با حذف روسیه، انتقال گاز از خزر به اروپا گزینه جدی خواهد بود

بازار؛ گروه بین الملل: اروپا با چشم انداز کمبود شدید گاز در نتیجه تهاجم روسیه به اوکراین مواجه است که تحویل آینده حدود ۱۴۰ میلیارد متر مکعب گاز در سال به مشتریان اروپایی را تهدید می کند. حتی قبل از تهاجم، تشدید موازنه گاز اروپا قیمت‌ها را به سطوح فوق‌العاده‌ای افزایش داده بود و گاز (و برق) را قویاً در خط مقدم نگرانی‌های سیاست ملی و اتحادیه اروپا در مورد مقرون به صرفه بودن انرژی قرار داده بود.

اکنون کمیسیون اتحادیه اروپا فراخوانی برای توقف تدریجی واردات سوخت فسیلی روسیه تا قبل از سال ۲۰۳۰ صادر کرده است. این فراخوان اگر به درستی مدیریت نشود، می تواند تعادل واردات انرژی از روسیه را بسیار بدتر کند.

واقعیت این است که روسیه ۴۰ درصد گاز اتحادیه اروپا را تامین می‌کند و جایگزینی این نوع حجم با ترکیبی از منابع تامین گاز جایگزین، استقرار گسترده‌تر انرژی‌های تجدیدپذیر و مداخلات و بهبودهای سمت تقاضا در عرض تنها هشت سال یک درخواست بزرگ است. اجرای این طرح تدریجی مستلزم سطوح بی سابقه تامین مالی، همکاری سیاسی بی سابقه با تامین کنندگان غیر اتحادیه اروپا و حمایت بی دریغ مصرف کننده است.

عرضه گاز جایگزین ممکن است مشکل ایجاد کند. در کوتاه مدت دیگر امکان انتقال گاز از شمال آفریقا (عمدتاً الجزایر) یا نروژ وجود ندارد. آغاز تولید گاز در دریای سیاه از میدان ساکاریا ترکیه و میدان نپتون رومانی (اگر خیلی زود مجوز داده شود) می تواند کمک کند، اما نه به ترتیب تا سال های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵.

توسعه این میادین از سوی تامین کنندگان ممکن است پنج سال یا بیشتر طول بکشد. شرق مد به نظر می رسد که ممکن است خیلی دیر وارد نبرد شود، در حالی که افزایش تولید از میدان گازی گرونینگن ممکن است اما از نظر سیاسی دشوار است.

بازار نقطه ای LNG یک گزینه است، اما این به معنای رقابت از سوی آسیا برای کالایی که اکنون بسیار قابل تعویض بوده و شبیه به نفت خام که از دریای خزر خارج می شود است. تولیدکنندگان دریای خزر در موقعیتی هستند که ظرف چند ماه ۱۰ میلیارد متر مکعب دیگر را تامین می کنند، حجمی که هیچ منبع دیگری از گاز خط لوله نمی تواند با آن برابری کند.

گاز از میادین فعلی خزر از طریق سه گزینه می تواند در کوتاه مدت به تعادل گاز اروپا کمک کند. همه بر این مفهوم استوار هستند که اگر گاز بتواند به ترکیه برسد، ال‌ان‌جی که به ترکیه می‌رود می‌تواند برای فروش رقابتی به بقیه مناطق اروپا آزاد شود، جایی که مازاد ظرفیت گازی‌سازی مجدد LNG وجود دارد.

در سال ۲۰۲۰، ترکیه ۱۵ میلیارد متر مکعب LNG وارد کرد و پس از آن در سال ۲۰۲۱، ۱۴ میلیارد متر مکعب LNG دیگر را وارد کرد. جایگزینی بخشی از آن با گاز خط لوله از دریای خزر و آزادسازی LNG جابجا شده برای بازارهای اتحادیه اروپا، عرضه فوری را ارائه می دهد.

سه گزینه عبارتند از:

۱-برداشت ۵ میلیارد متر مکعب گاز تولیدی پتروناس در بخش ترکمنستان در دریای خزر که بیشتر آن در حال شعله ور شدن است و انتقال آن به آذربایجان.

۲-افزایش حجم از طریق قرارداد مبادله ۲ میلیارد مترمکعبی ترکمنستان-ایران-آذربایجان که از ژانویه ۲۰۲۲ فعال است. این گزینه می تواند تحویل به آذربایجان را ۲ تا ۳ میلیارد مترمکعب دیگر افزایش دهد و حجم قابل مقایسه ای از گاز آذربایجان را برای تحویل به ترکیه آزاد کند.

۳-سازماندهی یک قرارداد جدید سوآپ ترکمنستان-ایران-ترکیه برای استفاده از ظرفیت اضافی در خط لوله ۴۸ اینچی ایران-ترکیه.

هر سه این موارد امکان پذیر است زیرا ترکمنستان ظرفیت تولید مازاد دارد که در حال شعله ور شدن است و می تواند تولید را به خطوط لوله موجود به یک خط جدید کوتاه ۷۸ کیلومتری با ظرفیت ۱۰ میلیارد متر مکعب برای اتصال به تاسیسات جمع آوری گاز موجود در آذربایجان برساند.

خط موجود ایران و ترکیه باید قابلیت حمل و نقل بیشتری را داشته باشد: در سال ۲۰۲۱، ایران ۹.۴ میلیارد متر مکعب LNG به ترکیه صادر کرد - نزدیک به ۹.۶ میلیارد متر مکعب - اما این خط ۴۸ اینچی است و بنابراین باید بتواند LNG بیشتری را حمل کند. تحویل تا کنون در سال ۲۰۲۲ به میزان قابل توجهی کمتر بوده است و تقویت مجدد صادرات ترکمنستان به شمال شرق ایران تامین لازم را فراهم می کند.

به همین دلیل است که همکاری سیاسی ترکیه جزء مهمی در واردات گاز خزر به بازارهای ترکیه و در دسترس قرار دادن LNG ترکیه برای اتحادیه اروپا در کوتاه مدت است. ترکمنستان پتانسیل تولید مقادیر قابل توجه گاز بیشتر را دارد، اما در کوتاه مدت و میان مدت، انتقال بیش از ۵ تا ۱۰ میلیارد مترمکعب دیگر نیاز به سرمایه گذاری قابل توجهی در توسعه زیرساخت های خط لوله مربوطه دارد.

امکان پذیر ساختن گزینه های مرتبط با ترکمنستان با درک این موضوع آغاز می شود که مسائل فنی و تجاری نیاز به شفاف سازی دارند. با این حال، در مقایسه با کمبود سایر گزینه های خط لوله کوتاه مدت، بسیار جذاب به نظر می رسد.

در مجموع سیاست عرضه گاز آماده گزینه گاز خزر را جذاب و قابل اجرا می‌سازد. این امر مستلزم آن است که اتحادیه اروپا روابط قوی تری در زمینه انرژی با ترکیه ایجاد کند. اما با سمی شدن صادرات سوخت فسیلی روسیه، ایجاد این رابطه هم شدنی و هم ضروری به نظر می رسد.