بازار؛ گروه استانها: در استان خراسان رضوی جمعیتی مشتاق از زنان روستایی به ویژه بانوان جوان و میانسال، با طرح‌ها و ایده‌هایی خلاقانه در حوزه صنایع دستی، گردشگری، کشاورزی و دامپروری در حال تلاش برای راه‌اندازی کسب و کاری هستند که توسط آن به درآمد مستقل برسند.
بنا بر آمار منتشره حدود ۵۰ درصد طرح‌های اشتغال روستایی در سال‌های اخیر زنان سهم داشته‌اند و یافته‌های پژوهشی در این راستا نشان می‌دهد اشتغال پایدار زنان در روستا در کاهش مهاجرت اثری معنادار دارد.
نرخ مشارکت اقتصادی بانوان در خراسان‌رضوی بیشتر از زنان در کل کشور است و با اینکه نرخ مشارکت در کشور ۱۴درصد است، این رقم در خراسان رضوی به ۲۰درصد می‌رسد.
جمعیت بانوان استان خراسان رضوی نزدیک به سه میلیون و ۲۰۰هزار نفر است که عملا ۵۰ درصد جامعه را تشکیل می‌دهند و از این تعداد، ۷۳درصد ساکن شهر بوده و ۲۷درصد هم روستانشین هستند.
به گزارش خبرنگار بازار در این میان تحولات کنونی در عرصه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی روستا به رغم پیامدهای مثبتی که جهت بهبود شرایط زیست در روستا داشته، سبب گردیده تا از نقش فعال برخی زنان در عرصه تولید کاسته شود و زنان روستایی تولید کننده سابق، تبدیل به زنان خانه دار مصرف کننده شوند.
این امر نه تنها پیامدهای منفی در عرصه اقتصاد روستا به جای می‌گذارد، بلکه عملا قشر فعال عظیمی را از فرایند تولید حذف کرده و رشد اقتصاد ملی را نیز کند می کند.
با توجه به ظرفیت‌های قابل توجهی که بانوان روستایی در ایجاد اشتغال و تولید محصولات متنوع دارند لذا سال هاست که برخی از نهاد های مردمی و هم چنین دولتی برای تسهیل مسیر تولید و ایجاد اشتغال و کارآفرینی در این استان شکل گرفته است که آشنایی با یکی از این تشکل های کارآفرین مردمی با عنوان تشکل «خورشید باران» محور گفت و گوی ما را در این مطلب تشکیل داده است.
این تشکل مردمی که سال هاست در خراسان رضوی در حوزه ایجاد اشتغال و آموزش فعالیت دارد توانسته حلقه بسیار بزرگی از زنان روستایی در حوزه کارآفرینی را شکل دهد و اشتغال بانوان را از نخستین حلقه شروع تا آخرین حلقه که به بازار فروش محصولات ختم می شود مدیریت و دنبال کند.
در همین راستا با سمانه سلیمانی نژاد متولد سال ١٣۶۴ دارای مدرک کارشناسی برنامه‌ریزی روستایی و مدیرعامل کانون بانوان کارآفرین و اشتغال خانوار مردمی «خورشید باران» در خصوص چگونگی نحوه فعالیت‌های حوزه کارآفرینی در روستاهای خراسان رضوی به بحث و گفت‌وگو نشستیم.
* تشکل مردم‌نهاد شما از چه سالی تأسیس‌شده است؟
شروع این کار از سال ١٣٩۵ بوده است و در سال ١٣٩٩ مجوز آن ثبت وزارت کشور و استانداری شد.
* در این تشکل چه هدفی را دنبال می کنید؟
در این تشکل بحث تسهیل گری تولید در مسیر فعالیت بانوان روستایی دنبال می‌شود. این سازمان به‌صورت تخصصی تولیدات بانوان را شناسایی و درواقع نیازسنجی و سازمان‌دهی می‌کند تا در نهایت به اقتصاد خانواده و توانمند سازی بانوان برای اداره زندگی منجر شود. درواقع ما به دنبال تسهیل گری در مسیر تولید و هم توسعه تقاضامحور و توزیع تحکیم بنیان خانواده در این استان هستیم.
در همین راستا ابتدا به بحث مهارت‌های فردی و مهارت‌های خانواده ورود پیدا کرده و سپس در کنار آن با تقویت فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی سپس بحث‌های اقتصادی مانند تولیدات و فراهم آوردن زمینه فروش و بازار در بین بانوان خراسان رضوی می پردازیم که مجموعه این فعالیت ها در نهایت به تقویت اقتصاد خانوده و تحکیم آن ختم می شود.
* آیا با تشکل‌های دیگر هم همکاری دارید؟
من علاوه بر مدیرعاملی تشکل مردم‌نهاد خورشید باران همچنین در بازار ارغوان نیز مدیریت شورای راهبردی را به عهده‌دارم که وظیفه‌ام برنامه‌ریزی و مدیریت سرگروه‌ها و همچنین بحث تسهیل گری تولیدکنندگان استان خراسان رضوی است.همچنین ١١ سال نیز با سازمان مردم نهاد باشگاه کشاورزان جوان مشغول به همکاری هستم.
این کانون دارای حداقل ۵٠٠ عضو است که آنها نماینده‌های تولیدکنندگان از سطح استان خراسان رضوی هستند لذا هر عضو ممکن است تعداد ١٠٠ تا ٢٠٠ نفر را هم تحت پوشش خود قرار دهد.
* به شکلی برای بانوان اشتغال ایجاد می‌کنید؟
در ابتدا اولویت ما زنان روستایی بودند زیرا زنان روستایی توانمندی و ظرفیت های بسیار بالایی در حوزه تولید محصولات متنوع دارند لذا آنها را شناسایی می‌کنیم و بر اساس داشته ها و مهارت هایشان برای آنها تصمیم سازی می کنیم.
ازآنجایی‌که یکی از مجوزهای اصلی سازمان مردم‌نهاد ما تشکیل هسته‌های زنان کارآفرین بوده است لذا در قالب این هسته و به این منظور یک زیرمجموعه ۵ یا ٧ نفره را تشکیل داده و در آن گروه، راجع به اینکه منطقه آن ها چه محصولاتی را دارد و یا چه مهارت‌های را آموزش دیده و یا فاقد چه مهارت‌هایی هستند برای این زنان برنامه ریزی لازم در دستور کا قرار می گیرد.
روال کاری ما به این شکل است که یک فرد به‌عنوان نماینده از روستا یا شهرستان به شهر یا دهیار مراجعه می‌کند و از تصویری از توانمندی و ظرفیت منطقه خود ارائه می دهد سپس ما با آن خانم نماینده‌ای که انتخاب‌شده است، ارتباط برقرار کرده و به آنها می‌گوییم در یک روز و ساعت مشخص تمام تولیدات و ظرفیت‌های بانوان روستایی را در قالب یک نمایشگاه برای ما ارسال کند.
پس از برگزاری آن نمایشگاه یک‌روزه ما و تیم همراه، علاوه بر مشاهده ،محصولات را رده‌بندی و سطح‌بندی کرده و آنها را برای تشکیل هسته زنان کارآفرین آماده می‌کنیم که در انجام این کار، بانوان با واقعیت توانایی خود بیشتر آشنا می‌شوند سپس در هر زمینه یک سرگروه یا نماینده انتخاب می‌کنیم .
البته فعالیت ما تنها به بحث ایجاد اشتغال و یا فروش محصولات اختصاص ندارد و در این خصوص به رشد و توسعه همه جانبه ابعاد زندگی این بانوان می اندیشیم لذا در زمینهٔ کتابخانه هم ورود پیدا می کنیم و مثلا خانمی که علاقه دارد و کتاب می خواند به آن مسئولیت فروش و امانت دادن کتاب در نمایشگاه را می دهیم تا بحث کتابخوانی در روستا کلید بخورد.
* در حال حاضر چه محصولاتی در روستاها تولید و ساماندهی شده است؟
درواقع ما ایجاد فرصت‌های جدید اشتغال را برای بانوان فراهم می‌کنیم و عضوهای این سازمان در همه مشاغل می‌توانند، فعالیت کنند و هیچ‌گونه محدودیتی وجود ندارد از مشاغل این عضوها می‌توان به بافت گلیم ،جاجیم، فرت بافی ، روبان دوزی اشاره کرد، درواقع در این نهاد مشاغل قدیم روستایی که به شیوه جدید احیاشده است.
از موارد دیگر می‌توان به برخی محصولات باغی بسیار عالی در مناطق مختلف اشاره کرد که نیاز به دستگاه دارند. مانند دستگاه میوه خشک‌کن، دستگاه اسانس گیری ودستگاه عرق گیری تا با فروش فرآورده های محصولات باغی به سود بیشتری دست یابند و بانوان روستایی محصولات را به‌صورت خام در شهر به فروش نرسانند که به ضررشان باشد و با استفاده از آن دستگاه‌ها فرآورده‌های آن محصولات باغی را تهیه کنند .
* آیا برای فروش این محصولات تولیدشده فکری کردید؟
ما در بحث بازار فروش و همچنین آموزش در این حوزه نیز کمک‌های شایانی را به بانوان روستایی در سراسر استان داشتیم و از ابتدایی‌ترین ظرفیت‌های موجود در روستاها برای ایجاد اشتغال و درآمد بهره گرفتیم.
در این رابطه یکسری خلاقیت‌ها، نوآوری‌ها و برنامه‌هایی که در جامعه ما به‌روز شده است را که به اشتغال کمک می‌کند را به آنها معرفی می‌کنیم.
همچنین ما با تمامی شهرستان‌ها و روستاهای خراسان رضوی همکاری‌های لازم را و هم در بحث آموزش و هم در بحث بازاریابی با سایر شهرستان‌ها مانند بجستان، تربت، قوچان، نیشابور و دیگر شهرستان‌ها همکاری داشته و خدمات ارائه می‌کنیم.
خوشبختانه از زمانی که بازار مجازی ارغوان نیز راه‌اندازی شده است این کار گسترش بیشتری پیداکرده است و حمایت بانوان استانداری نیز در این مسیر بسیار مطلوب بوده است.
در این راستا به منظور حمایت از بانوان تولیدکننده در این استان، بازار مجازی «ارغوان» در فضای اینستاگرامی راه‌اندازی شد تا محصولاتی که مناسب با نیاز روز هستند در این فضا عرضه شوند از همین رو در این بازار مجازی ۵۰۰ قلم از محصولات تولید شده توسط حدود ۱۵۰ نفر از بانوان سرپرست خانوار و بدسرپرست این استان نظیر صنایع دستی، کیک و دسر، عرقیات و خشکبار و انواع پوشاک با ارایه مشخصات محصول و قیمت ارایه می‌شود و بازدیدکنندگان از این صفحه می‌توانند در صورت تمایل محصولات را خریداری کنند.
* استفاده از ابتدایی‌ترین ظرفیت‌ها برای اشتغال در روستاها به چه معنایی است؟
به‌طور مثال یکی از مباحثی که من چندین سال پیگیر آن بودم بحث پشم گوسفندان می‌باشد که متأسفانه یا دور ریخته می‌شد یا درنهایت تبدیل به تشک و بالش می‌شد.
در همین راستا به زنان روستایی پیشنهاد داده شد که باوجود دستگاه‌هایی با نام دستگاه اشتغال خانوار می‌توانند از پشم گوسفند استفاده بهینه‌ای انجام دهند.
این دستگاه همانند چرخ‌خیاطی می‌باشد که کاربرد آن تبدیل پشم به نخ است.از طرفی با استفاده از این دستگاه دیگر نیازی به طی مسافت آمدن به شهر برای تهیه نخ وجود ندارد و می‌توانند نخ موردنیاز برای بافت گلیم ، جاجیم و حتی فرش را تامین کنند.
* با چه مشکلاتی در زمینه بازاریابی و یا فروش محصولات روبرو هستید؟
از مشکلاتی که وجود دارد، شاید در ظاهر بازار فروش باشد اما این‌گونه نیست، مشکلات اصلی ضعف در تولیدات است که باعث می‌شود بازار فروش برای آن محصول کاهش پیدا کند.
به مشکل دیگری که می‌توان اشاره کرد ،ضعف در ارتباط‌گیری و مهارت‌های فردی است. از مشکلات دیگری که درگذشته وجود داشت این بود که روستاییان تولیدات انبوه انجام می‌دادند اما بازار فروش و مشتری برای محصولات خود نداشتند .اکنون به آنها آموزش داده‌شده است که در ابتدا مشتری برای محصولات پیدا کنید و سپس دست به تولید انبوه بزنند.
* به طور میانگین چقدر این بانوان از محل این فعالیت ها درآمد دارند؟
خوشبختانه ما با ارتباطاتی که در شهر داریم موفق شدیم تا این بانوان را از طریق یک نامه به کارخانه و یا موسسه ای که دستگاه مشاغل خانگی را تولید می کنند، معرفی کنیم تا با قیمت خیلی مناسب تر در اختیار بانوان روستایی قرار بگیرد.
در خصوص درآمد هم باید عرض کنم بسته به فعالیت و توانی که این بانوان برای فعالیت و تولید صرف می کنند درآمد آن ها از ماهی ۵۰۰ هزار تومان تا دو میلیون تومان متغیر است البته سعی ما بر این است که به آن ها کمک کنیم تا کسب و کارشان توسعه پیدا کند.
* آیا نهاد های دولتی حمایتی از این موضوع دارند؟
بله خوشبختانه و تاکنون امور بانوان استانداری همکاری بسیار خوبی با ما داشته است و در این راستا فرمانداری ها نیز با برپایی دوره های آموزشی به صورت رایگان کمک حال توانمندسازی بانوان روستایی بودند که به اعتقاد من هنوز جای کار بیشتری وجود دارد.
ما برای توانمندسازی و آموزش بانوان روستایی با سازمان های متعدد و مختلفی از جمله امور جوانان آستان قدس، شهرداری، نهاد کتابخانه‌ها، امور بانوان استانداری و قرارگاه نهضت اجتماعی همکاری داشته و در ارتباط هستیم.
* دستاورد فعالیت های شما در این مدت چه بوده است؟
به طور کلی دستاورد و برکات فعالیت ما در این تشکل مردمی توانمند سازی بانوان جامعه روستایی بوده که با مهارت‌آموزی و حمایت توانسته آن را به یک کارآفرین موفق در حوزه تولید تبدیل کند لذا این کارآفرین و ایجاد اشتغال موجب شده تا بسیاری از بانوان ما در روستا ها در برابر فقر و مشکلات اقتصادی واکسینه شده و به اقتصاد خانواده کمک کنند.
هم‌اینک بسیاری از پسران از روستاها برای کسب شغل به شهرها مهاجرت می‌کنند و آمار دختران مجرد در روستاها افزایش پیدا کرده‌است و لذا افزایش دختران مجرد در روستاها آسیبی است که می‌توان با ایجاد اشتغال و ایجاد فرصت‌های کسب‌وکار خرد در روستاها و جذب سرمایه‌های کوچک در این مناطق از آن جلوگیری کرد
در قالب فعالیت های انجام پذیرفته و درک و آشنایی که این بانوان در جامعه و در خصوص اشتغال و هم چنین ارتباط با بازار پیدا کردند لذا کمتر در برابر فشارهای اقتصادی آسیب‌دیده و می‌توانند به خانواده خود تحکیم ببخشند.
هم‌اینک بسیاری از پسران از روستاها برای کسب شغل به شهرها مهاجرت می‌کنند و آمار دختران مجرد در روستاها افزایش پیدا کرده‌است و لذا افزایش دختران مجرد در روستاها آسیبی است که می‌توان با ایجاد اشتغال و ایجاد فرصت‌های کسب‌وکار خرد در روستاها و جذب سرمایه‌های کوچک در این مناطق از آن جلوگیری کرد.
* آیا اهدف دیگری را هم به‌جز اشتغال‌زایی و کارآفرینی در این تشکل دنبال می‌کنید؟
درواقع ما یک کار فرهنگی ،اجتماعی و اقتصادی را انجام می‌دهیم و خورشید باران تنها تشکیلات مردمی است که به طور طبیعی توسط زنان روستایی و شهری مبتنی بر تعهداتی اجتماعی،اقتصادی با محوریت خانواده و رعایت شأن و منزلت زن مسلمان ایجادشده است.
ما می‌خواهیم به یک قاعده و قانونمندی در حوزه توانمندسازی و کارآفرینی زنان روستایی دست پیدا کنیم که مبتنی بر آن تمامی ظرفیت‌های اشتغال‌زا و مولد و متناسب با شرایط زندگی و اجتماعی، اقتصادی زنان روستایی تنظیم و سازمان پیدا کند .
برخورداری از یک روش منطقی و علمی با رویکرد مردم بنیانی، درون‌زایی و برون‌گرایی با اتکا به مداخله جدی و برنامه‌ریزی‌شده مخاطبین طرح‌ها به‌ویژه زنان روستایی با الگویی نو و جدید بین نظام‌های خدمات‌دهی و اقشار دریافت‌کننده حرکت کنیم لذا امیدواریم این برنامه‌ها چشم‌وچراغ و ابزار مسئولین دولتی و از سویی گفتمان و مطالبات مردم باشد.
نظر شما