بازار؛ گروه استانها: تا حالا شده به این فکر بیفتید که چگونه یک کارآفرینی خانگی راه‌اندازی کنید؟ یه جورایی کارآفرین شدن همیشه در خون ما ایرانیان بوده و هست و لذا همیشه دوست داریم یک کسب‌وکاری را راه‌اندازی کنیم، آن را توسعه دهیم تا بتوانیم عدّه‌ای را مشغول به کارکنیم.
در دنیای اقتصادی امروز، کارآفرینی عامل اصلی رشد اقتصادی است لذا کارآفرینان تلاش می‌کنند فرصت‌های بیشتری در صنعت ایجاد کنند، گزینه‌های اشتغال بیشتری را ارائه دهند و درنهایت تأثیر مثبتی بر درآمد سرانه، تولید درآمد، شیوه زندگی و غیره داشته باشند.
سیده فاطمه حسینی متولد سال ۱۳۴۴ و دارای لیسانس مدیریت بازرگانی یکی از همین افراد کارآفرین نمونه و موفق در خراسان رضوی است که توانسته برند عسل کوهدشت را به ثبت رسانده و عملکرد موفقی را نه تنها در این استان بلکه در آن سوی مرز ها و در کشور های حاشیه خلیج فارس از خود به جای بگذارد.
این زنبوردار نمونه بیش از دو دهه است ریاست هیئت‌مدیره و مدیرعاملی یک شرکت تعاونی تولیدی زنبورداری را بر عهده دارد و علاوه بر ایجاد ۶۰ شعبه فعال در کشور و صادرات عسل به حوزه خلیج‌فارس؛ افتخارات دیگری همچون پژوهشگری، صادرکننده نمونه کشور و عضویت در هیئت‌رئیسه کانون زنان بازرگان خراسان را در کارنامه کاری خود دارد.
برای آشنایی با سیر پیشرفت و موفقیت این بانوی کارآفرین و موفق که حالا به‌عنوان مدیرعامل یک کارخانه مشغول فعالیت است ساعتی را با وی به گفت‌وگو نشستیم.
* کار تولید عسل را از کجا آغاز کردید؟
ورود من به عرصه زنبورداری به بعد از ازدواج و با همراهی همسر به ۱۳۵۹ و حدود ۴۱ سال پیش باز می گردد و من کارم را با قرار دادن یک کندو در حیاط خانه شروع کردم.
* به احتمال زیاد مشکلات زیادی را در مسیر متحمل شدید؟
در آن زمان تقاضا برای خرید عسل زیاد نبود و لذا برای فروش همان مقدار کم عسل تولید شده در مضیقه بودیم اما هیچ وقت از کار دست نکشیده و ناامید نشدم.
یادم می‌آید تازه انقلاب شده بود و کشور در محاصره اقتصادی بود اما دولتمردان به دنبال افزایش تولید بودند و واقعاً هم مردم را تشویق و حمایت می‌کردند.
تأسیس بسیاری از کارخانه‌های قدیمی و مهم ایران هم به اوایل انقلاب برمی‌گردد لذا آن‌ها به من زنبوردار می‌گفتند اگر تولیدت را به این سقف برسانی، به تو وانت می‌دهیم، تراکتور می‌دهیم، و ما به عشق گرفتن این امتیازها، کار می‌کردیم و به نتیجه هم رسیدیم.
من ابتدا به‌صورت کارگاهی کار می‌کردم تا اینکه کارم را گسترش دادم و بیش از دو دهه است در کارخانه خوشه زعفران واقع در شهرک صنعتی مشغول به کار هستم و ریاست هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت تعاونی تولیدی زنبورداری را به عهده‌دارم.
به خاطر دارم در اولین نمایشگاهی که شرکت کردم، هیچ تخصصی نداشتم و به من می گفتند قطعا شکست می خورم، اما ناامید نشدم و تا قبل از کرونا در نمایشگاه ها و همایش ها، آخرین اطلاعاتمان را درباره خواص عسل و فراورده های آن ارائه می کنیم.
مثلا درچهل پنجمین کنگره جهانی زنبور عسل بود که درباره عسل خراسان، مقاله ای ارائه کردیم. در این مقاله، به ویژگی خواص ژل رویال در تنظیم فشار خون پرداختیم. خیلی ها برایشان سؤال پیش آمد که چطور می شود این ماده هم فشار خون بالا را پایین بیاورد و هم فشار پایین را متعادل کند، ماده ای که از مغز سر زنبورهای کارگر ترشح می شود و غذای ملکه است!
* حالا پس از ۴۱ سال تلاش چند کندو عسل دارید؟
ماحصل تلاش‌های این چند سال موجب شده تا در حال حاضر تعداد کندوها به دو هزار عدد برسد.
* آیا برای راه‌اندازی این کار سرمایه در اختیار داشتید؟
سرمایه من در آن زمان برای شروع کار زیاد نبود و باید اذعان کنم از صفر شروع کردم تا به اینجا رسیدم اما در حال حاضر شرایط تغییر کرده است و باید سرمایه لازم آن‌هم به میزان زیاد در دست باشد ،چراکه برای خریداری ادوات زنبورداری باید بلافاصله هزینه‌اش را بپردازیم و چون الآن کار بسیار توسعه پیداکرده و افراد بسیاری در این مجموعه مشغول کار هستند لذا سرمایه زیادی را می‌طلبد اما برای افرادی که می‌خواهند مانند من از صفر شروع کنند سرمایه زیادی لازم نیست.
* این تعداد کندو را کجا قرار می‌دهید؟
کار زنبورداری مانند کار عشایر است و در سال چند بار نیاز به کوچ در مناطق گرمسیر یا سردسیر است لذا این کندو ها برای توانمندسازی روستاییان به آن‌ها واگذار و زمینه‌ای برای گسترش صنعت زنبورداری در استان خراسان فراهم کردیم.
* آیا در کشور هم دارای نمایندگی فروش هستید؟
من در شروع کار سختی‌هایی داشتم اما خواستن توانستن است و من هم باوجود سختی‌های فراوان کارم را شروع کردم و آن را توسعه دادم و اکنون ۶۰ شعبه فعال در سطح کشور دارم .
* برای چند نفر توانستید اشتغال‌زایی ایجاد کنید؟
در حال حاضر برای ۳۵ نفر به‌طور مستقیم ایجاد اشتغال شده است اما افراد بسیاری به‌طور غیرمستقیم ازجمله فروشندگان ادوات کشاورزی، صنایع تبدیلی، نمایندگان فروش و سایر کارگاه‌ها با کار ما در ارتباط هستند.
* پس احتمالاً در حوزه صادرات نیز موفق بودید؟
در رابطه با صادرات باید گفت من صادرات به حوزه خلیج‌فارس ازجمله کویت،قطر،بحرین و ترکیه انجام می‌دهم و علاوه بر عسل محصولات دیگری ازجمله ژل رویال ،گرده گل و «برمو» تولید می‌کنیم.
* تا چه میزان عسل ایرانی موردپسند بازارهای جهانی است؟
کیفیت عسل طبیعی ایران در جهان زبانزد است، این مسئله ناشی از اقلیم خاص و شرایط طبیعی ویژه کشورمان است.
* با توجه به تنوع عسل در بازار به نظر شما بهترین عسل از چه گیاهی استحصال می‌شود؟
هر عسل به‌دست‌آمده از گیاه خاص خاصیت‌های منحصربه‌فرد خودش را دارد مانند عسل به‌دست‌آمده از گیاه گون که بهترین نوع عسل برای درمان عفونت کلیه، آسم، زخم و بریدگی و سرماخوردگی است.
فراورده دیگری که ما تولید می‌کنیم ژل رویال است که خواص بی‌نظیری دارد و در درمان نازایی هم بسیار مؤثر است .
ما درزمینهٔ بهره بردن از ژل رویال با گروهی از پزشکان بخش نازایی بیمارستان منتضریه مشهد همکاری کرده‌ایم و توانستیم خواص این فراورده عسل را در درمان نازایی اثبات کنیم.
* تحریم‌ها و گرانی چقدر بر روی کار شما تأثیر داشته است؟
تحریم‌ها و افزایش قیمت در حوزه کاری ما هم بسیار تأثیر گزار بوده است مثلاً افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل تولیدکنندگان را در کوچاندن کندوها با هزینه‌های سربار و سنگین روبرو کرده است.
* یعنی کوچ کندوها به‌صرفه نیست؟
ما خودمان نیز تعدادی کوچ در مشهد و بندرعباس داشتیم اما مجبور شدیم از کوچمان بزنیم و تنوع گذشته را نداشته باشیم.مشکلات عمده زنبورداران این رو زها شامل افزایش قیمت انواع داروها، سرمازدگی‌ها و بخشی هم مربوط به افزایش هزینه حمل‌ونقل کندوها، برای رسیدن به مناطق خوش آب و هوا است.
صنعت زنبورداری در ایران مانند بسیاری دیگر از بخش‌های صنعت کشاورزی و دامداری با چالش‌ها و مشکلات متعددی مواجه است.
* آیا این موضوع یک نوع آسیب محسوب نمی‌شود؟
به دلیل آنکه زنبورهای عسل نقش بسیار مهمی در عمل گرده‌افشانی دارند لذا این موضوع برای کشاورزان یک نوع آسیب محسوب می شود.عمل گرده‌افشانی در گیاهان و درختان بهروش‌های مختلفی انجام می‌شود که مهم‌ترین آن به‌وسیله حشرات و مخصوصاً زنبورعسل اتفاق می‌افتد.
به‌عنوان‌مثال۹۰ درصد بارورسازی درختان میوه همچون سیب و گیلاس توسط زنبورعسل انجام صورت می‌شود و یا در مورد درخت بادام عمل، گرده‌افشانی فقط توسط زنبورعسل انجام می‌شود.
ارزش اقتصادی گرده‌افشانی زنبورعسل، بسیار بیشتر از عسل و موم تولیدشده توسط این حشره است. به همین دلیل در برخی کشورها به صاحبان کندوهای عسل، برای استقرار کندوهایشان در باغ‌ها و مزارع مبالغ بالایی پرداخت می‌شود.
* چه موارد دیگری تولید کننده ها را تهدید می کند؟
موضوع دیگری که بازار عسل در ایران و تولید کنندگان را تهدید می‌کند عسل‌های تقلبی است در حقیقت حجم بالای عسل تقلبی و غیراستاندارد در بازار علاوه بر اینکه بر صنعت نیمه جان زنبورداری ضربه می‌زند، تهدید جدی نیز برای سلامت خانواده‌هاست. متاسفانه در کشور هیچ‌گونه فرهنگ‌سازی روی شناخت عسل طبیعی از تقلبی نشده است.
* برای تأمین مواد مصرفی آیا با مشکلی روبرو نیستید؟
ما برای تولید مواد اولیه مشکلی نداریم چراکه مواد اولیه در حوزه کار ما مواد کاملاً طبیعی هست که خودمان آن را تولید می‌کنیم اما همان‌طور که گفتم هزینه‌های جانبی مانند حمل‌ونقل یا وسایل بسته‌بندی روی افزایش قیمت محصولات تأثیر گذاشته است.
مشکل دیگری که وجود دارد کرونا است که باعث محدودیت‌هایی ازجمله تعطیلی مغازه‌ها است که باعث کاهش فروش می‌شود اما ما در دوران کرونا باوجود محدودیت‌ها و بسته بودن شعبه‌ها به درخواست مشتریان محصولات را با پیک به دست آن‌ها رساندیم.
* دلیل تفاوت رنگ‌های عسل چیست؟
رنگ عسل برحسب اینکه زنبور بر چه گلی نشسته و از آن بهره گرفته، متفاوت است. عسل، گاه شفاف و گاه تیره است. رنگ عسل می‌تواند با توجه به سرچشمه اصلی شهد، از سفید روشن (عسل اقاقیا) تا سبز تیره متمایل به سیاه (عسل صنوبر و زبان‌گنجشک) تغییر کند و طیفی از رنگ‌ها را در برگیرد.
چنانکه عسل افرا لیمویی‌رنگ، عسل میوه‌ها زرد متمایل به قهوه‌ای و عسل آویشن به رنگ عقیق قرمز است.
* از کندوی زنبورعسل به‌غیراز عسل چه بهره‌برداری دیگری می‌توان داشت؟
کندوی زنبورعسل، علاوه بر عسل، محصولات و فرآورده‌های متنوعی مانند زهر زنبورعسل، موم، بره موم، ژل رویال و گرده گل دارد که به لحاظ ارزش اقتصادی و درمانی در مرتبه بالاتر از عسل قرار دارند.زهر زنبورعسل در درمان بیماری‌های سیستم ایمنی کاربرد دارد. بره موم خاصیت آنتی‌بیوتیک طبیعی را دارد و این ماده یکی از محصولات کاربردی و مفید زنبورعسل است که از مقادیر مختلف موم زنبور و رزین‌ها تشکیل می‌شود.
ژل رویال، ماده غذایی لاروها در سه روز اول زندگی است. این ماده غذایی، ارزش‌افزوده بسیار بالایی دارد و در جلوگیری از آلزایمر، فشارخون، تصلب شرایین و سرطان مؤثر است. ژل رویال بسیار مغذی و نیروبخش است و به‌عنوان غنی‌ترین ماده مغذی بیولوژیک شناخته‌شده است .
* آیا شروع کار در این صنعت نیازمند سرمایه زیاد است؟
این صنعت به سرمایه زیادی نیاز ندارد. درواقع می‌توان کار کردن در این حوزه را در کنار کارهای دیگر راه انداخت و حتی حرفه‌ای برخورد کرد. آموزش صنعت زنبورداری در سراسر کشور مهیاست و این پتانسیل را دارد که بدون هیچ مشکلی، درآمد ایجاد کند.
یکی از محاسن شغل زنبورداری این است که رشد این صنعت از نابودی منابع طبیعی جلوگیری می‌کند و می‌تواند باعث ارتزاق یک خانواده شود.برای شروع زمینی به مساحت ۱۰۰ تا ۱۵۰ مترمربع کافی است ولی باید برای سال‌های بعد گسترش داد، چون تولید در فضای محدود صرفه زیادی ندارد.
برای شروع کار قبل از هر چیز باید بدانید محلی که قصد دارید در آن کندوها را مستقر کنید، کجاست و چگونه محیطی است، که برای زنبورها مناسب است و احتیاجات کلونی را برآورده می‌کند. ضمن اینکه محصول اضافه هم داشته باشد تا خودتان هم از آن استفاده کنید.فضای موردنظر باید ازلحاظ شهد و گرده فراوان و مناسب شغل زنبورداری باشد. محیط فاقد گل و گیاه یا محیطی که گل و گیاه در آن کم بوده یا فقط مدت کوتاهی از سال گل وجود دارد، برای زنبورداری مناسب نیست.
مهم‌ترین و اساسی‌ترین بخش زنبورداری، داشتن محیط مناسب است. جایی که در اکثر اوقات سال گل فراوان وجود داشته باشد، برای این کار مناسب است.
گیاهانی چون درختان میوه شکوفه دار بهاره سیب، گلابی، انواع مرکبات، زردآلو، آلوچه و گیلاس، پنبه، آفتاب‌گردان، یونجه، شبدر، بیدمشک، گون، آویشن، نعناع، اقاقیا، بال هنگ، گیاهان زینتی و طیف بسیار وسیعی از دیگر نباتات زراعی، باغی، جنگلی و حتی گیاهان دارویی روی تپه‌ها و مراتع منابع شهد و گرده برای زنبورعسل محسوب می‌شوند.
زنبورعسل جانوری آسیب‌پذیر است و مانند سایر حیوانات به برخی از بیماری‌ها حساس است و متأسفانه بیشتر بیماری‌ها باعث انهدام بخش مهم یا تمامی کلونی‌های زنبوردار می‌شود یا ضمن خسارت به زنبوردار معالجه می‌شوند، که معمولاً تلفات ۳۰، ۴۰ درصدی را به همراه دارد و باعث ضرر و زیان فراوان می‌شود.
* به نظر شما چرا این شغل باوجود سودآوری اما با استقبال چندانی از طرف جوانان روبرو نیست؟
درگذشته نه‌چندان دور و پیش از آغاز موج ویرانگر مهاجرت از روستا به شهر، بخش عظیمی از روستائیان در کنار کار کشاورزی به پرورش زنبورعسل می‌پرداختند اما امروز اما پرورش زنبور در ایران شرایط مناسبی ندارد، در نقاط جنوبی کشور وجود ریز گردها باعث کاهش تولید و مرگ زنبورها می‌شود، در سایر نقاط کشور هم با از بین رفتن فرهنگ کار و گسترش میل به مشاغل دولتی و پشت‌میزنشینی، تمایل کمتری به پرورش زنبور مشاهده می‌شود.
نظر شما