بازار؛ گروه بین الملل: پیوند میان جمهوری اسلامی ایران و عراق با موقعیت ژئوپلیتیکی و ظرفیت های بالقوه اقتصادی هر دو کشور، مبتنی بر حسن نیت و تلاش برای افزایش همکاریهای دو جانبه و همچنین وجود اشتراکات زیاد تاریخی، فرهنگی و اجتماعی و برخورداری از بیش از ۱۵۰۰ کیلومتر مرز مشترک، در طول سالهای گذشته به خصوص پس از سقوط صدام بسیار عمیق تر شده است.
مواضع دو کشور علیه تروریسم و گروههای تکفیری با هدفی مشترک موجب شده تا هر کدام در گذر از چالش‌های گوناگون از جمله مشکلات اقتصادی برای دیگری یاری رسان باشند و روابط اقتصادی خود را با یکدیگر گسترش دهند چرا که ارتقای روابط تهران_ بغداد به نفع دو کشور و منطقه است.
بر اساس آمارهای سازمان توسعه تجارت در سال ۲۰۲۰، کشور عراق از حدود ۱۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار صادرات ایران به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، برابر با ۹ میلیارد دلار را به خود اختصاص داده و رتبه اول و سهم ۰، ۷۲ درصدی را از آن خود کرده است. در سال ۲۰۲۱ نیز، با وجودی که بحرانی مانند کرونا مشکلاتی را در گذرگاه های مرزی ایجاد کرده و روابط تجاری را تحت تاثیر قرار داده است، بیشترین حجم صادرات ایران همچنان به عراق صورت گرفته است.
بنابراین، حتی در زمانی که بغداد محدودیتهای جدی را اعمال کرد و پنج گذرگاه اصلی مرزی خود را با همسایه شرقی خود در اواسط مارس ۲۰۲۰ بست و اقلیم کردستان گاهی مرزهای خود را بسته بود، تجارت به طور معمول ادامه یافت و کرونا موجب نشد تا طرح توسعه مناسبات دو جانبه، شتاب خود را از دست بدهد و اگرچه چشم انداز پسا کرونا در مبادلات تجاری میان دو کشور به میزان ۲۰ میلیارد دلار برآورد شده است، مقامات دو کشور امیدوارند که این رقم بسیار بیشتر باشد.
بر اساس آمار رسمی گمرک در سال ۲۰۲۱، صادرات ایران در طول ماههای مارس تا اکتبر از نظر ارزش دلاری ۴۰ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش یافت و عراق در رتبه دوم فهرست کشورهای واردکننده کالا از جمهوری اسلامی قرار گرفت. طبق این آمار، محصولات پتروشیمی اصلی ترین صادرات بوده و ۴۳ درصد از کل صادرات را به خود اختصاص داده است. این مسئله در حالی مطرح است که چین بزرگترین واردکننده کالاهای ایرانی بوده و عمدتاً محصولات پتروشیمی را از ایران خریداری کرده است.
این گزارش همچنین نشان می دهد که پنج مقصد عمده صادرات کالاهای ایرانی چین به ارزش ۹.۱ میلیارد دلار، عراق به ارزش ۶.۱ میلیارد دلارو پس از آن ترکیه، امارات متحده عربی و افغانستان هستند. عمده خریدهای عراق از همسایه خود محصولات کشاورزی، خدمات مهندسی، مصالح ساختمانی و انرژی مانند برق و گاز طبیعی بوده است، زیرا بغداد معافیت هایی از واشنگتن دریافت کرده که به آن اجازه خرید برق و گاز طبیعی از ایران را می دهد.
البته، سخنگوی وزارت برق عراق بارها اعلام کرده که تحریم‌های آمریکا موجب شده که این کشور نتواند بدهی های گازی خود را به ایران پرداخت کند و این مسئله سبب کاهش صادرات گاز ایران به عراق شده است. بر همین اساس، عراق برای فعال نگه داشتن نیروگاه‌های برقی خود در جستجوی جایگزینی برای گاز ایران است و وارد قراردادهایی با برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس شده است.
صادرات ایران به عراق نیز در ۹ ماهه سال ۱۴۰۰، برابر ۶ میلیارد و ۷۸۰ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۱۴ درصدی را نشان می‌دهد و این امیدواری وجود دارد که تا پایان سال به ۱۰ میلیارد دلار برسد
با این حال، صادرات ایران به عراق نیز در ۹ ماهه سال ۱۴۰۰، برابر ۶ میلیارد و ۷۸۰ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۱۴ درصدی را نشان می‌دهد و این امیدواری وجود دارد که تا پایان سال به ۱۰ میلیارد دلار برسد. این حجم می تواند حتی به ۲۰ میلیارد طی دو یا سه سال آینده نیز برسد که آن هم بستگی به موضوع کرونا و درآمدهای عراق دارد. (این حجم در سال ۱۳۸۵ برابر با ۸۹۰ میلیون دلار و در سال ۱۳۹۶ به مبلغ ۱۱ میلیارد رسیده است.)
همچنین طبق گزارشات آماری، عراق در ۱۰ ماهه سال جاری ایرانی نیز حدود ۲۵ میلیون و ۴۰ هزار تن کالا به ارزش هفت میلیارد و ۲۹۵ میلیون دلار از ایران خریداری کرده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۲ درصد در وزن و ۱۴درصد در ارزش با افزایش مواجه شده است. بر همین اساس می توان مشاهده کرد که از حدود دو میلیون و ۶۶۰ هزار و ۶۶۲ تن کالای صادر شده به عراق به ارزش یک میلیارد و ۲۲۷میلیون و ۸۹۳ هزار و ۱۹۹ دلار محصولات شیلاتی، دامی، لبنی، کشاورزی و غذایی بوده و مابقی ماشین آلات، مواد معدنی، مصالح ساختمانی و غیره است.
ایران در اوایل سال گذشته اعلام کرد که طی پنج سال ۱۱ میلیارد دلار محصولات غذایی و کشاورزی به عراق صادر کرده است و بر اساس آمار منتشر شده در سال ۲۰۱۹، عراق حدود ۹ میلیارد دلار از ۱۲.۵ میلیارد دلار صادرات ایران را به خود اختصاص داده است.
یکی از مهمترین ابزار حفاظت از استمرار روابط اقتصادی میان ایران و عراق در طول سالهای گذشته، انجام سرمایه گذاری و تولیدات مشترک به عنوان یک امر تضمین کننده و رمز ماندگاری داد و ستد میان دو کشور بوده است
در همین راستا و به گفته سخنگوی گمرک جمهوری اسلامی ایران، واردات جمهوری اسلامی از همسایه غربی خود عراق به ۳۱۳۶۱۲ تن به ارزش ۱۷۵.۹۹ میلیون دلار در ۲۱ مارس تا ۲۲ اوت سال گذشته رسید که نسبت به سال قبل آن از نظر وزن و ارزش به ترتیب ۹۷۰ و ۴۳۰ درصد افزایش داشت.
بر همین اساس، صادرات به عراق به ۱۲.۰۲ میلیون تن به ارزش ۳.۱۶ میلیارد دلار رسید که نشان دهنده افزایش ۵۳ درصدی و ۳۱ درصدی نسبت به سال قبل از نظر میزان و ارزش بود. همین امر موجب شد تا این کشور عربی به دومین مقصد صادراتی ایران تبدیل شود.
با نگاهی به حدود دو سال گذشته، بر اساس آمار منتشر شده از سوی عراق، در ۱۰ ماهه نخست ۲۰۲۰ میزان واردات ایران از عراق، حدود ۸۰ هزار تن و به ارزش ۱۰۳میلیون دلار بوده که در ۱۰ ماهه ۲۰۲۱، نزدیک به دو میلیون تن و به ارزش ۹۲۰ میلیون و ۴۸۲ هزار و ۲۵۸ دلار رسیده که افزایش ۲۴۱۴ درصدی در وزن و ۷۹۳درصدی در ارزش را در این مدت نشان می دهد.
گفتنی است که عمده واردات ایران از عراق کالای اساسی یا مواد غذایی هستند که به ترتیب گندم معمولی با ۳۲۹میلیون دلار، ذرت دامی با ۱۵۹ میلیون دلار، کنجاله سویا با ۱۰۱میلیون دلار، جو با ۵۵ میلیون دلار، روغن خام با ۴۴میلیون دلار، شکر با ۳۶ میلیون دلار و غیره قرار دارند که ۹۳ درصد وزن و ۸۰ درصد ارزش واردات از عراق به این نوع کالاها مرتبط است.
رتبه سال گذشته عراق در تامین کالاهای مورد نیاز ایران، عدد ۲۶ ثبت شد، به طوری که بر اساس توافقات صورت گرفته بین مقامات دو کشور، ۲۰۲۱ با افزایش فروش کالا به ایران به همراه بود
همچنین، رتبه سال گذشته عراق در تامین کالاهای مورد نیاز ایران، عدد ۲۶ ثبت شد، به طوری که بر اساس توافقات صورت گرفته بین مقامات دو کشور، ۲۰۲۱ با افزایش فروش کالا به ایران به همراه بود. بر همین اساس، کالاهایی که به عراق ارسال شده است، معمولا محصول نهایی هستند و به همین دلیل نسبت هر تن کالایی که به عراق وارد می شود در مقایسه با دیگر کشورها بیشتر بوده است. در حقیقت، ایران مواد خام یا کالای واسطه ای به عراق صادر نمی کند، بلکه محصولات نهایی با تنوع گسترده وارد این کشور می شود.
از طرفی، از آن جایی که ذائقه عراقی با کالاهای ایرانی انطباق و نزدیکی خاصی دارد و عراق یک کشور مصرفی و دارای بازار در حال توسعه است، همین موضوع موجب شده تا عراق کشوری مناسب برای بازار ایران باشد و از این رو، به مدت ۱۸ سال است که جمهوری اسلامی در بازار عراق حضور دارد و نسبت به دیگر همسایگان حضور مفید موثرتری در این کشور داشته است.
همچنین، میتوان به این موضوع اشاره کرد که یکی از مهمترین ابزار حفاظت از استمرار روابط اقتصادی میان ایران و عراق در طول سالهای گذشته، انجام سرمایه گذاری و تولیدات مشترک به عنوان یک امر تضمین کننده و رمز ماندگاری داد و ستد میان دو کشور بوده است زیرا زمانی که تاجر ایرانی با طرف عراقی به شراکت بپردازد و تولید مشترک را مد نظر قرار دهد و طعم و مزه درآمدها و استفاده های مالی را از این کار به دست آورد، علاقه مند و ترغیب خواهد شد که این ارتباط تداوم یابد.
نظر شما