا ببریم و هم تولید کاتد مس را در داخل کشور افزایش دهیم
* در حال حاضر ظرفیت نهفته ارز آوری از صادرات مس چقدر برآورد می شود؟
مس سالانه ۱۰ میلیارد دلار ظرفیت ارز آوری دارد اما مشروط بر اینکه هم بتوانیم میزان استخراج بالا ببریم و هم تولید کاتد مس را در داخل کشور افزایش دهیم. اگر بتوانیم یک میلیون تن کاتد مس در کشور تولید کنیم، به طور طبیعی می توان با این افزایش قیمت ها که برای مس صورت می گیرد سالانه ۱۰ میلیارد دلار درآمد ارزی برای کشور ایجاد کرد.
* اشاره کردید که بخش مهمی از ظرفیت معادن مس کشور مغفول مانده، بفرمایید در حال حاضر تولید کاتد مس در سال چقدر است؟
در حال حاضر ۲۸۰ هزار تن کاتد مس در هر سال تولید می شود.
* به عنوان رئیس انجمن مس ایران بفرمایید برای اینکه ظرفیت های خالی استخراج مس تکمیل شود باید چه اقداماتی انجام شود؟
به طور طبیعی باید حجم سرمایه گذاری در این حوزه افزایش یابد. همچنین باید رغبت ایجاد کنیم که صاحبان سرمایه به این حوزه ورود پیدا کنند. این مجموعه کارهایی است که باید توسط دولت ها انجام بگیرد. چه سرمایه گذار هایی که در داخل کشور هستند و هم سرمایه گذاران خارجی اگر بستر آماده شود و مناسبات مان با دنیا اصلاح شود می توانند حجم سالانه استخراج را افزایش دهند.
به هر حال این ظرفیت ذخایر مس ارزشمند برای کشور وجود دارد که می توانیم تولید را افزایش دهیم اما به طور طبیعی نیاز داریم که سرمایه گذاری در حوزه اکتشاف های جدیدی را افزایش دهیم. هر روز یک معدن مس به ذخایر کشور اضافه می شود و خود ذخایر ملی مس ایران ذخایر کشور را با توجه به اکتشافاتی که انجام داده افزایش داده است.
در حال حاضر معدنی در سیستان و بلوچستان داریم که در مدار تولید می آید و به طور کلی با اکتشافاتی معدنی مس که صورت می گیرد و این اکتشافات توسعه یابد و سرمایه گذاری که در این حوزه صورت می گیرد می توانیم حجم ذخایر کشف شده و آماده بهره برداری را بیشتر کنیم.
همچنین باید به این سمت برویم که میزان استخراج از این ذخایر معدنی آماده بهره برداری را افزایش دهیم. همچنین به دنبال آن نیز ظرفیت خالی کارخانه های تولید کاتد مس را پر کنیم تا بتوانیم مجموعه فعالیت های ذوب را هم توسعه دهیم تا بتوانیم ظرفیت تولید یک میلیون تن کاتد مس در داخل کشور را ایجاد کنیم.
همین اقدامات را باید برای صنایع پایین دستی هم انجام دهیم. برای صنایع سیم و کابل، مفتول های مسی و صنایعی که می توانند مس در آن ها به کار برود که شامل تولید خودرو، لوازم خانگی و غیره می شود را باید افزایش دهیم تا ارزش افزوده این بخش بیشتر نصیب کشور خودمان شود.
قانون معادن اجرا نمی شود و فعالان نمی توانند اقدام به سرمایه گذاری کنند و باید به طور طبیعی بروند از ظرفیت های بانکی استفاده کنند اما بانک ها فقط وثیقه ملک می خواهند
* از بحث ظرفیت های معادن مس کشور که بگذریم بفرمایید امسال صنعت مس با چه چالش هایی مواجه است و باید برای رفع آن چه کرد؟
اولین چالشی که تمام بخش معدن را متاثر می کند این است که قانون معادن اجرا نمی شود. یک سلسله گزارش هایی را در قالب خبر دیده ام که منتشر می شود و قوانینی است که اجرا نمی شود یا ترک فعل هایی است که توسط دولت ها انجام می گیرد. برای مثال برای پروانه های بهره برداری معادن وثیقه قبول نمی کنند که افراد بتوانند از تسهیلات بهره ببرند.
این موضوع عامل بازدارنده ای است که فعالان نمی توانند اقدام به سرمایه گذاری کنند و باید به طور طبیعی بروند از ظرفیت های بانکی استفاده کنند اما پروانه بهره برداری معدن را به رغم اینکه در قانون توسط رئیس جمهور، معاون پارلمانی و حقوقی اش تایید شده است بانک ها قبول نمی کنند و در نهایت وثیقه ملک می خواهند.
در نهایت فعال معدنی که تمام سرمایه اش را در معدن و در قالب ذخیره و ماشین آلات است چه طور باید بتواند ملک وثیقه بذارد؟ مگر انبوه ساز است؟ به طور طبیعی نمی تواند از این تسهیلات بهره ببرد. یا نحوه هزینه کرد حقوق دولتی است که به طور قانونی اجرا نمی شود. همچنین پنجره واحد است که رعایت نمی شود.
نرم افزار حقوق دولتی است که آن هم اجرا نمی شود. هزینه ای است که باید مازاد بر حقوق دولتی برای معادن تحمیل نکنند که می کنند. یعنی خیلی از این ترک فعل هایی که توسط دولت ها انجام می گیرد اما متاسفانه هیچ کسی به این موضوع ورود نمی کند. به خصوص مجلسی که قانون گذار است اما یکی از وظایف دیگرش نظارت بر اجرای قانون ها است که متاسفانه مجلس این بخش دوم را کوتاهی می کند.
نظر شما