بازار؛ گروه استانها: در طی یکی دو ماه گذشته بازگشت خوردن محصولات کشاورزی ایران نقل محافل و سوژه رسانه‌های داخلی و خارجی شده است.طی روزهای گذشته نیز رئیس اتحادیه بارفروشان مشهد از برگشت خوردن سیب‌زمینی‌های ایران از ترکمنستان خبر داد و گفت: این کشور واردات سیب‌زمینی ایران را به دلیل استفاده از سم چینی ممنوع کرده است!
اگر چه به‌تازگی اخبار بسیاری مبنی بر بازگشت خوردن سیب‌زمینی ایران از ترکمنستان به گوش می‌رسد اما گمرک ایران برگشت محموله صادراتی سیب‌زمینی از ترکمنستان را تائید نکرده است لذا در جریان برگشت محصولات کشاورزی اخبار متناقضی در رابطه با برگشت خوردن محصولات از ترکمنستان و یا ازبکستان از سوی تجار و یا مسئولان مربوطه مطرح است.
خبر برگشت خوردن سیب‌زمینی‌های ایران از ترکمنستان اظهارنظرهای متفاوتی را تاکنون به دنبال داشته است و لذا برای روشن شدن صحت این موضوع ماجرا را از مجید محمد نژاد رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ترکمنستان جویا شدیم.
برگشتی در کار نبوده است
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ترکمنستان در گفت‌وگو با بازار درخصوص خبر سیب‌زمینی‌های برگشت‌خورده صادراتی ایران به ترکمنستان توضیح داد: در سه‌ماهه اخیر اصلاً صادراتی سیب‌زمینی به ترکمنستان نداشته‌ایم که بخواهد برگشت بخورد!
مجید محمد نژاد با تأکید بر اینکه این خبر صحت ندارد زیرا اصلاً سیب‌زمینی از ترکمنستان برگشت نخورده است به ما گفت: خبر برگشت این محصول بحث بزرگنمایی شده‌ای است.
وی گفت: اینکه اعلام می‌کنند سیب زمینی برگشتی در داخل کشور خودمان توزیع شده هم از بیخ و بن دروغ است و چنین چیزی صحت ندارد زیرا ایران و کشورهای منطقه اوراسیا محصولات کشاورزی را طبق پروتکل‌های رسمی مبادله می‌کنند و استانداردهای کشور مقصد حتما مورد نظر صادر کنندگان ما قرار می‌گیرد.
وی افزود: درهرصورت اگر هر محصولی مثلاً سیب‌زمینی به یک کشور هدف و صادراتی برود از منظر مسائل بهداشتی و نباتی مشکلاتی داشته باشد در همان کشور هدف معدوم می‌شود و این‌طوری نیست که بخواهد به کشور هدفی برود و دوباره برگشت بخورد.
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ترکمنستان اظهار داشت: این را در نظر داشته باشید که برای کشورهای اوراسیا و نه‌تنها کشور ترکمنستان عملاً چیزی برگشت نخورده است بلکه برای حجم عظیمی از تناژ بالا مثلاً سیب‌زمینی که امکان صادر شدن آن باشد قطعاً کنترل بیش‌تری در داخل و حتی تا مبادی خروج از کشور نیز دقت نظر بالایی صورت می‌پذیرد .
وی افزود : گاها که همیشه حتی همراه سیب‌زمینی خاک و گل نیز وجود دارد حتی با کنترل بیشتر اجازه خروج این محصول را در داخل ایران داده نمی‌شود و متأسفانه یک ویژگی و امتیاز است و خوب نیست از این‌سو تبلیغات منفی برای محصولات کشور خودمان بخواهیم دامن بزنیم .
محمد نژاد یادآور شد: یکی از دلایلی که اگر در سال‌های گذشته محصولات ما برگشت می‌خورد گاها به دلیل این است که خریدار تصفیه‌حساب مالی انجام نمی‌دهد و بازرگان یا تاجر محصول را تا مرز برده است صبر کرده و به هر دلیل دیده است که پولش برگشت می‌خورد و لذا این محصول را برگردانده است لذا تمامی این مشکلات را برخی افراد به حساب جنس مرجوعی می گذارند.
وی در خصوص صادرات موفق در محصولات نیز گفت: درواقع این فرهنگ‌سازی بسیار مهم است و باید به این فرهنگ برسیم که اگر از کشور کالایی صادر می‌شود در خصوص کیفیت آن از مزرعه یا خط تولید تا بازار مصرف دقت فراوانی صرف شود و از نظر استاندارهای بین‌المللی نظر بازار مصرف را جلب کنیم.
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ترکمنستان افزود: در هر صورت وقتی محصول به خارج کشور صادر می شود گفته می شود این محصول ایرانی است و دیگر این کالا کمتر به نام شخص و یا فلان شرکت مطرح می شود.
محمد نژاد یادآور شد: باید در صادرات محصولات به ویژه در حوزه کیفیت، بسته‌بندی و عرضه به بازارها نهایت دقت و توجه را بکار بگیریم تا بتوانیم محصول صادراتی پایداری در بین این همه ریقب ایجاد کنیم.
مافیای تجارت
حسین گلمکانی استاد اقتصاد و مدرس دانشگاه نیز در گفت‌وگو با بازار خبرهایی از این دست و با این حجم پوشش رسانه‌ای را به موضوع مافیای تجارت نسبت می‌دهد و می گوید: اگرچه شیوه تولید محصولات کشاورزی در کشور سنتی است و احتمال عدول از استانداردها را دارد اما بخشی از این جنجال های رسانه‌ای را می‌توان ریشه در همان تحریم‌ها دانست که می‌خواهد صادرات و اقتصاد ایران را تحت‌الشعاع قرار دهد و سایر رقبای تجاری جای آن را بگیرند.
وی ابراز می‌کند: امسال نخستین سالی نیست که فلفل دلمه‌ای، کیوی و یا سیب زمینی ایران به سایر کشور ها صادر می شود و لذا این هجمه کمی مشکوک به نظر می رسد!
این استاد اقتصاد اذعان می کند: حال که این موضوعات بر روی امواج رسانه‌ای در حال تخریب ذهنیت مصرف‌کنندگان داخلی و خارجی است وقت آن رسیده که مسئولان جهاد کشاورزی مطالبه روی زمین مانده شناسنامه‌دار کردن اراضی و محصولات کشاورزی را به طور جدی دنبال کرده و آن را به مرحله اجرا درآورند.
وی ادامه می‌دهد: اگر محصولات کشاورزی ما شناسه دار شوند، اتفاق بسیار خوبی رخ می‌دهد، اول اینکه کشاورز می‌داند که محصولاتش رصد می‌شوند و درنتیجه به‌صورت خودخواسته هرسمی را استفاده نمی‌کند، سم قاچاق استفاده نمی‌کند
گلمکانی بیان می‌کند: حلقه مفقوده ما همین موضوع است لذا وقتی برای محصولات کشاورزی و فلان کشاورز شناسنامه تولید صادر شود با کمترین هزینه می‌توان محصول را رهگیری و یا حتی از صادرات آن خودداری کرد و لذا دیگر خطایی در این رابطه رخ نخواهد نداد.
این استاد اقتصاد می‌افزاید: حتی می‌توان خیلی راحت از طریق شبکه‌های اجتماعی به مردم در خصوص محصولات سالم و غیرسالم آگاهی داد و به این طریق کشاورزان را به تولید محصولات ارگانیک و سالم تشویق کرد.
گلمکانی بابیان اینکه استفاده از سموم شیمیایی در تمامی کشورها مرسوم و تمامی تولیدکنندگان جهان مجبورند برای در امان ماندن محصولات خود از آفت‌ها از سموم شیمیایی استفاده کنند به ما می گوید: مزارع باید کددار شوند و این اقدام وظیفه وزارت جهاد کشاورزی است.
وظیفه جهاد کشاورزی چیست؟
وی بیان می‌کند: اگر امروز واقعاً محموله و یا محصولی در مرز به دلیل اندازه بیش‌ازحد سموم و یا کودهای شیمیایی برگشت می‌خورد بخشی از این مسئولیت بر عهده جهاد کشاورزی است که در آموزش کشاورز، کد دار کردن محصولات و استانداردسازی تولیدات کوتاهی کرده است و بخشی هم متوجه سایر دستگاه های نظارتی و اجرایی است که باید هر ساله استاندارد های کشور های هدف را بررسی و بر اساس آن نسبت به صاردات آن اقدام کنند.
این مدرس دانشگاه ابراز می کند: ما مروجان کشاورزی بسیاری در روستاها داریم اما مشاهده می‌کنید که هنوز استفاده از سموم و کودهای شیمیایی به‌صورت تجربی و سنتی و نظارت جامعی بر روی‌این موضوع نیست.
این استاد اقتصاد عنوان می‌کند: ما متاسفانه در نحوه اطلاع رسانی هم مشکل داریم زیرا هر بار مرجوعی را فقط به دلیل ازدیداد سموم در آن محصول برچسب می‌زنیم در حالی که ممکن است علت‌های دیگری مانند خاک زیاد در محصول سیب زمینی دلیل مرجوع شدن باشد!
وی ادامه می دهد: شما مشاهده می‌کنید که در میدان میوه و تره‌بار نیز تمام محصولات از سراسر کشور درهم‌آمیخته است و لذا تفاوتی بین آن کشاورزی که راه‌های اصولی و مهندسی را برای تولید در پیش‌گرفته با آن کشاورزی که تقلب کرده و از کود ازت بیشتر برای حجیم سازی محصول استفاده کرده نیست لذا با این تفاسیر چگونه انتظار دارید که کشاورزان به تولید محصول استاندارد تشویق شوند و یا این موضوع برای آن‌ها دارای اهمیت باشد؟
گلمکانی ادامه می‌دهد: محصولات صیفی و یا جالیزی را هیچ شخصی بر اساس کیفیت خریداری نمی‌کند و لذا وقتی این محصول به میدان می‌آید مشخص نیست که این محصول از مزرعه چه شخصی به‌عمل‌آمده و تا چه میزان دارای سلامت است؟
وی می‌افزاید: مشکل اصلی در مورد محصولات کشاورزی همین است که در حال حاضر امکان ردیابی و پیگیری این محصولات به دلیل عدم شناسنامه‌دار شدن باغات کشاورزی وجود ندارد و این در حالی است که پیش‌ازاین وزارت کشاورزی طرح زمین‌های کشاورزی شناسه گذاری شده و مزارع و باغات شناسنامه‌دار را به میان آورد اما هیچ اقدام قابل‌توجهی برای این کار انجام نداد.
طرح هزینه‌بر
در همین راستا رئیس تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی مشهد در گفت‌وگو با بازار در پاسخ به این سؤال که استفاده بیش‌ازحد سموم چه مشکلاتی برای مصرف‌کنندگان به همراه خواهد داشت اظهار می‌کند: بدون شک استفاده از سموم باعث تجمع در سلول‌های بدن و ایجاد بیماری‌هایی لاعلاج و به عبارتی وارونگی محیط‌زیست می‌شود.
محمد عبدالهی در پاسخ به سؤال دیگر ما مبنی بر اینکه طرح شناسنامه‌دار کردن محصولات به کجا رسید و چرا این طرح به مرحله اجرا درنمی‌آید نیز اظهار می‌کند: شناسنامه کردن محصولات مستلزم هزینه وجود آزمایشگاه در ورودی میادین بار هست و از همه مهم‌تر عزم جدی و حمایت دولت را می طلبد.
وی در این رابطه به بازار می‌گوید: متأسفانه یکی از راه استفاده کمتر از سموم و آفت کش ها مبارزه بیولوژیکی است که به دلیل عدم اطلاع کافی کشاورزان و باوجود وعده حمایت دولت فعلاً جایگاهی ندارد.
وی اظهار می‌کند: اگر چه این موضوع جدی گرفته‌شده اما در حال حاضر فقط در سطح تحقیقات مطرح هست و امکان فراگیری ندارد.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا امکانات لازم برای پرورش و تولید حشرات مبارز با آفات را در مشهد مقدس در اختیارداریم یا خیر نیز به ما می‌گوید: بله در حال حاضر یک محل تولید حشراتی یا همان «انسکتاریوم» وجود دارد که به علت عدم‌حمایت‌های لازم تعطیل‌شده است.
هنگامی‌که از رئیس تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی شهرستان مشهد در خصوص بی‌رغبتی و عدم تمایل کشاورزان برای این نوع مبارزه با آفات سؤال می‌کنیم وی پاسخ می‌دهد: این نوع مبارزه هم گران درمی‌آید و هم اینکه کمتر بهره‌برداران از آن اطلاع دارند.
وی آمار کشاورزانی که تاکنون از طریق مبارزه بیولوژیکی برای مقابله با آفات مبارزه داشتند را حدود یک درصد عنوان می‌کند و می‌افزاید: متأسفانه این روش بسیار ناشناخته مانده است.
رئیس تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی شهرستان مشهد ۷۵ درصد نحوه کشت در این شهرستان را با استفاده از شیوه‌های سنتی و نیمه سنتی بیان می‌کند و می‌افزاید: متأسفانه این نوع کشت منابع آب و زمین را نیز هدر می دهد.
وی بابیان اینکه برای ترویج راه روش‌های درست کاشت، داشت و برداشت اقدامات بسیاری در دستور کار قرار داشته است ابراز می‌کند: در این راستا ایجاد مزارع الگویی، آموزش روش‌های نوین آبیاری، معرفی روش‌های مکانیزه الگویی کشت مناسب از اموری بوده که تاکنون انجام‌گرفته و برای سوق پیدا کردن به سمت کشاورزی مدرن ادامه دارد.
تراز منفی تجاری
بر اساس آمارها طی سال گذشته، تراز منفی تجاری در بخش کشاورزی به ۵میلیارد دلار رسیده است که بنا به اعتقاد کارشناسان این حوزه این کارنامه برای کشوری پهناور مانند ایران و دارای چهارفصل آب و هوایی، قابل‌قبول نیست و نشان‌دهنده این است که در سطح مدیریتی کشور، به مقوله کشاورزی و استفاده از ظرفیت‌های این بخش در راستای تحول اقتصادی به‌خوبی پرداخته نشده است.
به‌رغم اهمیت استفاده از کودهای کشاورزی و سموم شیمیایی، برای افزایش محصول و حاصلخیزی برخی اراضی، این ترکیبات، یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های زیست‌محیطی به شمار می‌روند. میزان مصرف کلی سالانه انواع کودها در کشور، در یک دهه اخیر، از ۵/ ۲ میلیون تن به ۳.۵ میلیون تن افزایش پیداکرده و مصرف سموم شیمیایی نیز بالاتر از استانداردهای جهانی است.
بنابراین به نظر می‌رسد مهم‌ترین سیاست وزارت جهاد کشاورزی در دولت سیزدهم، مبارزه بیولوژیک با آفت‌ها است و استفاده از سموم شیمیایی، به‌عنوان آخرین گزینه پیش روی این وزارتخانه قرار گیرد.
به گفته بسیاری از کارشناسان کیفیت محصولات، مشکلات بانکی و مشکلات سیاسی سه دلیل مهم کاهش صادرات کشاورزی است.در این راستا تیم جدید وزارت جهاد کشاورزی در گام اول لازم است طرح شناسنامه‌دار شدن محصولات کشاورزی صادراتی به‌عنوان یکی از ابزارهای مؤثر و کارآمد، اجرا شود.
کارشناسان این حوزه در وزارتخانه‌ها، همچنین فعالان بخش خصوصی باید بامطالعه دقیق استاندارد تک‌تک محصولات کشاورزی در کشورهای هدف و با الگوبرداری این استانداردها و با همکاری سازمان ملی استاندارد زمینه تولید محصولات کشاورزی بر اساس این استانداردها را فراهم سازند.
از سوی دیگر، با توجه به اهمیت مقوله رایزنی و چانه‌زنی در سطح بین‌الملل، حضور فعال ایران در اجلاس‌های معتبر بین‌المللی مربوط به تدوین ضوابط و استانداردهای محصولات مهم صادراتی مرتبط با کشور ضرورتی انکارناپذیر تلقی می‌شود، بنابراین دراین‌باره پیشنهاد می‌شود بودجه مناسبی برای حضور نمایندگان کشورمان در اجلاس‌هایی از قبیل کدکس غذایی، سازمان جهانی استاندارد، اتحادیه جهانی خشکبار تصویب شود تا از این طریق از منافع و حقوق تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشور صیانت به عمل آید.
از سوی دیگر در داخل کشور نیز، دولتمردان و سازمان‌های مرتبط این حوزه فعالیتی باید به تدوین استانداردها و وضع قوانین و مقرراتی که در راستای استانداردهای صادرات محصولات کشاورزی در سطح بین‌المللی باشد توجه خاص کنند. همچنین منطبق نبودن ظرفیت و ساختار صنایع تبدیلی، نگهداری و بسته‌بندی کشور با الزامات تولید محصولات باغی و دام و طیور برای عرضه به بازارهای جهانی ازجمله مشکلات ورود به عرصه جهانی است.
نظر شما