بازار؛ گروه استانها: احداث مجتمع‌های بین‌راهی در مسیر جاده‌های ارتباطی توانسته تا امروز رضایت بسیاری از گردشگران و مسافران را به دلیل تنوع خدمات به خود جلب کند.
این مجتمع‌ها نقش مؤثری در ایمنی راه‌ها و همچنین ایجاد اشتغال داشته و خوشبختانه خراسان رضوی از این لحاظ مقام سوم کشور را به خود اختصاص داده است.
در طی سال‌های گذشته به‌ویژه در شریان‌های اصلی راه‌های ارتباطی کشور شاهد احداث و راه‌اندازی مجتمع‌های بین‌راهی متعددی بودیم که این مجتمع‌ها نه‌تنها نیاز مسافران و گردشگران را تأمین کرده بلکه نقش مؤثری در کاهش تصادفات رانندگی و ایمنی مسافران داشته است اما بنا بر گفته متولیان این حوزه سرمایه‌گذاران در طی دو سال گذشته بابت کاهش سفرها در این حوزه از این بابت متضرر شدند.
به‌منظور آشنایی با وضعیت احداث و راه‌اندازی این مجتمع‌ها و همچنین موانع بر سر راه سرمایه‌گذاران با دکتر حامد افتخار زاده رئیس اداره بازرگانی و سرمایه‌گذاری اداره کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای خراسان رضوی با محوریت همین سوژه به گفت‌وگو نشستیم.
* مجتمع‌های بین‌راهی دارای چه ویژگی‌هایی هستند؟
این مجتمع‌ها به‌گونه‌ای طراحی می‌شود که تمامی نیازهای مسافران جاده‌ای را برآورده کرده و نیاز به توقف‌های مکرر برای دریافت هرکدام از خدمات فوق به حداقل برسد و درنهایت باید اذعان کرد باعث افزایش ایمنی راه‌ها شده است.
* این مجتمع ها با چه هدفی احداث می شود؟
هدف از احداث مجتمع‌های خدماتی و رفاهی بین‌راهی، فراهم کردن آسایش بیشتر رانندگان و مسافران با ارائه خدمات متمرکز و مناسب جلوگیری از پراکندگی واحدهای خدماتی در طول جاده‌ها و تمرکز آن‌ها در یک مکان، توسعه زیرساخت‌های تفریحی رفاهی و خدمات فنی و عمومی برای مسافران است.
* احداث این مجتمع‌ها دارای چه برکات و مزایایی بوده است؟
نقش مجتمع‌های بین‌راهی را در ارتقای ایمنی جاده‌ها بسیار حائز اهمیت است. این مجتمع‌ها شامل جایگاه سوخت، رستوران، واحدهای تجاری و خدماتی، مسجد یا نمازخانه و سرویس‌های بهداشتی عمومی هستند.
فراهم‌سازی امکانات مناسب برای اقامه نماز و گسترش فرهنگ آن، ارائه اطلاعات جاده‌ای توریستی و زیارتی به‌صورت شبکه سراسری، جلوگیری از آلودگی زیست‌محیطی، تقویت جاذبه‌های توریستی و تفریحی در کشور، ایجاد بستری مناسب جهت اشتغال‌زایی همگی از اهداف و هم چنین مزایای احداث و ایجاد این مجتمع‌های خدمات بین‌راهی است.
بیش از نیمی از سوانح جاده‌ای براثر واژگونی و تصادف ناشی از خواب‌آلودگی رانندگان است زیرا رانندگان در حین رانندگی از استراحت کافی برخوردار نمی‌شوند و برای کاهش تصادف جاده‌ای، احداث مجتمع‌های خدماتی و رفاهی بین‌راهی می‌تواند نقش مهمی در کاهش سوانح جاده‌ای داشته باشد.
* در طول سال گذشته چقدر سرمایه‌گذاری در راه‌های خراسان رضوی انجام پذیرفته است؟
در سال ۱۴۰۰ تعداد ۷ مجتمع خدماتی رفاهی در سطح راه‌های استان به بهره‌برداری رسید و تعداد مجتمع‌های خدماتی رفاهی فعال در سطح استان به عدد ۵۲ باب و رتبه سوم کشور رسیده است.
ضمن اینکه ۹ مجتمع خدماتی رفاهی جدید نیز شروع به ساخت کردند که مجموع مجتمع‌های در حال ساخت به عدد ۳۵ رسیده است.
همچنین ۱۷ فقره موافقت اصولی جدید مجتمع خدماتی و رفاهی نیز برای سرمایه‌گذاران جدید صادر گردیده و مجموع موافقت اصولی‌های معتبر به عدد ۴۷ فقره رسیده است.
* در سال گذشته برای چند نفر در این راستا اشتغال‌زایی شده است؟
با توجه به وسعت و امکانات مجتمع‌های خدماتی رفاهی افتتاح‌شده و مجتمع‌های در حال احداث با سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در یک سال اخیر مجموعاً برای حدود ۴۰۰ نفر اشتغال دائم و موقت ایجادشده است.
* آیا دولت هم نقشی در این سرمایه‌گذاری‌ها دارد؟
ازآنجاکه برابر با قوانین موجود صرفاً با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی قابل انجام است لذا جذب سرمایه‌گذاران به این حوزه حائز اهمیت بوده و همچنان در دستور کار است.
* برای جذب سرمایه‌گذاران و تشویق آن‌ها چه تمهیداتی اندیشیده‌اید؟
به‌منظور جذب سرمایه‌گذاران، ضوابط و حداقل‌های این سازمان برای صدور موافقت اصولی مجتمع‌های خدماتی رفاهی تسهیل شده و در راستای حمایت از سرمایه‌گذاران نیز کمک‌های بلاعوض مانند پرداخت هزینه‌های احداث راه‌های ورود و خروج مجتمع و نصب تابلوهای راهنمای مجتمع توسط این سازمان در نظر گرفته‌شده است و در حال حاضر به اغلب سرمایه‌گذارانی که عملیات احداث مجتمع خود را به مراحل نهایی رسانده‌اند تخصیص می‌یابد. ضمن اینکه سرمایه‌گذاران می‌توانند در صورت نیاز از تسهیلات مرتبط این حوزه در سایر دستگاه‌های استان نیز بهره‌مند گردند.
* چرا کیفیت این مجتمع ها با یکدیگر بسیار متفاوت است؟
مجتمع‌ها در ۴ درجه، با توجه به وسعت و امکانات مجتمع درجه‌بندی می‌گردد و هر مجتمع، بسته به درجه آن، بین ۲۰ تا ۵۰ نفر اشتغال مستقیم و ۱۰ تا ۴۰ نفر اشتغال غیرمستقیم ایجاد می‌نماید که با توجه به ماهیت و محل قرارگیری مجتمع‌ها، عمدتاً از نوع اشتغال روستایی است.
* با توجه به مجتمع‌های بین‌راهی در سال جدید برای چند نفر دیگر ایجاد اشتغال خواهد شد؟
با توجه به وسعت و امکانات مجتمع‌های خدماتی رفاهی افتتاح‌شده، مجتمع‌های در حال احداث و موافقت اصولی‌های صادره جدید، برآورد ما این است که با سرمایه‌گذاری‌های فوق، در دوره زمانی موردنظر مجموعاً برای حدود ۲۲۰ نفر اشتغال دائم و موقت ایجاد گردیده است.
* آیا خراسان رضوی از حیث برخورداری مجتمع‌های بین‌راهی در وضعیت استاندارد و مطلوبی قرار دارد؟
در صورتی که مجتمع‌های در حال ساخت و در مرحله موافقت اصولی، به سرانجام برسند، وضعیت استان از حیث تأمین خدمات رفاهی بین‌راهی به شکل قابل‌توجهی ارتقاء و به عدد میانگین هر ۴۷ کیلومتر یک مجتمع خدماتی رفاهی خواهد رسید که شرایط مناسب و قابل قبولی خواهد بود.
* در خصوص فاصله ایجاد مجتمع‌ها آیا رابطه استاندار و یا خاصی وجود دارد؟
استاندارد مشخصی برای فاصله بین مجتمع‌ها وجود ندارد اما با توجه به‌سرعت مجاز حرکت در جاده‌ها به نظر می‌رسد وجود مراکز خدماتی و رفاهی در هر ۵۰ تا ۶۰ کیلومتر مناسب باشد.
* چه مشکلاتی بر سر راه سرمایه‌گذاران به‌منظور احداث مجتمع‌های رفاهی وجود دارد؟
عمده مشکلات سرمایه‌گذاران مجتمع‌ها، تأمین هزینه‌های راهبردی مجتمع‌هاست. مثل تأمین هزینه‌های برق، آب و سوخت و از سوی دیگر در دو سال اخیر به‌واسطه شیوع ویروس کرونا و کاهش قابل‌توجه مسافرت‌ها، اغلب این مجتمع‌ها به شکل قابل‌توجهی متضرر شدند.
سرقت شیرآلات، تجهیزات و لوازم داخل مجتمع‌ها نیز مشکل بزرگ دیگر مجتمع‌هاست که عملا کار مجتمع داری را پر چالش و پرهزینه می‌سازد.
عمده مشکلات سرمایه‌گذاران مجتمع‌ها، تأمین هزینه‌های راهبردی مجتمع‌هاست. مثل تأمین هزینه‌های برق و آب مسوخت. از سوی دیگر در دو سال اخیر به‌واسطه شیوع ویروس کرونا و کاهش قابل‌توجه مسافرت‌ها، اغلب این مجتمع‌ها به شکل قابل‌توجهی متضرر شده‌اند.
* اداره کل راهداری چه حمایتی از سرمایه‌گذاران انجام می‌دهد؟
در راستای حمایت از این مجتمع‌ها، این اداره کل در خصوص معرفی مالکان مجتمع‌ها جهت بهره مندی از تسهیلات مرتبط با کرونا، اشتغال‌زایی و توسعه و تکمیل طرح‌ها اقدام کرده است ولی همان‌گونه که آگاهی دارید، بسیاری از سرمایه‌گذاران به دلیل ضوابط سختگیرانه در بانک‌ها، نهایتاً توفیقی در جذب تسهیلات درخواستی ندارند.
* آیا سرمایه گذاری خارجی و یا متقاضی در این رابطه نیز در سال گذشته داشتیم؟
در سال ۱۴۰۰ این اداره کل متقاضی یا سرمایه‌گذار خارجی در حوزه مجوزهای سرمایه گذاری خود نداشته است.
* در راه های فرعی ما کمتر مجتمع بین راهی می بینیم علت چیست؟
از حیث تعداد مجتمع‌های خدماتی در اغلب محورهای بزرگراهی یا اصلی استان مشکل خاصی وجود ندارد اما از آنجا که احداث این مجتمع‌ها در قالب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی انجام می‌شود، سرمایه‌گذاران نیز به جاده‌هایی که تردد بیشتر در آن انجام می‌شود، متمایل‌تر هستند. این موضوع باعث شده برخی از محورهای فرعی و کم‌تردد استان از نظر تعداد مجتمع خدماتی رفاهی در مضیقه باشد.
* برای حل این مشکل چه باید کرد؟
البته این موضوع مختص خراسان رضوی نیست و به همین دلیل سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای کشور برای جذب سرمایه‌گذاران بیشتر علی‌الخصوص در محورهای کم‌تردد، ضوابط و حداقل‌های این سازمان برای صدور موافقت اصولی مجتمع‌های خدماتی رفاهی را تسهیل کرده و در راستای حمایت از سرمایه‌گذاران نیز کمک‌های بلاعوض در نظر گرفته است.
* نظارت شما بر روی این مجمتع ها به چه شکل است؟
ارتقای کمی و کیفی خدمات بین راهی همواره در دستور کار اداره کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای خراسان رضوی بوده است. رابطان حوزه بازرگانی و سرمایه‌گذاری در سطح ادارات شهرستان‌ها نظارت لازم بر نحوه عملکرد مجتمع‌داران را در خصوص عملکرد و سرویس‌دهی مجتمع‌های خدماتی رفاهی انجام می‌دهند که این نظارت در حال حاضر از طریق یک سامانه یکپارچه و در قالب اپلیکیشن تلفن همراه انجام می‌شود.
در این راستا کمیته‌ای با محوریت معاونت امور زائران استانداری خراسان رضوی و متشکل از ادارات کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، میراث فرهنگی، پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ستاد اقامه نماز و برخی دستگاه‌های مرتبط دیگر تشکیل شده که به طور مستمر بر نحوه عملکرد و کیفیت ارائه خدمات در این مجتمع‌ها نظارت دارد.
همچنین به منظور نظارت بیشتر کمیته‌ای در سطح شهرستان‌ها تحت عنوان کمیته‌های فرعی نظارت بر ارائه خدمات رفاهی بین راهی تشکیل شده که نمایندگان فرمانداری‌ها و اعضای ادارات در سطح شهرستان‌ها در آن عضو بوده و به طور متوسط هر ۲ ماه یک بار از این مجتمع‌ها و سایر اماکن خدماتی رفاهی بین راهی بازدید کرده و نواقص و مشکلات را به مالک محل گوشزد و رفع آن‌ها را پیگیری می‌کند
نظر شما