مهدی جابری؛ بازار: تجمعات انسانی مهمترین هدف حمله کووید۱۹ در دوسال گذشته بوده است. در هر زمان و مکانی که بیش از یک نفر حضور داشته باشد، خطر ورود و تکثیر کرونا وجود داشته و دارد. با این حال مشاغل مختلف با رعایت چارچوب مشخص و پایبندی به پروتکل‌های بهداشتی مجاز به فعالیت و درآمدزایی هستند.
با این حال، شرایط برای صنف سفره‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها بسیار متفاوت است. آنها هرچند اجازه فعالیت دارند اما در یک برزخ سخت قرار گرفته‌اند و معتقدند زندگی‌شان با فروش چای، املت و نیمرو نمی‌چرخد. فعالان این صنف البته خواسته‌ای دارند که بهتر است از زبان رئیس اتحادیه بشنویم. از طرفی به اعتقاد آنها عرضه قلیان وارد محیط‌های زیرزمینی، غیرمجاز و غیربهداشتی شده است و حساسیت‌های موجود در جامعه نه‌تنها تاثیری در میزان عرضه و تقاضا نداشته بلکه موجب بیکاری هزاران کارگر و تعطیلی هزاران مرکز مجاز در تهران و سراسر کشور شده است. عباس علائی رئیس اتحادیه قهوه‌خانه‌داران و سفره‌خانه‌های سنتی تهران در گفت‌وگو با «بازار» به تشریح شرایط و بیان نظرات شخصی‌اش پرداخته و البته راهکارهایی ارائه داده است.
* این روزها مردم و مدیران نظام سلامت به رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی در هر شرایطی حساس هستند و تاکید ویژه بر آن دارند. قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌ها نیز در طول دوسال گذشته یکی از محورهای اصلی گفت‌وگوهای سلامت‌محور بوده‌اند و فعالیت آنها بارها در کانون توجه قرار داشته است. شیوع کرونا چه تاثیرات منفی بر فعالیت صنف شما داشت؟
سفره‌خانه‌ها بزرگترین قربانی کرونا در ایران هستند. با شیوع کرونا خودمان به صورت داوطلبانه سفره‌خانه‌ها را تعطیل کردیم. اما جالب است که وقتی فعالیت مشاغل را آزاد می‌کنند متاسفانه ما اجازه فعالیت نداریم.
* چرا اجازه فعالیت ندارید؟ شاید دچار خودسانسوری هستید و بدون اینکه محدودیتی برایتان قائل باشند، در تعطیلی و محدودیت خودساخته به سر می‌برید.
خودتان بهتر می‌دانید که چرا اینطور است! از چای و املت که پول برای سفره‌خانه‌ها درنمی‌آید. منبع اصلی درآمد ما قلیان است اما به هرحال، شرایط عرضه قلیان را نداریم. خرج و مخارج آنقدر زیاد است که فروش نیمرو درآمدی برای صنف ما نمی‌آورد.
* منظورتان این است که با محدود شدن عرضه قلیان، منبع اصلی درآمدتان از بین رفته است؟
بله دیگر! این یک واقعیت است. سفره‌خانه‌ها از همه طرف تحت فشار هستند. ما با یک حمله گازانبری از سوی مردم و مدیران مواجه شده‌ایم. بنابراین قلیان از سفره‌خانه‌ها به مراکز زیرزمینی و آپارتمان‌ها رفته است تا یک معضل جدید و بزرگ برای جامعه ایجاد شود. وقتی استعمال و عرضه قلیان در مغازه‌های مجاز آزاد باشد، رعایت پروتکل‌ها مدنظر خواهد بود و بر آن نظارت دقیق می‌شود. اما وقتی فضاهای غیرمجاز و زیرزمینی شکل می‌گیرد دیگر هیچ نظارتی امکان‌پذیر نیست و ویروس کرونا در کشور جولان می‌دهد. الان مهمترین دغدغه ما همین است.
* یعنی همکاران خودتان به جای فعالیت در سفره‌خانه، به سمت ایجاد مراکز غیرمجاز و زیرزمینی رفته‌اند؟
نه آقا! صنف ما که قهوه‌خانه‌دار هستند و اهل فعالیت زیرزمینی نیستند. بسیاری از سفره‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها به طور دائم یا موقت در تعطیلی به سر می‌برند و برخی از همکاران بنده همین الان مشغول کسب درآمد ناچیز با فروش چای، نیمرو و املت هستند. البته بالاخره در هر صنفی افرادی پیدا می‌شوند که فعالیت‌های زیرزمینی و غیرمجاز دارند و درباره صنف ما هم شاید مواردی وجود داشته باشد. بیشتر اماکن غیرمجاز مربوط به افراد سوءاستفاده‌گر است. یعنی در غیاب سفره‌خانه‌ها، یک عده پیدا شدند که تقاضای موجود در جامعه را به طور غیرقانونی و در شرایط غیربهداشتی به سمت خودشان کشاندند. سفره‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها برای عرضه قلیان محدود شده‌اند اما فضاهای جدیدی شکل گرفته است که هیچ نظارتی بر آنها وجود ندارد و اصلا قابل نظارت و ردیابی نیستند.
* شرایط دشواری که برای صنف شما ایجاد شده، ناشی از شیوع کروناویروس است. بالاخره به مردم و مدیران حق بدهید که نگران سلامتی‌شان باشند.
ببخشید که این را می‌گویم. اما داخل مترو چه قدر جمعیت رفت‌وآمد دارند؟ بالاخره مترو شلوغ است و خیلی‌ها آنجا همدیگر را بغل کرده‌اند! خیلی جاها همین‌طور است. مسائل دیگری هست که نمی‌خواهم بگویم. ولی نوبت سفره‌خانه و قهوه‌خانه که می‌شود، می‌گویند خطرناک است. ضمن اینکه همان افرادی که قبلا متقاضی قلیان بودند و مشتری ما محسوب می‌شدند الان مشتری فضاهای غیربهداشتی و غیرمجاز هستند. بنابراین تغییری در تعداد متقاضیان ایجاد نشده است و این وسط فقط ما ضرر کرده‌ایم. بحث من این است که مردم و مسئولان با سفره‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها نرمش داشته باشند که بتوانیم روزی‌مان را به دست بیاوریم.
* شما دست روی موضوعی گذاشته‌اید که نیازمند بحث‌های کارشناسی و تایید مقامات نظام سلامت است. به هر حال تردد در مترو و اماکن عمومی تابع پروتکل‌های مشخصی است و شاید نگرانی اصلی درباره سفره‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها مربوط به رعایت پروتکل‌های بهداشتی باشد.
خب ما هم در اتحادیه سفره‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها پروتکل بهداشتی برای خودمان نوشته‌ایم و برای تعریف چارچوب بهداشتی در این مدت بیکار ننشستیم. همین الان که با شما صحبت می‌کنم پروتکل‌های بهداشتی داخل کشوی میز کار من است. ما دغدغه بهداشت و سلامت مردم را در شرایط کرونایی داریم.
* آیا فعالان این صنف در شرایط بیکاری یا درآمد اندک که شما مدعی آن هستید، عوارض و مالیات هم پرداخت می‌کنند؟
صنف ما هرچند فعالیت و درآمد چندانی ندارد اما باید مالیات پرداخت کند. وقتی می‌گوییم توان پرداخت مالیات نداریم جواب می‌دهند «به ما چه ربطی دارد؟ می‌خواستید کار کنید و درآمد داشته باشید!». خب ما از کجا این هزینه‌ها را تامین کنیم؟ اصلا مگر از نگاه مردم و مدیران اجازه فعالیت داریم؟ کار نداریم، تعطیل یا نیمه‌تعطیل هستیم، ورشکست شده‌ایم اما مالیات و عوارض می‌دهیم. از طرف دیگر با شکایت کارگران سفره‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها مواجه هستیم که حقوق قانونی‌شان را از ما طلب می‌کنند.
ما که نمی‌خواهیم از دنیا جلو بزنیم. الان در همه کشورهای جهان مکان‌های ویژه‌ای برای افراد دخانی درنظر گرفته‌اند. حتی در فرودگاه‌ها فضای مخصوصی برای این افراد وجود دارد. خب در ایران هم از قدیم‌الایام کارکرد قهوه‌خانه مشخص بوده است
* الان خواسته و مطالبه شما دقیقا چیست؟ یعنی چه اتفاقی باید رخ بدهد که صنف و اتحادیه شما از این وضعیت سخت بنا به گفته خودتان نجات یابد؟
ما که نمی‌خواهیم از دنیا جلو بزنیم. الان در همه کشورهای جهان مکان‌های ویژه‌ای برای افراد دخانی درنظر گرفته‌اند. حتی در فرودگاه‌ها فضای مخصوصی برای این افراد وجود دارد. خب در ایران هم از قدیم‌الایام کارکرد قهوه‌خانه مشخص بوده است. مگر وقتی شما از جلوی قهوه‌خانه رد می‌شوی، به زور و تهدید می‌گویند باید بیایی داخل و قلیان بکشی!؟ اجبار در کار نیست. این فضا مخصوص افرادی است که به این کار تمایل دارند و متقاضی همین خدمت هستند. بحث‌هایی مطرح است که شاید استعمال قلیان، زمینه‌ساز موضوعات دیگری باشد. من از شما سوال می‌کنم چه تضمینی وجود دارد که با جمع شدن قلیان و قهوه‌خانه، موضوعات دیگر هم جمع شود؟ مگر می‌شود تضمین داد؟ اگر تنباکو بد است چرا آن را تولید می‌کنیم؟ بالاخره این تنباکوها با صرف هزینه‌های زیاد و حجم بسیار بالا در حال تولید است. اینها برای چه تولید می‌شود؟ برای مصرف اجنه است!؟ طبیعتا مشتری این تولیدات، برخی افراد همین جامعه هستند. الان در شرایطی هستیم که تنباکو را تولید می‌کنیم، مالیات و عوارضش را می‌گیریم و حتی بخشی از مخارج چندتا وزارتخانه را با تولید و عرضه همین محصولات تامین می‌کنیم اما مانع از عرضه قلیان در سفره‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها می‌شویم! اینها تضادهایی است که وجود دارد.
ضمن اینکه اسب نفس بریده را طاقت تازیانه نیست. الان همه مشغول هجمه و حمله به ما هستند! به خاطر واردات تنباکو، ما را می‌زنند. تنباکو در داخل کشور تولید می‌شود، باز هم ما را می‌زنند. صنف ما به اندازه کافی متضرر شده و امروز نیازمند حمایت مدیران و مردم است.
*البته اظهارات شما نظر شخصی خودتان و همکاران‌تان است. ما نمی‌توانیم این موضوعات را تایید یا رد کنیم اما امیدواریم با انعکاس آن، فضای مناسبی برای بررسی مساله و رفع مشکلات احتمالی ایجاد شود.
حرف و خواسته ما هم همین است. انتظار داریم که در این شرایط حداقل رسانه‌ها زبان گویای ما باشند و درد و رنج‌مان را به مدیران منعکس کنند تا شاید اتفاق مثبتی رخ بدهد که به نفع همه باشد. هر صنف و شخصی در این کشور از یک مسیر مشخص ارتزاق می‌کند. شما با هنر و قلم‌تان کسب روزی می‌کنید، پزشک و مهندس به یک طریق و سفره‌خانه و قهوه‌خانه هم از یک مسیر. مگر غیر از این است که ما در قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌ها برای بخشی از جامعه ایجاد اشتغال می‌کنیم؟ بسیاری از کارگران کم‌سواد یا بی‌سواد یک عمر کارشان همین است و با عرضه قلیان کسب درآمد دارند. اینها کار دیگری بلد نیستند. چرا باید به بیکاری و فسادها و معضلات پس از بیکاری دامن بزنیم؟ نباید این افراد را خدای‌ناکرده به سمت کار خلاف سوق بدهیم. من اینها را از جهت احساس مسئولیت بیان می‌کنم و رسانه‌ها هم از روی محبت‌شان حرف‌های ما را منتشر می‌کنند. همه ما در این مملکت جزو یک پیکر هستیم. هیچکس نمی‌خواهد شاهد رونق معضلات زیرزمینی باشد. ما حتی اجازه ندادیم یک نفر در صنف خودمان صدایش دربیاید و اعتراض کند چون نمی‌خواهیم برای کشور حاشیه ایجاد شود. حداقل شما رسانه‌ها صدای ما را به گوش مردم و مسئولان برسانید.
*آیا آماری درباره میزان تعطیلی و بیکاری در صنف خودتان دارید؟
امروز در شرایط کرونایی همه اصناف درگیر مشکلات خاص خودشان هستند. ما هم در مشاغل سفره‌خانه و قهوه‌خانه خیلی ریزش داشتیم؛ مخصوصا آنهایی که فضای اجاره‌ای داشتند. حتی بسیاری از همکاران ما درگیر مشکلات خانوادگی ناشی از بیکاری یا درآمد اندک شدند. شما تصور کنید که جایی را اجاره کرده‌اید و متحمل هزینه‌های دکوراسیون، حقوق کارگران و امور جاری شده‌اید و ناگهان یک بحران مثل کرونا ایجاد می‌شود. بدهی پشت بدهی بالا می‌آورید و پول برق، آب و گاز را هم نمی‌توانید پرداخت کنید. طبیعتا این شرایط در زندگی خانوادگی و اجتماعی‌تان هم تاثیرات بسیار منفی برجا می‌گذارد. تقریبا دوسوم از فعالان صنف ما بیکار شده‌اند و در تعطیلی به سر می‌برند.
* شما به تدابیر کشورهای دیگر در زمینه عرضه قلیان اشاره داشتید. یک نمونه‌اش را بگویید.
در کشور آلمان خود دولت چند نوع تنباکو را تولید می‌کند و همه کافی‌شاپ‌ها موظف هستند که از همان چند نمونه استفاده کنند. یعنی دولت خودش تولید می‌کند، خودش می‌فروشد و درآمد کسب می‌کند، نظارت قانونی هم دارد و خیالش راحت است که متقاضیان و مصرف‌کنندگان دقیقا در چارچوب تدابیر دولت در این زمینه حرکت می‌کنند. از طرفی مراکز عرضه قلیان درآمد خودشان را دارد و متقاضیان هم وارد فضاهای زیرزمینی و غیرمجاز نمی‌شوند. مگر راحت‌تر از این داریم؟ در کشور ژاپن هم قلیان در شرایط و اماکن خاصی عرضه و استعمال می‌شود.
*من متوجه یک موضوع نشده‌ام. شما از طرفی می‌گویید که خودتان به صورت داوطلبانه عرضه قلیان را متوقف کرده‌اید. از طرف دیگر گلایه‌مند هستید از اینکه امکان عرضه قلیان را ندارید. به طور واضح و مشخص بگویید که صنف شما اجازه عرضه قلیان دارد یا نه؟
قبل از شیوع کرونا پیگیری‌ها و مذاکراتی را با نمایندگان مجلس شورای اسلامی داشتیم. حتی موافقت و رای مجلس را برای عرضه قلیان در چارچوب مشخص و اماکن خاص گرفتیم. با ورود کرونا به ایران شرایط کاملا تغییر کرد و زحمات ما هدر رفت. بنابراین داوطلبانه برای توقف عرضه قلیان اقدام کردیم. امروز اعلام می‌کنیم که ضمن درک دغدغه‌های جامعه درباره شیوع کرونا، آماده فعالیت با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی هستیم و خودمان یک پروتکل جداگانه هم نوشته‌ایم.
*این پروتکل بهداشتی جداگانه شامل چه مواردی است؟
موارد متعددی را در پروتکل بهداشتی خومان پیش‌بینی کرده‌ایم. از جمله شیلنگ یکبار مصرف، لیوان یکبار مصرف، قندهای بسته‌بندی، لوله‌کشی بهداشتی سماورها، فعالیت با یک‌سوم ظرفیت، تزریق واکسن کارگران و استفاده از ماسک توسط عوامل سفره‌خانه و قهوه‌خانه. درست است که شاید من سواد آنچنانی نداشته باشم اما ضرورت رعایت بهداشت در چنین شرایطی را درک می‌کنم. این درک ارتباطی به سواد و شغل ندارد. همه افراد این جامعه باید به چنین درکی برسند تا ضمن احترام گذاشتن به بهداشت اجتماعی، مانع از کسب درآمد برخی مشاغل نشوند و انشالله با همراهی یکدیگر شاهد برچیده شدن بساط کرونا باشیم.
نظر شما