بررسی بخشی از مشکلات و چالش‌های دانش‌بنیان ها

به گزارش بازار به نقل از روابط عمومی مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان ایران، در ابتدای این گفت‌وگو افشین کلاهی با اشاره به اینکه با توجه به شعار سال، امسال چه تفاوتی باید با سال‌های پیش داشته باشد، گفت: در ابتدا باید به این سوال پاسخ دهیم که چرا روی این تشکل بالادستی نام دانش‌بنیان نهاده شده است؟

کلاهی افزود: طبق آمار در حال حاضر شش هزار و۷۰۰ شرکت دانش بنیان در کشور مجوز فعالیت دارند و از حمایت‌های قانونی بهره‌مند هستند. همچنین چیزی در حدود ۵ تا ۷ هزار استارتاپ داریم که در این حوزه فعالیت می‌کنند، اما هنوز مجوز نگرفتند. حدود ۵ یا ۶ هزار شرکت هم در پارک‌های علم و فناوری مستقر هستند و مجوز دانش‌بنیانی ندارند. اما همه اینها در اکوسیستم نوآوری و فناوری کشور فعال هستند.

وی تصریح کرد: در چند سال اخیر با اتخاذ سیاست‌هایی که بعضی از آنها درست و بعضی‌ها هم اشتباه بوده و بعضا اصلاح شده زیرساختی در این اکوسیستم ایجاد شده است. بنابراین، اکنون یک محیط آماده‌ای برای کسانی که می‌خواهند در این حوزه سرمایه گذاری کنند، در اختیار داریم.

کلاهی تصریح کرد: با توجه به اینکه این حوزه خطر پذیر بوده و مانند حوزه‌های دیگر نیست، استارت‌آپی که شکل می‌گیرد مشمول حمایت‌ها می‌شود، اما زمانی که به مرحله بهره‌برداری می‌رسد، از هر ۱۰ استارت‌آپ حدود ۸ تای آنها غیرفعال می‌شود. در ایران، این محیط به صورت گلخانه‌ای فعالیت می‌کند، یعنی در زیست بوم مربوطه که ممکن است معاونت علم و فناوری، صندوق نوآوری و شکوفایی یا وزرات علوم و پارک‌های علم و فناوری باشد تا حدی تاثیر گذارند. اتفاقی که امسال باید بیفتد این است که فعالیت در محیط بیرون از این فضا و در اکوسیستم واقعی نیز برای انها مساعد شود تا بتوانند در فضای واقعی نیز حضور داشته باشند، این در حالیست که متاسفانه محیط بیرون اصلا مساعد نیست.

وی در ادامه با بیان اینکه، محیط کسب و کار در ایران رتبه‌ بسیار پایینی در دنیا دارد، افزود: بخش‌نامه‌ها، مقررات، آیین‌نامه‌ها، مجوزها و بوروکراسی‌های اداری موجود موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد. در کنار اینها چالش بزرگ دیگری که داریم این است که رابطه‌ مناسبی با دنیا نداریم. متاسفانه ارتباطات بین‌المللی ما تقریبا قطع شده و این مسئله‌ مهمی است. مخصوصا برای شرکت‌های دانش بنیان که در حوزه ICT فعال هستند.

وی در رابطه با مشکلات موجود در روابط بین الملل ادامه داد: یکی از مهمترین مشکلات به ویژه برای کسب‌وکارهای فعال در حوزه ICT جذب سرمایه‌گذار خارجی است که موضوع بسیار مهمی است. موارد دیگر مشارکت با شرکت‌های خارجی، است که باعث انتقال تجربه به نیروهای جوان و نخبگان ما می‌شود. خیلی از افرادی موفق کشور کسانی هستند که سالها خارج از کشور کار کردند و برگشتند و یا در ایران شرکت داشتند و با یک شرکت خارجی کار می‌کردند، حال که شرکت‌ها رفتند آنها توانستند کار را ادامه دهند.

کلاهی تصریح کرد: در هرحال ما باید کار را از خارجی‌ها یاد بگیریم. ما در خیلی موارد ضعیف هستیم به ویژه در امور مدیریتی. همچنین، برای بعضی پلتفرم‌ها، بازار داخلی ما کافی نیست. بنابراین، اگر مشارکت ایجاد شود، می‌توانیم به بازارهای منطقه‌ای دست پیدا کنیم. علاوه بر این، وقتی کسب‌وکاری می‌خواهد نقل وانتقالات بانکی داشته باشد دچار مشکل می‌شود و کم‌کم می‌روند سراغ اینکه چطور می‌توانند درآمد دلاری کسب کنند.

وی بیان کرد: اکنون خیلی از نخبگان در ایران فریلنسری کار می‌کنند و از سایت های خارجی کار می‌گیرند و دستمزد دلاری می‌گیرند. البته با ریسک بالا این کار را می‌کنند. یا اینکه استارت آپ‌شان را که RUN کردند دنبال این هستند که در یک کشور دیگری به شخص دیگری بفروشند. نتیجه آن می‌شود مهاجرت جوانان ایرانی هم استعداد دارند هم کارشناس هستند و هم کارشان را بلدند. هر چه بیشتر کارشان را بلد باشند، احتمال رفتن‌شان هم بیشتر است. در صورتی که اگر ارتباطات بین‌المللی ما دچار مشکل نمی شد و اگر محدودیت‌ها کمتر می‌شد، شاید این نرخ رشد مهاجرت کشورمان به طور چشمگیری کاهش می‌یافت و می‌توانستیم نیروی انسانی را در کشور نگه داریم و الان شرکت‌ها IT با مشکل نیروی انسانی مواجه نبودند.

رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان اتاق ایران در ادامه، پیرامون چالش‌های موجود در این اکوسیستم گفت: بازار هم رقابتی نیست؛ بازار کاملا انحصاری است و اصلا نمی‌توان به آن ورود کرد. به‌گونه‌ای که کسب‌وکارها روی یک محصولی تمرکز می‌کنند، محصول تولید و تجاری سازی می‌شود، اما در بخش فروش و عرضه دچار مشکل می‌شوند. چراکه، در این مرحله وارد فضایی می‌شوند که بقیه فعالان اقتصادی نیز در آن حضور دارند و دچار مشکلاتی می‌شوند که در حال حاضر شاهد هستیم شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها دچار آن هستند و این باعث می‌شود با مشکلات بیشتری مواجه شوند.

وی در ادامه پیرامون مشکلات حقوقی و سرمایه‌ها و دارایی‌های نامشهود نیز گفت: یکی از مواردی که ما دنبالش هستیم، این است که دارایی‌های نامشهود شرکت‌ها رسمیت پیدا کند و بانک‌ها برایش ارزش‌گذاری کنند که متاسفانه این مقوله دیده نمی‌شود. به بیان دیگر، در چند سال گذشته بانک‌ها ارزش‌گذاری درستی در مورد شرکت‌ها نداشته‌اند. باید در نظر داشته باشیم سرمایه‌های نامشهود یک شرکت است که در اولویت قرار دارد و سرمایه‌گذاری باید برای دانش بنیان بودن و نیروی انسانی شرکت‌ها اتفاق بیفتد. در صورتی در فضای سنتی بازار فقط دنبال این هستند که هزینه ملک و وسایل اداری را پرداخت کنند.

رئیس هیات مدیره مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان ایران اظهار کرد: به‌عنوان مثال، یک شرکت بزرگ خارجی میلیاردها تومان برای خرید یک پلتفرم هزینه می‌کند. اما این شرکت اگر در ایران باشد، احتمالا بانک‌های ایرانی چند میلیون تومان بیشتر روی آن قیمت نمی‌گذارند.

وی در پاسخ به اینکه وظیفه‌ شرکت‌های دانش بنیان چیست و در این شرایط چگونه باید عمل کنند، گفت: دانش‌بنیان ها باید سعی کنند فرهنگ را تغییر دهند و این تغییر اتفاق می‌افتد. مانند همین فروش آنلاین که به این راحتی نبود، یا فعالیت تاکسی‌های اینترنتی که با چالش‌های زیادی در ابتدای کار مواجه بودند. اما نوآوری راهش را پیدا می‌کند، فرهنگ آن هم ایجاد شد و کسی نتوانست با آن مخالفت کند. به نظرم راه حل همین است. این مدل که از آن تحت عنوان نوآوری مخرب یاد می‌شود را می‌توانیم در همه‌ حوزه‌ها جلو ببریم، شاید بهترین نتیجه را بگیریم.