بازار؛ گروه استانها: بهمن سال ۸۹ شهر مقدس قم شاهد رویداد مهم با هدف توسعه اقتصاد و هم‌چنین رونق گردشگری بود؛ روزی که در آن عملیات اجرایی فرودگاه قم شروع شد و اکنون این پروژه جزو تاریخی‌ترین پروژه‌های عمرانی است که با آمدن و رفتن دولت‌ها همچنان بلاتکلیف مانده است؛ در شهر قم پروژه دیگری هم وجود دارد که به تعبیر قمی‌ها مانند جنازه‌ای وسط شهر بی تکلیف افتاده است، پروژه منوریل که برای اجرای آن تا کنون میلیاردها تومان هزینه شده است.
سرنوشت فرودگاه بین‌المللی قم که به دلیل رعایت نشدن مسائل حقوقی و قانونی از سوی مسئولان وقت استان و عدم کار کارشناسی برای احداث فرودگاه و شکایت معارضین و سرمایه‌گذاران و هم‌چنین کشیده شدن آن به پرونده‌های مفاسد اقتصادی با گذشت ۱۰ سال و اندی تعیین تکلیف نشده و انتظار می‌رود در سفر رئیس جمهور و هیئت دولت، امید قمی‌ها برای پرواز در فرودگاه قم به ثمر نشسته و سرنوشت این پروژه مشخص شود.
فرودگاه قم جزو نخستین فرودگاه‌های کشور است که از سوی بخش خصوصی و با وسعت بالغ بر سه هزار هکتار زمین احداث شده ولی از سال ۹۴ این پروژه تعطیل شد و سرنوشت آن در هاله‌ای از ابهام باقی ماند هرچند استاندار وقت بهرام سرمست پیگیری‌هایی برای خروج پرونده از مفاسد اقتصادی داشت و توانست آن را از خلع ید بودن هم خارج نماید اما همه قمی‌ها انتظار دارند با سفر اخیر رئیس جمهور این پرونده و پرونده پر فراز و نشیب منوریل پیگیری و سرنوشت آنها بررسی شود.
کلان شهری مانند قم که سالانه پذیرای ۲۰ میلیون زائر از ایران و دیگر کشورهای اسلامی و همسایه مانند پاکستان، عراق و حتی کشورهای آسیایی و برخی کشورهای حوزه خلیج فارس است که باید برای ورود به دومین شهر مذهبی کشور از فرودگاه بین‌المللی حضرت امام خمینی(ره) استفاده کنند از سویی محدوده سلفچگان که در جوار فرودگاه قم قرار گرفته با تعیین تکلیف پروژه فرودگاه می‌تواند جدای از اشتغالزایی قم را به کریدور مهم هوایی منطقه تبدیل کند.
اما در سال ۸۹ بود که یک سرمایه‌گذار بخش خصوصی حاضر شد برای شهر قم فرودگاه بین‌المللی ساخته و در کنار آن یک شهر فرودگاهی و توریستی برای جذب گردشگر و درآمدزایی بیشتر برای شهر قم بسازد در حالی که در ابتدای امر پروژه بزرگ این سرمایه‌گذار از سوی دولت دهم حمایت شد اما دیری نگذشت که این پروژه با بد روزگار با پایان دولت یازدهم با سراشیبی و سنگ اندازی‌هایی روبرو شد.
برای این فرودگاه دو باند اصلی به طول چهار هزار و ۶۸۰ متر و عرض ۶۰ متر و یک باند آموزشی به طول دو هزار متر و با تاکسی وی‌های متقاطع، سه ترمینال بزرگ داخلی، بین‌المللی، زیارتی و باری در نظر گرفته شده است؛ هم‌چنین مکانی توریستی و تفریحی برای مسافران و توریست‌های شهر قم است که شامل هتل، بازار خرید، هایپر مارکت، رستوران ملل، شهربازی، شهر غذا، کاریز، هتل‌های نمکی و دهکده ورزشی در نظر گرفته شده بود تا بازده اقتصادی این فرودگاه را افزایش دهد.
سنگ‌اندازی‌ها بر راه تنها سرمایه‌گذار این پروژه
سرمایه‌گذار پروژه مهم فرودگاه بین‌المللی قم در گفت‌وگو با خبرنگار بازار می‌گوید: فرودگاه قم جزو نخستین فرودگاهی است که از سوی بخش خصوصی قرار است راه‌اندازی شود هرچند بر اثر نبود حمایت‌های دولتی بخش خصوصی طی سال‌های گذشته لطمه‌های بسیاری دیده اما در حال حاضر وارد صحنه شده و اکنون ۲۱۰ هواپیما دارد و در زمینه هتل سازی هم کارنامه درخشانی از خود به جا گذاشته است در وقت کنونی بزرگ‌ترین و شاخص‌ترین هتل ایران بعد از انقلاب در کیش از سوی بخش خصوصی ساخته شد.
ایجاد فرودگاه برای قم توجیه اقتصادی بسیاری به همراه دارد به شرطی که در کنار آن امکانات و مراکز تجاری و ورزشی و منطقه توریستی و تفریحی وجود داشته باشد
محمدعلی شفیعی کوهپایی می‌افزاید: فرودگاه قم و چالش‌ها و سنگ‌اندازی‌های بی‌شماری به همراه داشت در بحبوحه انتخابات نمایندگان مجلس از ایجاد چنین فرودگاهی در قم حمایت و بر ضرورت وجود فرودگاه با توجه به موقعیت شهر قم تأکید داشتند اما بعدها با توجیه این که با توجه به وجود فرودگاه حضرت امام خمینی(ره) راه‌اندازی فرودگاه برای قم چه توجیهی می‌تواند داشته باشد سنگ‌اندازی‌ها شروع شد.
به گفته وی، در حالی که برای این پروژه و بررسی توجیه اقتصادی بودن آن با کارشناسان مختلف همه عوامل مختلف را بررسی کرده بودم به این نتیجه رسیدم که ایجاد چنین فرودگاهی برای قم توجیه اقتصادی بسیاری به همراه دارد به شرطی که مانند بسیاری از کشورهای خارجی و حتی استان‌های دیگر که در کنار فرودگاه یک سری امتیازات جانبی باشد آن هم امکانات و تجاری و ورزشی و منطقه توریستی و تفریحی وجود داشته باشد یا همدیگر را پشتیبانی نمایند.
از حمایت دولت دهم تا خلع ید دولت دوازدهم
مدیرعامل شرکت ارم کیش و سرمایه‌گذار فرودگاه بین‌المللی قم در ادامه گفت‌وگوی خود با اشاره به حمایت دولت دهم از این پروژه بزرگ بیان می‌کند: در زمان دولت احمدی‌نژاد یک منطقه نمونه گردشگری بین‌المللی ایجاد شد و قرارداد آن با استاندار وقت هم بسته شد در سال ۸۹ با انعقاد این قرارداد در ابتدای امر همه همکاری خوبی با ما برای انجام پروژه وجود داشت؛ در حالی که با این حمایت‌ها کار به سرعت پیش می‌رفت مردم هم خوب استقبال کردند برای دولتی‌ها تعجب آور بود که پروژه به این مهمی از سوی بخش خصوصی ساخته می‌شود.
شفیعی کوهپایی می‌افزاید: در حالی که مدیران اجرایی و حتی شهرداری و شورای شهر یاد گرفته بودند برای اجرای برخی پروژه‌ها از اعتبارات دولتی کمک بگیرند حضور یک سرمایه‌گذار برای اجرای پروژه عظیمی مانند فرودگاه برای دولتی‌ها و مسئولان قابل هضم نبود لذا به ما که سرمایه‌گذار این پروژه بودیم انگ کلاهبرداری زده شد.
وی در ادامه می‌افزاید: در حال حاضر سه فاز برای این پروژه در نظر گرفته شده که فاز نخست آن با توجه به اینکه تورم کنونی نبود ۲۵۰ میلیارد تومان هزینه در برداشت و تا ۸۵ درصد با پیشرفت فیزیکی روبرو بود یک ترمینال ۱۰ هزار متری با برج مراقبت هم موقت شناخته شد؛ در منطقه گردشگری هم بازار و چند سوئیت به همراه ۱۵۰ کیلومتر راه دسترسی ساخته شد ورزشگاه و یک سری غرفه هم آماده‌سازی شد اما دولت دوازدهم جلوی پیشرفت کار را گرفت و تا کشیده شدن پرونده در مفاسد اقتصادی هم پیش رفت.
پروژه‌ای که سرنوشت آن به ناکجا آباد گره خورد
سرمایه‌گذار فرودگاه قم در ادامه در پاسخ به این سئوال که اکنون برای سرانجام رسیدن پروژه فرودگاه قم چه میزان اعتبار لازم و چه مدت زمان برای رفع بلاتکلیفی و افتتاح آن پیش بینی می‌کنید؟ می‌گوید: اگر بر سر راه این پروژه طول سالیان گذشته مانع تراشی نمی‌شد ممکن بود هزینه‌های این فرودگاه با توجه به این که آن زمان تورم امروز وجود نداشت کم‌تر باشد اما با توجه به تورم و وضعیت اقتصادی کنونی برای فرودگاه یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان هزینه و برای بخش گردشگری آن یک هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است و اگر مسئولان خوش قولی کرده و مانع‌ها را جلوی من بردارند به مدت ۱۲۰ روز این پروژه را به سرانجام می‌رسانم.
با توجه به تورم و وضعیت اقتصادی کنونی برای فرودگاه یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان هزینه و برای بخش گردشگری آن یک هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است
شفیعی کوهپایی می‌افزاید: امید است سفر رئیس جمهور به قم پیامدهای خوبی به همراه داشته باشد از مسئولان می‌خواهم برای گفته‌های خود تعهد داشته باشند و از افرادی که چندین سال بر سر راه این پروژه مانع تراشی کرده و خسارت‌هایی را به من و پروژه وارد کرده‌اند جبران کنند.
اما با گفته‌های این سرمایه‌گذار و روایت مانع تراشی‌ها بر سر راه آن به یاد سرگذشت کشور امارات می‌افتم کشوری که ۵۰ ساله و تنها با حمایت از بخش خصوصی و تسهیل در سرمایه‌گذاری ساخته شد طبق نظریه اقتصاددانان دنیا که معتقدند امارات تنها با برقراری امنیت و ایمنی، تسهیلات ارائه شده برای سرمایه‌گذاری و هم‌چنین سهولت برای انجام کار و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی ساخته شد.
اما با رغم این که مسئولان استان مدعی هستند که قم بهشت سرمایه‌گذاران است با روایت سرمایه‌گذار پروژه فرودگاه قم به این درک می‌رسیم که موانعی بر سر راه سرمایه‌گذاران است که می‌تواند این بهشت را به جهنم تبدیل کند.
فرودگاهی که می‌توانست کریدور هوایی مهم منطقه باشد
یک کارشناس رسانه و مسائل اقتصادی که خود سالیانی پیگیر پروژه فرودگاه بود معتقد است اگر موانع و سنگ‌اندازی‌هایی بر سر راه این پروژه نبود اکنون این فرودگاه مهم‌ترین کریدور هوایی خاورمیانه بود؛ او در این زمینه می‌گوید: سرمایه‌گذار ۱۰ سال گذشته این پروژه را شروع کرده بود می‌توانستیم بپذیریم که فرودگاهی در ۹۰ کیلومتری شهر قم داریم و هم‌چنین با شرایط اقتصادی کنونی و تجربه‌ای که در دیگر شهرها وجود دارد می‌توانستیم بگوییم که وجود چنین فرودگاهی چه توجیهی می‌تواند به همراه داشته باشد؟
علی شاکری با بیان دلائلی بر اهمیت و ضرورت وجود فرودگاه برای شهری مانند قم چنین عنوان می‌کند: وزیر راه و شهرسازی عباس آخوندی که مانع پیشرفت پروژه فرودگاه بود دلیل تعطیل کردن این پروژه را عدم توجیه بودن اقتصادی این که با توجه به وجود فرودگاه حضرت امام در نزدیکی شهر قم نیازی به ساخت فرودگاه در این استان نیست در حالی که در ۱۳۰ کیلومتری اراک یک فرودگاه اختصاصی دارد که در هفته دو تا پرواز بیشتر صورت نگیرد یا در شهر کاشان فرودگاهی است که برای بسیاری ناآشنا است.
به گفته وی، اما از این بعد که فرودگاه قم نخستین فرودگاه خصوصی کشور به شمار می‌رود و فرودگاهی است که در آن سرمایه‌گذار با هزینه خود اقدام به اجرای چنین پروژه‌ای کرده است می‌بایست دولت بیشتر از این استقبال و حمایت می‌کرد و زمینه و زیرساخت لازم را برای آن فراهم می‌کرد چون با این پروژه قرار نبود پولی از کشور خارج شود.
فرودگاه قم نخستین فرودگاه خصوصی کشور به شمار می‌رود و فرودگاهی است که در آن سرمایه‌گذار با هزینه خود اقدام به اجرای چنین پروژه‌ای کرده است
این کارشناس اقتصادی بیان می‌کند: استارت اولیه آن در دولت احمدی‌نژاد زده شد و در واقع زمینه زیرساختی هم برای سرمایه‌گذار فراهم گردید اما با تغییر دولت؛ «عباس آخوندی» وزیر راه و شهرسازی دولت دوازدهم بر سر راه این پروژه سنگ تراشی کرده و آن را تعطیل کرد.
وی در توجیه ضروری بودن وجود فرودگاه برای قم عنوان می‌کند: نباید از زائرپذیری و گردشگر پذیر بودن استان قم غافل بود برای رسیدن به قم زائر حاضر است از فرودگاهی نزدیک‌تر از فرودگاه امام به قم استفاده کند حال فرقی ندارد که زائر از این فرودگاه قصد عزیمت به مشهد، عتبات عالیات و یا کشور سوریه و غیره و یا برعکس زائرانی از این کشورها به قم قصد سفر داشته باشند.
شاکری در ادامه گفت‌وگوی خود به نکته مهم دیگری در ارتباط با ضرورت وجود فرودگاه قم اشاره و بیان می‌کند: نکته مهم دیگری که من شخصاً آن را لمس کرده‌ام این است بر اساس مطالعات صورت گرفته محدوده سلفچگان بهترین کریدورهای هوایی در منطقه خاورمیانه به شمار می‌رود؛ کارشناسان اقتصادی و هوانوردی معتقد هستند فرودگاه دبی و امارات و خیلی از فرودگاه‌های این منطقه که جایگزین فرودگاه قم شدند قابل رقابت با فرودگاه قم نیستند چون محدوده سلفچگان قم بهترین کریدور هوایی منطقه به شمار می‌رود.
شاکری می‌افزاید: اگر مسئولان به این امر توجه داشتند و حمایت می‌کردند این پروژه باعث درآمدزایی برای کشور و استان می‌شد این هواپیماهایی که از کشور عبور می‌کنند برای سوخت‌گیری و تعمیرات از فرودگاه قم استفاده می‌کردند و اقتصاد قم هم رشد می‌کرد.
فرودگاهی که در اشتغال و صنعت توریسم ضرورت دارد
این کارشناس امور رسانه‌ای با اشاره به بحث موقعیت گردشگر پذیری و زائرپذیری قم وجود فرودگاه را ضروری می‌داند و اظهار می‌کند: با توجه به سفر رئیس جمهور مطالبه مردم و مسئولان به رفع بلاتکلیفی این پروژه باید درخواست اصلی استان قم باشد؛ این پروژه دو قسمت شده است که بخشی به منطقه گردشگری بین‌المللی است طرلاب که ۱۵۰ هزار هکتار است و مجوز میراث فرهنگی دارد و هم‌چنین یک هزار و ۲۰۰ سرمایه‌گذار در این زمینه فعال هستند می‌توانند در این زمینه سرمایه‌گذاری و سالن‌های ورزشی و تفریحی راه‌اندازی و بخش گردشگری آن را فعال تا به تدریج فرودگاه هم به اتمام برسد باید این امر به عنوان خواسته مطرح شود چون از ناحیه علما و مراجع پشتوانه‌ای برای دولت رئیسی به شمار رود.
شاکری به امر مهم دیگری هم در گفت‌وگوی خود اشاره و می‌افزاید: نکته دیگری که باید مطرح شود این است که از سال ۸۹ و زمان شروع پروژه پیش بینی شده بود که تقریباً برای حدود ۱۰۰ هزار نفر در این پروژه اشتغالزایی ایجاد شود یعنی از ضروریات اشتغالزایی استان به شمار می‌رود که در آن سال پیش بینی شده بود مرحله اول فرودگاه می‌تواند برای بحث اشتغال قم کمک کند اما بحث مهم دیگر این است که نرخ بیکاری آن سال تک رقمی و حدود ۹ درصد بود.
امید برای باز شدن بخت بسته منوریل قم
اما از دیگر پروژه‌های نیمه تمام شهر قم را می‌توان منوریل عنوان کرد پروژه‌ای که باید آن را در فهرست آثار میراث فرهنگی سپرد چرا که تاریخچه ماندگاری از خود جای گذاشته و با روی کار آمدن دولت‌های بی‌شماری هنوز هم چنان مانند جنازه‌ای بی تکلیف و بدون وارث خودنمایی می‌کند با وجودی که میلیاردها توان اعتبار برای آن هزینه شده است.
دلیل اصلی عدم تعیین تکلیف این پروژه آن عدم انجام مطالعات تخصصی و امکان سنجی‌های لازم ذکر شده و برخی هم دلیل گره کور این پروژه بی‌تأثیر بودن آن بر معضلات ترافیکی شهر قم عنوان کرده‌اند.
برای این پروژه پر رمز و راز قم ۲۲۰ میلیارد تومان هزینه شده در حالی که با توجه به وضعیت تورم کنونی کشور برآورد می‌شود برای تکمیل آن هم هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است در حالی که طبق گفته مدیران شهری و مدیران استانی تأمین چنین هزینه‌ای در وقت کنونی برای این پروژه امکان‌پذیر نیست در حالی که با برنامه‌ریزی امکان وجود داشت که با واگذاری به بخش خصوصی برای اهداف گردشگری و تفریحی می‌شود از آن استفاده و بالاخره بخت آن به دست دولت سیزدهم باز شود.
نظر شما