بازار؛ جهان: در روزهای اخیر سفر محسن رضایی، معاون اقتصادی رییس جمهوری، به کشورهای کوبا و نیکاراگوئه دوباره موضوع روابط اقتصادی ایران با کشورهای آمریکای را مطرح کرد. در این سفر رضایی گفت که «می‌توانیم برای تسهیل و افزایش سطح مبادلات تجاری ایران با کشورهای آمریکای لاتین بویژه کوبا، یک اتحادیه تجاری مشترک ایجاد کنیم.»
ایران در سال‌های اخیر به دلیل وجود منافع مشترک روابط اقتصادی با کشورهای آمریکای لاتین برقرار کرده است. در دولت گذشته نیز جواد ظریف وزیر امور خارجه وقت ایران در ۲۱ آگوست با مقامات عالی رتبه شش کشور آمریکای لاتین از جمله بولیوی، شیلی، کوبا، اکوادور، نیکاراگوئه و ونزوئلا برای ارتقای روابط سیاسی و اقتصادی مذاکره کرده بود.
افزایش روابط اقتصادی ایران با آمریکای لاتین در تضاد با رویکرد ایالات متحده در قبال تهران است که به دلیل پرونده هسته‌ای تحت سخت‌ترین تحریم‌های اقتصادی قرار دارد. با این حال، پیشرفت ایالات متحده در تحریم‌ها دقیقاً به عنوان توجیهی برای ایران است تا با کشورهای دیگر مانند کشورهای آمریکای لاتین که از رویکردهای اقتصادی و سیاسی ایالات متحده آسیب دیده‌اند، همکاری کند.
از همین روی ایران روابط محکمی با برزیل، آرژانتین، ونزوئلا و بولیوی ایجاد کرده است بطوریکه تهران و کاراکاس متقابلاً روی پروژه‌های اقتصادی یکدیگر سرمایه‌گذاری و از ایدئولوژی سیاسی یکدیگر حمایت کرده‌اند یا در حال حاضر بیشتر واردات نهاده‌های دامی ایران از سوی برزیل تامین می‌شود.
روابط بین کوبا و ایران پس از انقلاب ۱۹۷۹ ایران آغاز شد چون اکثر انقلابیون ایران ایدئولوژی ضد امپریالیستی را بر مخالفت با قدرت‌های غربی دنبال میکردند و پس از عضویت ایران در جنبش عدم تهران این روابط گرم تر نیز شد
ایالات متحده بر وحدت نیمکره غربی از زمان دکترین مونرو در سال ۱۸۲۳ تاکید دارد، تا از نفوذ شرق در حوزه نفوذ ایالات متحده جلوگیری کند. برای انجام این کار، ایالات متحده تمایزهای آشکاری بین دنیای قدیم و جدید، غرب و شرق قائل می‌شود.
با این سیاست، آمریکای مرکزی و جنوبی را نیز تحت ارزش‌های ضداستعماری، انقلابی متحد کرد. ایالات متحده مداخله در آمریکای لاتین را با این ایده که نفوذ خارجی خطرناک و ناخواسته است توجیه کرده و همواره از نفوذ سایر کشورها در منطقه، از جمله اتحاد جماهیر شوروی در کوبا، هراس داشت.
از همین روی، در این چارچوب روابط اقتصادی ایران با کشورهای این منطقه آزمون دیگری برای ایالات متحده است. در این نوشتار به دو نمونه از روابط اقتصادی و سیاسی تهران با این کشورها را برای نمونه تشریح می‌شود.
روابط بین کوبا و ایران پس از انقلاب ۱۹۷۹ ایران آغاز شد چون اکثر انقلابیون ایران ایدئولوژی ضد امپریالیستی را بر مخالفت با قدرت‌های غربی دنبال میکردند. پس از عضویت ایران در جنبش عدم تهران این روابط گرم تر نیز شد.
در آن زمان، این جنبش مجموعاً ۹۰ کشور عضو داشت که دیدگاه‌های مشابه ضد امپریالیستی داشتند و ایران مشارکت در این بلوک را راهی آشکار به سوی بی‌طرفی در بحبوحه جنگ سرد می‌دانست. همچنین شراکت دیپلماتیک و اقتصادی ایران با سایر اعضا را تقویت میکرد.
برای سیستم کمونیستی کوبای پس از سال ۱۹۵۹، داشتن یک متحد قدرتمند که در مقابل ایالات متحده ایستاده است نیاز بود. این موضوع در مورد ایران نیز صدق میکرد چون هر دو کشور سابقه طولانی تنش با ایالات متحده را داشتند و کوبا نه تنها با تحریم‌ها و اقدامات تنبیهی از سوی جامعه بین‌المللی مواجه بود، بلکه به عنوان یک کشور حامی مالی تروریسم نیز از دید غرب شناخته می‌شد.
آنچه حاکمیت کوبا در ایران می‌بیند در واقع بازتابی از ناامیدی خود از ابرقدرت جهان است. با اوجگیری در دهه ۱۹۶۰ بین کوبا و آمریکا؛ تحریم های ایالات متحده به شدت بر اقتصاد این کشور تأثیر گذاشته است.
از آن زمان، کوبا دو گزینه پیش رو داشته است: یا شرکای مشتاقی مانند ایران را پیدا کند، یا از دولت‌های ایالات متحده که وعده پایان تحریم را داده‌اند پیروی کند، مشروط بر اینکه کوبا نقض حقوق بشر را متوقف کند. هاوانا با انتخاب گزینه نخست، نه تنها کمک اقتصادی پیدا کرد، بلکه کشوری را نیز یافت که مشتاق دفاع از «حقوق حاکمیتی» خود در صحنه جهانی است.
مبادلات اندک اقتصادی میان دو کشور
هرچند دو کشور دارای سابقه طولانی در زمینه‌های اقتصادی، علمی، نظامی، امنیتی، اطلاعاتی دارند اما داده ها نشان می دهد که دو کشور در گسترش روابط تجاری دوجانبه موفق عمل نکرده اند بطوریکه میزان صادرات ایراان به کوبا تقریبا صفر و میزان واردات از این کشور در سال گذشته تقریبا ۲۵۰۰ دلار ناچیز بود که این باعث می‌شود که کوبا شریک ۱۵۷ ایران باشد. براساس همین داده ها کشورهای اسپانیا، چین، کانادا، هندوستان بیشترین میزان تجارت را با هاوانا دارند.
به باور برخی از فعالان اقتصادی کشور، نبود اطلاعات لازم و به عبارتی خلا اطلاعاتی تجار ایرانی و کوبایی از مهم‌ترین دلایل کاهش روابط اقتصادی در مقایسه با سطح روابط سیاسی دو کشور است و همکاری‌های اقتصادی مشترک ایران و کوبا به‌ویژه ایجاد اتاق‌های بازرگانی دو کشور می‌تواند بسیاری از چالش‌های پیش روی فعالان اقتصادی را از سر راه بردارد
البته در حال حاضر ۱۲ موافقتنامه بین دو کشور برای معافیت روادید دیپلماتیک و خدماتی در حال اجراست و علیرغم حجم کم مبادلات تجاری؛ همکاری‌ها در حوزه دفاعی، اطلاعاتی و بهداشتی همچنان رو به گسترش بوده است به ویژه در مورد ساخت واکسن کرونا همکاری های پزشکی دو کشور رو به افزایش است.
به باور برخی از فعالان اقتصادی کشور، نبود اطلاعات لازم و به عبارتی خلا اطلاعاتی تجار ایرانی و کوبایی از مهم‌ترین دلایل کاهش روابط اقتصادی در مقایسه با سطح روابط سیاسی دو کشور است. از همین روی، همکاری‌های اقتصادی مشترک ایران و کوبا به‌ویژه ایجاد اتاق‌های بازرگانی دو کشور می‌تواند بسیاری از چالش‌های پیش روی فعالان اقتصادی را از سر راه بردارد.
بطوریکه با باور سفیر کوبا در تهران؛ ایران و کوبا نباید روابط خود را فقط به سفارت‌خانه‌های دو کشور محدود کنند. بلکه فرصت‌های سرمایه‌گذاری مشترک بسیاری در حوزه‌های صنایع غذایی، دارو، بیوتکنولوژی، مخابرات، ساخت‌وساز، هتلداری و توریسم وجود دارد که باید توجه ویژه‌ای از سوی فعالان اقتصادی به آنها شود.
به گفته باندریچ وگا، بندر «ماریل» کوبا از جمله مناطقی است که با توجه به حجم سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده و زیرساخت‌هایی که دولت کوبا برای سرمایه‌گذاران خارجی در این منطقه فراهم کرده است، نباید از سوی فعالان و سرمایه‌گذاران ایرانی مورد غفلت قرار بگیرد.
همچنین وزیر خارجه کوبا در ملاقات با حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران با بیان اینکه این کشور برای گسترش همکاری‌ها با ایران در حوزه‌های بهداشتی و کشاورزی آمادگی دارد، از حوزه‌های فناوری و ماشین‌های سنگین به عنوان دیگر بخش‌هایی یاد کرد که از ظرفیت لازم برای همکاری‌های بیشتر برخوردارند.
رودریگز با اشاره به اینکه می‌بایست چالش‌های اقتصادی روابط را برطرف کرد تا شاهد توسعه بیشتر باشیم، تصریح کرد که تنها از طریق همکاری نزدیک دو کشور میتوان تحریم‌های ظالمانه آمریکا را شکست داد.
ظرفیت‌ها و توان قابل توجهی برای همکاری اقتصادی و تجاری بین دو کشور وجود دارد هرچند در این مسیر، ترانزیت و روابط بانکی دو مانع جدی محسوب می‌شود که باید برای مقابله با آنها راهکارهای مناسبی تعریف کرد.
همچنین براساس موافقت‌نامه‌ای که بین دو کشور امضا شده، تعرفه ترجیحی برای ۸۸ قلم کالای ایرانی برای صادرات به این کشور منظور شده است که زمینه مناسبی برای استفاده بخش خصوصی ایران از این معافیت است. یا با وجود تجربه بخش خصوصی ایران در صادرات خدمات فنی و مهندسی ونزوئلا، میتوان از این مورد در کوبا یا سایر کشورهای منطقه به کار بست.
همچنین با توجه به وضعیت پیش‌آمده ناشی از اعمال تحریم‌های نفتی آمریکا، ایران و کوبا فروش نفت در برابر کالا را می‌توانند در دستور کار خود قرار دهند. یکی از بسترهای مهم در این موضوع نیز راه اندازی خط کشتیرانی مستقیم از ایران به این منطقه است.
استفاده از ظرفیت چین
در حال حاضر چین تبدیل به نخستین شریک تجاری کشورهای آمریکای مرکزی و جنوبی شده است و در واقع توانسته قوی رقابت را از ایلات متحده برباید. یکی از کشورهای مهم برای پکن، کوبا است که از لحاظ موقعیت جفرافیایی و نزدیکی به ایالات متحده برای برنامه‌های آتی چین می‌تواند تاثیر گذار باشد. حتی چین در حال رایزنی برا ی ایجاد پایگاه نظامی در هاوانا است.
بنابراین با توجه به جایگاه چین در اقتصاد کوبا و همچنین پروژه هایی مانند ابتکار کمربند و جاده (BRI) میتوان از پتانسیل این کشور برای انتقال کالاهای ایرانی به ویژه نفت استفاده کرد که البته این موضوع نیازمند رایزنی سه جانبه است تا منافع هر کدام از کشورها معین شود
از همین روی این دو کشور رابطه اقتصادی مطلوبی با یکدیگر دارند، براساس داده‌های رسمی چین با نزدیک به ۵۰۰ میلیون دلار در جایگاه نخست واردات کالاهای کوبایی قرار گرفته است. همچنین میزان صادرات سالانه پکن به هاوانا تقریبا ۸۰۰ میلیون دلار است که آن را به عنوان دومین کشور پس از اسپانیا قرار داده است.
بنابراین با توجه به جایگاه چین در اقتصاد کوبا و همچنین پروژه هایی مانند ابتکار کمربند و جاده (BRI) میتوان از پتانسیل این کشور برای انتقال کالاهای ایرانی به ویژه نفت استفاده کرد که البته این موضوع نیازمند رایزنی سه جانبه است تا منافع هر کدام از کشورها معین شود.
نظر شما