بازار؛ گروه ایران: چند سالی است که استارت آپ ها در کشور توسعه یافته و هر روز خدمات جدیدی ارائه می دهند. خدماتی که می تواند سبب بهبود وضعیت اشتغال و خلق دانش شود. دغدغه اصلی استارت آپ ها یافتن سرمایه گذار برای توسعه یا تولید محصول است، این در حالی است که در بازار سرمایه فعلی و با احتساب تورم و عدم پایداری قیمت ها، سرمایه گذاران با تردید به چنین مباحثی ورود می کنند.
بنابراین شتاب دهنده هایی در کنار استارتاپ ها قرار گرفتند که می توانند نیاز مقطعی آن ها را مرتفع و در توسعه بازار یاری رسان باشند. در این خصوص سید محمد مهدی زهرایی، مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری اجوتک ونچرز در گفت و گو با بازار در خصوص چالش های استارتاپ ها و نحوه سرمایه گذاری توضیح می دهد.
* اجوتک از چه سالی و با چه هدفی راه اندازی شده است؟
اجوتک از سال ۱۳۹۷ فعالیت خود را با شتاب دهی استارت آپ ها و کسب و کارهایی که در حوزه آموزش فعالیت دارند شروع کرده است. در سال های اخیر به ویژه در یک سال توانسته ایم در حوزه استارتاپ های آموزشی، محتوا و سرگرمی سرمایه گذاری کنیم.
* می توانید به چند مورد از استارت آپ هایd که ذکر کردید، اشاره و توضیحاتی در مورد شان ارائه دهید؟
استارت آپ ها در لایه شتاب دهی تمام فعالین سرمایه گذار و سایر و حوزه ها را در اکوسیستم زیست بوم کشور که فعالیت آموزشی دارند، را شامل می شوند. مهم ترین مشخصه ای که سبب می شود سرمایه گذاری و شتاب دهی تیم ها به قرار داد ختم شود، پنج فاکتور مهم از جمله؛ سابقه افراد، رزومه، تخصص، شناسایی مشکلات و راه حل ها و نهایت که از همه مهم تر هست محصولی که تدارک دیده اند.
پس از آن فضای رقابت شرکت برای عرضه محصول یا سرویس به بازار بسیار حائز اهمیت است. در این جا اصطلاحی برای ورود به بازار وجود داد که عنوان می شود اقیانوس آبی یا قرمز است؟ در این مرحله باید تعامل کاربر و خریدار در کنار مقدار فروش محصول بررسی شود. آماری که یک مجموعه ارائه می دهد بسیار مهم است، زیرا تیم ها معمولا تراکنش های محدود داشته و باید اسناد مستدل برای تحلیل ارائه دهند تا بتوان آمار مناسب را استخراج کرد. این مساله در آینده کسب و کار بسیار حائز اهمیت است.
* سرمایه گذاری ها در چند مرحله انجام می شود؟ آیا استارت آپ ها باید یک مسیری را طی کرده باشند؟ یا از ابتدای ایده هم می توانند مورد حمایت قرار گیرند؟
استارت آپ ها ممکن هست در استیج های مختلفی فعالیت کنند که شامل ایده یا سرمایه گذاری و حتی تولید برای بازار سرمایه باشد. نکته ای که در این میان وجود دارد، شتاب دهی برای تیم های استارت آپی است، در این مرحله پیش بذری برای تیم ها انجام و براساس مشتری و تراکنش های که دارند، سرمایه گذاری انجام می شود. البته این موضوع به انضمام آن است که محصول یا سرویسی که ارائه می دهند، است. این مورد برای ایده یا طرحی که ساخته شده است، کاربرد ندارد. شتاب دهنده ها مبالغ ۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان برای شرکت های پیش بذری سرمایه گذاری و برای شرکت های بذری ۵۰۰ میلیون تا یک میلیارد تومان بودجه تخصیص می دهند. گاهی نیز سرمایه گذاری چند ده میلیارد تومانی نیز انجام می شود.
* زمان سرمایه گذاری آیا شرکت استارت آپی نیز باید سرمایه داشته باشند؟ سود سرمایه گذار چگونه محاسبه می شود؟
سرمایه گذار باید در مسیر استراتژی خود یک خروجی موفق داشته باشد و جذابیت نرخی برای کسب و کار و خروجی آن به دست آورد. بسته به چشم انداز و اهدافی که سرمایه گذار دنبال می کند، لزوما آورده نقدی استارت آپ مورد توجه قرار نمی گیرد.
* چه مدت زمان لازم است تا یک استارت آپ به مرحله ای دست پیدا کند که نیاز به سرمایه گذار نداشته باشد؟
بسته به رشته و حرفه آن کسب و کار، کاملا متفاوت است، در حوزه آموزش اگر بخواهیم دقیق تر بررسی کنیم، استارت آپ ها و کسب و کارهایی که سرویس ارائه می دهند با چالش های مالی و اقتصاد متورم روبه رو هستند. قیمت ها قابلیت تطبیق با تورم را ندارد، از این رو حوزه آموزش بخاطر جنس ارائه خدمت در این زمینه نسبت به سایر کسب و کارها درگیرتر خواهد بود. کسب و کار استارت آپی، طبق تعاریف استاندارد آکادمیک یا تجربی داخلی یا خارجی تقریبا به سه تا پنج سال برای رسیدن به مرحله استقلال زمان لازم دارد.
نکته قابل توجه دیگر تکنولوژی است که در استارت آپ از آن بهره گرفته شده است و اینکه چقدر به علم روز دنیا نزدیک باشد، بنابراین جذب مخاطب به فراخور جنس کسب و کار و بازاری که در آن فعالیت می کند، متفاوت است.
سرمایه گذار علاوه بر نقدینگی باید هوشمندی نیز به کسب و کار عرضه کند. براساس ارتباطاتی که سرمایه گذار دارد می تواند یک قرار داد با مجموعه ای منعقد کند
* مجموعه شما چه چالش هایی را در سرمایه گذاری پشت سر گذاشته است؟
استارت آپ ها چالش های مختلفی دارند که بخشی از چالش های مالی به آن اشاره شد. در فضای تحریم، در تعاملات کسب و کارهایی که می خواهند در فضای بین المللی فعالیت کنند، دچار مسائل تحریم ها هستند. از طرفی دیگر می توان گفت خیلی از مجوز ها، و خیلی از حمایت هایی که باید صورت بگیرد، حداقل به آن شکلی که باید، صورت نمی پذیرید یا به سختی انجام می شود. یعنی فرآیندها اینقدر سخت و پر چالش و زمان بر است که بعضا ممکن است کسب و کار دیگر به آن نیاز نداشته باشد و حتی سخت و آزاردهنده هم باشد. طرح صیانت هم یکی از نمونه هایی بود که می توانست کسب و کار ها را با چالش روبرو کند.
اما در فضای سرمایه گذاری، سرمایه گذار خودش یکسری چالش با کسب و کار دارد که می توان به تیم و المان های قابل اندازه گیری اشاره کرد. میزان فروش و درآمد، کیفیت محصول و سایر پارامترها را می توان اندازه گرفت، اما رزومه و مقوله منابع انسانی، مدیرعامل، قدرت مذاکره و پایداری را به راحتی نمی توان ارزیابی کرد. از دیگر چالش ها می توان به سرمایه گذاری قرار داد، عقد قرار داد، مفاد قرار داد، حق و حقوق، امتیازات صاحبان و سهام کار آفرین اشاره کرد. برخی از کار آفرینان تصور دارند که یک دستگاه خود پرداز هست که از آن پول بدون دخالت سرمایه گذار پول برداشت می کنیم. سرمایه گذار علاوه بر نقدینگی باید هوشمندی نیز به کسب و کار عرضه کند. براساس ارتباطاتی که سرمایه گذار دارد می تواند یک قرار داد با مجموعه ای منعقد کند. گاهی کار آفرینان تصور دارند که سرمایه گذاران قصد تصاحب کسب و کار دارند، اما باید تعامل برقرار شود که این دیدگاه پخته شود.
*سرمایه گذار چگونه حمایت می کند؟
فرض کنید ما یک شرکت سرمایه گذاری هستیم و کار ما سرمایه گذاری بر روی کسب و کارهای آموزش، محتوا و سرگرمی است. نکته آن هست که به فراخور سرمایه گذاری هایی که در طول زمان اتفاق می افتد و به یک حوزه مشخص منوط و محدود شده، قاعدتاً تجربه خیلی خوبی از سرمایه گذاری در آن حوزه برای شرکت رقم می خورد. البته ممکن است خیلی از شرکت ها باشند که بدون حوزه خاصی درحال سرمایه گذاری باشند، هر تیمی مثلا دلیوری، لجستیک، فاینانس، هلس و... به سراغ آن ها بیاید، سرمایه گذاری خواهند کرد. اگر شرکت به صورت تخصصی فعالیت کند، با بودجه به فرض یک میلیارد تومان از سرمایه، باید تبلیغات و بازاریابی انجام شود تا از کسب و کار خروجی گرفت. اگر این مقدار سرمایه برای تبلیغات در بیلبورد، تراکت و شبکه های اجتماعی انجام شده باشد، سرمایه گذار می گوید برای کسب و کارهای آموزشی از بیلبورد باز خورد خوبی نگرفتم.
کما اینکه تبلیغات اینستاگرام برای آن ها موثر بوده است. این تجربه چقدر می تواند صرفه جویی هزینه ای برای یک کسب و کار نوپا داشته باشد!؟ این را می توان به سایر حوزه ها تعمیم داد. در فضای مالی و کسب کار هر چقدر حوزه آموزش با نهادهای مختلف ارتباط غیر مستقیم و با بخش خصوصی ارتباط مستقیم داشته باشد، کسب و کار موفقی را در پیش خواهد داشت.
* در طول فعالیت خود تاکنون روی چند تیم سرمایه گذاری کرده اید؟
شرکت سرمایه گذاری در طول سه سال فعالیت خود، ۳۳ تیم را مورد حمایت قرار داده است. تعدادی از این تیم ها در فاز شتابدهی در کنار ما بودند، یکسری با سرمایه گذاری نقدی همراه بودند. در حال حاضر هم نزدیک به ۱۸ تیم در شرکت فعال هستند و علی القاعده توانسته ایم از برخی تیم ها خروج پیدا کنیم. یکسری خروجی های جذاب داشته اند و موفق بوده اند، یکسری هم شکست خورده اند.
در دنیا یک آماری وجود دارد که توسط سیلیکون ولی منتشر شده و آن این است که تقریباً از هر ۱۰۰ استارت آپ در ۳ تا ۵ سال اول، نزدیک به ۹۵ استارت آپ شکست می خورند و از آن ۵ تیم باقیمانده هم تا ۱۰ سال، ۳ تیم دیگر شکست می خورند!
این آمار نشان می دهد چقدر احتمال ریسک و شکست در استارت آپ ها بالاست. از آن طرف هم اگر یک استارت آپ موفق شود، می تواند ریسک همه موارد شکست خورده را جبران کند و حتی ارزش چند برابری ایجاد کند.
برخی کسب و کارها نمونه برداری شده از یک کسب و کار خارجی هستند که می توانند با موفقیت خود سایر کار آفرینان را در مسیر دست یابی به اهدافشان هدایت کنند
* به عنوان پرسش پایانی دلایل شکست استارت آپ ها چه می تواند باشد؟
چالش هایی که پیشتر به آن اشاره کردم بخشی از فاکتورها هم هستند که در دل کسب و کار موجب شکست می شوند. ساده ترین آن منطبق نشدن محصول با بازار است. بدان معنا که محصول به میزان مشخص و مورد انتظار برای ادامه چرخه حیات، مورد رضایت و توجه مخاطبان قرار نگرفته است.
برخی موارد وجود داشته است که کسب و کاری زنده بوده و محصول کاملا موفق بوده و بطور جذاب ارائه شده است، اما بخاطر اتفاقاتی که در بطن تیم رخ داده، کسب و کار دچار چالش شده و از هم می پاشد. دلیل نیز می تواند یکی از این موارد باشد؛ سهام کار آفرینان، تعاملات آنان با یکدیگر و غیره است.
شاخص های دیگر هم می توان به آن اشاره کرد این هست که فضای رقابت می تواند کسب و کارها را به زمین بزند. چراکه برخی کسب و کارها نمونه برداری شده از یک کسب و کار خارجی است و موفقیت در آن و سایر کار آفرینان را می تواند تحریک کند. این مورد باعث می شود انباشت سرمایه در آن کسب و کار رقابت جذابی را رقم بزند و حتی آن کسب و کار قدیمی تر را دچار چالش کنند. کیفیت و پیش تازی نیز جز اصلی ترین عوامل موفقیت محسوب می شود.
نظر شما