داستان سفر رئیسی به روسیه چیست؛ توافق ۲۰ ساله، لزوم حذف دلار و مقابله با تهدید تحریم

تهمینه غمخوار؛ بازار: چند روز پیش، سخنگوی دولت در نشست با خبرنگاران از سفر آیت الله رئیسی به روسیه در روزهای آینده خبر داد. وی در این رابطه گفت که رئیس جمهور اوایل سال ۲۰۲۲، به روسیه سفر خواهد کرد و معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور در حال برنامه ریزی برای انجام این سفر است.

گفتنی است که پیش از این اعلام شده بود که ولادیمیر پوتین از آیت الله رئیسی همتای ایرانی خود برای سفر به مسکو در اوایل ۲۰۲۲، به طور رسمی دعوت کرده بود. پوتین در این باره گفته بود: « من امیدوارم که رئیس جمهور ایران دعوت مرا بپذیرد و اوایل سال میلادی به مسکو سفر کند.

بر اساس گزارشها، پیش‌ بینی می‌شود در این سفر تفاهم‌ نامه‌ها و قراردادهای مهمی به امضا برسد و در خصوص مسائل مهمی همچون برجام و افزایش تعاملات اقتصادی و تجاری گفتگوهایی صورت بگیرد.

در همین راستا و بر اساس اهمیت سفر رئیس جمهور در جهت انعقاد توافق ۲۰ ساله میان ایران و روسیه، خبرنگار بازار گفتگویی را با «ابوالفضل ظهره وند» سفیر سابق ایران در ایتالیا و افغانستان و کارشناس مسائل بین الملل ترتیب داده که در ادامه میخوانیم:

* با نزدیک شدن سفر آیت الله رئیسی به مسکو و دیدار با ولادیمیر پوتین، به انعقاد توافق ۲۰ ساله میان ایران و روسیه نزدیک می شویم. از دیدگاه جنابعالی، اهمیت این توافق و به خصوص بلند مدت بودن آن در چیست؟
این سفر، یک سفر تاریخی و نقطه عطفی در روابط ایران و روسیه خواهد بود. دو طرف، طی سالهای اخیر در یک همکاری راهبردی که در تحولات منطقه از جمله در غرب آسیا در جهت ایجاد امنیت و ثبات با یکدیگر داشتند، نشان دادند که امکان برداشتن گامهای نزدیکتر و برقراری همکاری های جدی تر وجود دارد.

این همکاری ها نیازمند داشتن یک نقشه راه در عرصه های مختلف است تا مفهوم همکاری راهبردی به اتحاد و شراکت راهبردی ارتقاء یابد. از جزئیات سفر رئیس جمهور اطلاعی ندارم، اما اطمینان دارم که این سفر با این رویکرد انجام خواهد شد و بیشتر باید بر محتوای توافقنامه که میان سران دو کشور به امضا خواهد رسید و جزئیات آن، استناد کرد. تصور می کنم که این حرکت، گام بسیار موثری برای دو کشور خواهد بود که تکلیف دو طرف در این همکاری بلند مدت و نقشه راه مشخص خواهد شد.

قطعا همکاری های امنیتی، نظامی، اقتصادی و سپس مسائل فرهنگی و تکنولوژیکی هم در دستور کار قرار خواهد گرفت. این جنبه ها می تواند دورنمای روشنی را برای طرفین ترسیم نماید، ضمن اینکه دشمنان، از این اتفاق و امضای این توافق بسیار نگران هستند و میدانند که هم افزایی در ظرفیتهای دو طرف می تواند محدودیتهای آنها را برای سلطه طلبی در منطقه بیش از پیش مضاعف سازد.

* توافق ۲۰ ساله تا چه میزان در بی اثر و خنثی کردن تحریمها برای هر دو طرف موثر است؟
امروز، هر کدام از دو کشور با یک تهدید جدی به نام آمریکا و ناتو مواجه هستند. این دو تهدید همواره در تلاش هستند تا در منطقه ژئوپلتیکی ایران و روسیه نفوذ نمایند؛ به عبارتی این یعنی ایران و روسیه نیستند که در غرب اروپا یا امریکا در حال تعریف منافع خود هستند، بلکه آنها هستند که در حوزه تمدنی و جغرافیای سیاسی ایران در جهت تعریف منافع خود، در حال عبور و امحا ساختن ظرفیتهای منطقه ای جمهوری اسلامی هستند.

ایران میتواند با حذف دلار از مناسبات خود و برقراری یک ارتباط مستقیم در عرصه های اقتصادی و فناوری، بخش عمده ای از تحریم ها را خنثی و بی اثر کرده و این رویکرد را به الگویی برای کشورهایی که با تحریم ها و تهدیدات نظامی و امنیتی و اقتصادی غرب مواجه هستند، تبدیل کند

حتی مبانی واقع گرایی و رئالیسم هم حکم می کند که زمانی که دو کشور با تهدید معتبر مواجه می شوند، در صدد مقابله و خنثی کردن آن برآیند. یکی از این تهدیدها، در کنار تهدیدهای نظامی و امنیتی، تهدید تحریمی است. بر همین اساس دو کشور از این پتانسیل برخوردارند که اقتصاد مکمل را شکل دهند. روسیه به ظرفیتهای جمهوری اسلامی و ایران نیز متقابلا به منابع و ظرفیتهای این کشور نیازمند است.

قاعدتا، ایران میتواند با حذف دلار از مناسبات خود و برقراری یک ارتباط مستقیم در عرصه های اقتصادی و فناوری، بخش عمده ای از تحریم ها را خنثی و بی اثر کرده و این رویکرد را به الگویی برای کشورهایی که با تحریم ها و تهدیدات نظامی و امنیتی و اقتصادی غرب مواجه هستند، تبدیل کند.

ایران و روسیه در حال حاضر در استراتژیک ترین نقطه زمین به عنوان هارتلند و قلب زمین واقع شده اند. عضویت و حضور این دو کشور در سازمان، شانگهای نیز قابل توجه است. مجموعه کشورهایی که در حوزه آسیای مرکزی، قفقاز و شانگهای قرار دارند، ۵۰۰ میلیون جمعیت را در آسیای میانه شامل می شود که با احتساب چین، ۴۰ درصد جمعیت جهان و به لحاظ وسعت نیمی از کره زمین را در برمیگیرد.

وضعیت این منطقه، معادلات را بهم زده و غرب آثار بلند مدت آن را مشاهده خواهد کرد به طوری که تحریم و سلطه دلار با افزایش این همکاری ها فرو خواهد ریخت. این مسئله ضربه مهلکی به امریکایی وارد خواهد کرد که تمام تلاش خود را برای استفاده از تحریم ها به کار گرفت و هم اکنون این تحریم ها به ضد تحریم و عاملی علیه خود آن کشور تبدیل خواهد شد.

* این توافق تا چه اندازه به گسترش همکاریهای دو کشور در اتحادیه اقتصادی اوراسیا، سازمان شانگهای و حضور پررنگ در منطقه قفقاز کمک خواهد کرد؟
زمانی که سخن از یک قرارداد راهبردی ۲۰ ساله حال یا با چین یا با روسیه یا با هر کشور دیگری مطرح می شود، بدین معناست که در این تفاهمنامه، جنبه های بلند مدت و فراگیر مطرح خواهد شد که این جنبه ها تمام ظرفیتها از جمله ترانزیتی، تکنولوژیکی، مهندسی، فرهنگی، انرژی و اقتصادی را در برمیگیرد.

جنگ و منازعاتی که در جهان در حال وقوع است، به منظور تصاحب بازار است. همکاری ایران با کشورهای حوزه CIS که شانگهای و قفقاز هم شامل آن می شود، می تواند نوعی هم افزایی ایجاد نماید که این کشورها و اقتصادها متوجه ظرفیتها و پتانسیلهای خود شده و یک منطقه بریده و بی نیاز از غرب را شکل دهند.

از سوی دیگر، نوعی خوداتکایی در این منطقه به همراه هم راستایی میان فرصتها و تهدیدها با تعریف منافع ایجاد خواهد شد. بنابراین، کشورهای این منطقه هم در برابر تهدیدهای امنیتی و نظامی انسجام بیشتری پیدا کرده و هزینه های کمتری پرداخت خواهند کرد.

خود غربی ها موجب شده اند که این هوشیاری و نگاه به صورت جبری در منطقه شکل گیرد و کشور را از توسعه نیافتگی نجات دهد و الگوی زیبایی برای دیگر کشورها از جمله افریقا، آسیای دور و امریکای لاتین ایجاد شود

اثر این موضوع بر ایران، افزایش بهره وری های ملی خواهد بود. از طرفی من معتقد هستم که حتی خود غربی ها موجب شده اند که این هوشیاری و نگاه به صورت جبری در منطقه شکل گیرد و کشور را از توسعه نیافتگی نجات دهد و الگوی زیبایی برای دیگر کشورها از جمله افریقا، آسیای دور و امریکای لاتین ایجاد شود. بر همین اساس، باید دید که در سفر آقای رئیسی به مسکو، تا چه اندازه ایران می تواند با روسیه بر سر برنامه های عملیاتی و اجرایی به توافق برسد.