وجود مافیا در صنعت خودروسازی| فساد حرف اول و آخر را می‌زند

بازار؛ گروه استان‌ها: مدت ها است که بی‌کیفیتی و در عین حال گران بودن خودروی داخلی، مردم را آزار می‌دهد اما گوش شنوایی برای دردهای خود پیدا نمی‌کنند و هیچ امیدی هم به بهبود اوضاع وجود ندارد نه اینکه راهکاری نباشد بلکه اراده‌ای برای حل مشکلات نیست در نتیجه کارشناسان از وجود مافیای  خودرو خبر می‌دهند، مافیایی که مثل زالو خون مردم را می مکند اما گویا هیچ مسئولی توان مقابله با آنها را ندارد. متاسفانه این روزها خرید خودرو برای مردم لرستان به یک رویا تبدیل شده به گونه ای که حتی قشر متوسط جامعه هم از خرید آن عاجز هستند.

به هر حال شرایط لرستان به واسطه قرارگیری در رتبه نخست فلاکت نسبت به سایر استانها بحرانی‌تر است و در استانی که مردم آن کمترین سرانه درآمدی را  دارند معلوم است که خرید خودرو به یک آرزو تبدیل می‌شود. هر بار اخبار جدیدی از این بازار به گوش می‌رسد، برخی از واردات خودروهای خارجی خبر می‌دهند برخی نیز منطقی شدن قیمت خودرو را به تحریم و برجام گره می‌زنند که همین حرف و حدیث‌ها مردم را بیشتر سردرگم کرده است.

خبرگزاری بازار در قالب میزگردی که با حضور امیرحسن کاکایی، عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت ایران؛ مرتضی مصطفوی، کارشناس بازار خودرو و امیر حسین علیزاده کارشناس اقتصادی برگزار شد به بررسی مشکلات صنعت خودروسازی در کشور پرداخته و در نهایت راهکارهایی ارائه شده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانید:

 نقش برجام در تعیین قیمت خودرو
کاکایی: در حال حاضر یک وضعیت نامتعادل و متناقض در بازار خودرو حاکم است یعنی از یک طرف هیجانات و از طرف دیگر رکود وجود دارد که این موضوع خیلی عجیب است و در دنیا کمتر اتفاق می‌افتد که علت آن شرایط متناوب اقتصادی است.

یک وضعیت نامتعادل و متناقض در بازار خودرو حاکم است

ما در یک وضعیت رکود کلان اقتصادی هستیم قیمت خودرو آنقدر بالا رفته که مصرف کننده واقعی توان خرید ندارد در نتیجه خرید و فروش در این بازار اصلاً سودی ندارد و سرمایه‌گذاران کم کم در حال خروج از آن هستند البته به طور خاص در یک هفته اخیر به خاطر تعطیلات و مسافرت‌هایی که  اتفاق افتاد به یکباره قیمت‌ها بالا رفت و در برخی خودروها مانند ۲۰۶ ،۲۰۷ تا ۱۰ میلیون تومان افزایش قیمت داشتیم و قیمت‌ها هیجان زده شد ولی این بدین معنی نیست که بازار از رکود خارج شده یعنی اگر همین الان تعداد فروشنده های خودرو بیشتر شود دوباره قیمت‌ها کاهش می‌یابد.

در این مدت قیمت دلار تقریباً ثابت و در کانال ۲۴ هزار تومان بوده است لذا اگر این ثبات همچنان باقی بماند هیجان بازار بعد از یکی دو هفته کاهش می‌یابد و دوباره وضعیت را در حالت رکود کامل ادامه خواهیم داد؛ نکته دیگر  که در قیمت‌گذاری خودرو نقش دارد بحث برجام است که در آینده ما دو مسیر متناقض در برجام خواهیم داشت.

مردم توان خرید خودرو ندارند
اگر برجامی دوباره اتفاق بیفتد قیمت دلار کاهش خواهد یافت و در ادامه اگر وضع اقتصادی خوب شود، مردم انتظار کاهش قیمت خودرو و افزایش عرضه خودرو را در بازار دارند پس قیمت‌ها در مجموع کاهش می‌یابد و از این نظر یک رکود شدیدتر ایجاد می‌شود چون کسانی که در این دو سه سال اخیر خودرو ذخیره کرده‌اند به دلیل ترس از کاهش قیمت آنها را برای فروش در بازار عرضه می‌کنند و از طرف دیگر مشتری‌ها و خریداران صبر می‌کنند تا قیمت‌ها بیشتر از زمان فعلی کاهش یابد، لذا ما در شش ماه آینده منتظر یک رکود شدیدتر هستیم.

حال اگر برجام به هر دلیلی منتفی شود قاعدتاً قیمت ارز افزایش می‌یابد و چون تکلیف روشن شده و همه مردم می‌دانند که وضعیت به چه صورت ادامه پیدا خواهد کرد، تقاضا برای سرمایه‌گذاری بالا می‌رود؛ در نتیجه در این حالت بازار یک عطشی برای سرمایه‌گذاری خواهد داشت و احتمال بالا رفتن قیمت‌ها و رونق گرفتن بازار بیشتر می‌شود ولی رونقی که برای سرمایه‌گذاری است نه برای مصرف‌؛ در واقع یک دو راهی پیش رو داریم و معلوم نیست چه اتفاقی می‌افتد ولی حدس ما این است که بازار به سمت رکود می‌رود.

منتفی شدن برجام سبب ایجاد تورم شدید در کشور می‌شود
در واقع من فکر می‌کنم که برجام را کامل کنار نخواهند گذاشت چون واقعیت این است که اگر برجام کاملاً منتفی شود ما شاهد یک تورم وحشتناک در کشور خواهیم بود که دولت بعدی هم نمی‌خواهد این اتفاق بیفتد لذا در یک حالت میانه خواهد ماند ولی چنانچه برجام کامل منتفی شود خیلی از برنامه‌های ما مسیر کاملا متفاوتی را خواهند داشت و نمی‌توان پیش‌بینی کرد ‌و من حتی یک فاجعه را برای آن پیش‌بینی می‌کنم؛ اگر با کل دنیا قطع ارتباط کنیم همین حداقل تحریم‌هایی را که دور می‌زنیم هم متوقف خواهد شد.

یادآور شوم که در همین وضعیت فعلی هر خودرو حداقل هزار و ۵۰۰ دلار ارزبری دارد، یعنی قطعاتی که برای خودروسازی وارد می‌شوند اگر نباشند یعنی تولید خودرو در کشور کاملا متوقف می‌شود؛ به هر حال پیش‌بینی آینده بسیار سخت است ولی امیدوارم بهترین و باید منتظر بمانیم که چه اتفاقی می‌افتد در واقع آن قدر عدم قطعیت پارامترهای ورودی بالاست که ممکن است هر اتفاقی بیفتد و این، شرایط را غیرقابل پیش‌بینی کرده است.

حال اگر برجام به هر دلیلی منتفی شود قاعدتاً قیمت ارز افزایش می‌یابد و چون تکلیف روشن شده و همه مردم می‌دانند که وضعیت به چه صورت ادامه پیدا خواهد کرد، تقاضا برای سرمایه‌گذاری بالا می‌رود

البته این نکته را هم یادآوری کنم که برجام یک دفتر حقوقی معتبر در دنیاست ولی کشوری مانند آمریکا با قلدری کشورهای دیگر مانند آلمان، فرانسه، انگلیس، چین و روسیه را ترسانده و اجازه نمی دهد با ایران همکاری کنند ولی ما با این وضعیت در برخی حوزه‌ها در حال دور زدن تحریم هستیم که این خیلی مسئله مهمی است.

واردات خودرو نیازمند ایجاد زیرساخت‌
علیزاده: خودرو هم مثل سایر کالاهای نهایی برگرفته از مجموع مواد اولیه ای چون فولاد .پلیمر و ...است که افزایش هر کدام از این مواد قطعا در نرخ محصول نهایی تاثیرگذار خواهد بود. غیر از مواد اولیه، هزینه های سربار، حقوق و دستمزد نیز بر فرآیند قیمت تمام شده موثر است که به نظر می رسد جهت کنترل قیمت نهایی محصول، سیاست گذار باید کل زنجیره تامین را مد نظر قرار بدهد.

در تمام دنیا خودرو یک کالای مصرفی است که متاسفانه در ایران تبدیل به کالای سرمایه ای شده است و اغلب خریداران برای سود بردن، این کالا را تقاضا می کنند که دولت جدید باید سیاست‌هایی را اعمال کند که بتواند این محصول را از کالای سرمایه ای به مصرفی تبدیل کند از طرف دیگر اختلاف قیمت بین خودروساز و بازار نیز به این واسطه‌گری دامن زده است که قطعا با اتخاذ تصمیمات کارشناسی شده و اعمال تصمیمات درست در بازار، می توان تا حدودی بازار خودرو را متعادل کند.

در ماده چهار طرح واردات خودرو آمده است که هر شخص حقیقی و حقوقی می تواند به ازای صادرات خودرو یا قطعات یا خدمات مرتبط به انواع صنایع نیروی محرکه، نسبت به واردات خودروهای یا هیبریدی(تمام برقی) و خودروهای بنزینی یا گازسوز با برچسب انرژی B و بالاتر یا دارای شاخص ایمنی سه ستاره یا بالاتر معادل ارزش صادراتی اقدام کند.  قطعا چنین بندی نیازمند زیرساخت‌های لازم در کشور و به خصوص حوزه خدمات پس از فروش است؛ البته قطعا هر برنامه و طرحی مزایا و معایبی هم دارد که در جلسات کارشناسی قطعا باید مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرد.

وجود پدیده «پوپولیسم» در صنعت خودرو
مصطفوی: متأسفانه طی چند دهه گذشته در صنعت خودرو ما با پدیده‌ای به نام «پوپولیسم» مواجهه شده ایم؛ در واقع به‌دلیل اینکه بخش قابل توجهی از صنایع مادر ما شبه دولتی هستند دولت حضور پر رنگی در قالب سهامدار در آنها دارد و رفتارهای مسئولان و سیاست‌گذارهای ما نه برای صنعت خودروسازی بلکه بیشتر برای مدیریت افکار عمومی است که این نوع رفتارها را پوپولیسمی می‌گویند.

یکی از مشکلات صنعت خودرو در ایران، فسادی است که بین خودروساز و قطعه ساز، شبکه‌های فروش، شرکت‌های درون سازمانی، شرکت‌های تامین کننده ... وجود دارد؛ با این وجود دستگاه‌های سیاست‌گذار و تصمیم‌گیر شاید به مقوله فساد در صنعت خودرو اشاره‌ای کنند ولی تمام تمرکزشان بر روی این است که تولید داشته باشند و به مردم اعلام کنند که تولید را افزایش داده‌اند در حالیکه ما کمبود خودرو نداریم بلکه مشکل مردم، بی‌کیفیتی خودرو و بالا بودن هزینه تمام شده آن است که به دلیل همین جریان‌های فساد ایجاد شده است.

فساد در صنعت خودرو حرف اول و آخر را می‌زند
فساد حرف اول و آخر را در صنعت خودرو می زند و کسی توان یا جرات لازم را برای مقابله با آن را ندارد؛ اگر ترازهای مالی شرکتهای خودروسازی را چک کنید متوجه می‌شوید  سازمانی که شرکت خودروسازی را حسابرسی، اعتراف کرده است که به عنوان دستگاه حسابرس، نتوانسته‌ آنالیز قیمتی برخی قطعات را پیدا کند و متوجه نشده که قطعه ساز با چه قیمتی قطعه را به خودروساز فروخته است.

اینکه سازمان حسابرسی به عنوان یک سازمان تخصصی نمی‌تواند بفهمد قطعه ساز به چه قیمتی قطعه را به خودروساز فروخته است و آیا یک قیمت منطقی بوده یا خیر، نشان‌دهنده وجود جریان‌های مافیایی است؛ چرا شرکت‌های قطعه‌سازی، خودشان سازمان‌های حسابرسیشان را تعیین می‌کنند واجازه نمی دهند شرکت‌های خودروساز، شرکت‌های قطعه سازی را حسابرسی کنند؟ پاسخ به این سوال نشان می‌دهد چه جریان‌های فسادی پشت این داستان‌ها وجود دارد و قطعه سازان ما چه سودهای کلانی می کنند علی رغم اینکه اعلام می‌کنند زیان‌ده هستند، من این قول را به شما می دهم که هیچکدام از این قطعه‌سازان بزرگ، زیان‌ده نیستند و این جو زیان‌ده بودن را به این دلیل بیان می‌کنند که اگرمثلا در گذشته تا ۵۰۰ درصد سود می کردند الان صد درصد سود می کند یعنی فقط میزان سود دهی آنها کم شده وگرنه زیان ده نیستند.

آنقدر انحصار و مافیا و فساد، بین قطعه‌ساز و و شرکت‌های تأمین کننده در لایه‌های درون سازمانی وجود دارد که قطعه را به هر قیمتی که می‌خواهند به خودروساز می‌فروشند و هر قراردادی را که بخواهند می‌بندند، هیچ کسی هم متوجه نمی‌شود.

آنقدر انحصار و مافیا و فساد، بین قطعه‌ساز و و شرکت‌های تأمین کننده در لایه‌های درون سازمانی وجود دارد که قطعه را به هر قیمتی که می‌خواهند به خودروساز می‌فروشند

ما مسائل بسیار مهمی در خودروسازی داریم که اگر اصلاح شوند بازار و صنعت خودرو نیز به تبع اصلاح خواهد شد و مردم از این وضعیت نارضایتی خارج می‌شوند ولی دستگاه‌های ذیربط به‌دلیل اینکه صنعت خودروی ما یک صنعت پوپولیستی است فقط روی افزایش تولید کار می کند چون می‌دانند اگر روی مقوله‌ای جز افزایش تولید کار کنند، جریان‌های بسیار زیاد و قدرتمندی در آنها وجود دارد که باید با همه آن‌ها بجنگند که یا از ترس استیضاح نمی‌خواهند بجنگند و یا توان و قدرت مقابله با آنها را ندارند و تا زمانیکه این رویه ادامه دارد، شرایط تغییر نخواهد کرد. 

افزایش تولید، راهکار مقابله با گرانی خودرو نیست 
صنعت خودرو با کوچکترین تنش قیمت دلار، دچار تغییر می‌شود در نتیجه افزایش فشار تحریم و محدودیت‌ها شرایط را بدتر می‌کند و علی رغم اینکه ما داخلی سازی می‌کنیم ولی هر روز شاهد کاهش کیفیت قطعات هستیم؛ اگر ما به دنبال اصلاح صنعت خودرو هستیم باید با جریان‌های مافیایی و فساد مقابله کنیم و این مهم زمانی اتفاق می‌افتد که اصلاح صنعت و ساختار صورت پذیرد.  باید بدانیم در حال حاضر مشکل بازار خودرو، کمبود تولید نیست بلکه وجود دلال و انگیزه دلالی در خودرو می‌باشد.

ما باید «سامانه جامع معاملات خودرویی» را ایجاد کنیم تا کسانی که در این بازار انگیزه دلالی دارند را فیلتر کنیم؛ این قول را می‌دهم که اگر کسانی که  در بازار خودرو انگیزی دلالی دارند را حذف کنیم بسیاری از خودروها روی دست خودروسازان باقی خواهد ماند.متأسفانه تاکنون سیگنالی از بدنه وزارت صنعت یا دستگاه سیاستگذار ویژه دریافت نکرده‌ایم که بدانیم به دنبال اصلاح سیاستگذاری هستند، اصلاح صنعت فقط در حد حرف و شعار باقی مانده و تاکنون اقدامی انجام نشده است.

متاسفانه بازار خودرو یک بازار دلاری است و تا زمانی که بازار ما با دلار نوسان دارد، واردات خودرو و یا افزایش تولید، هیچ‌کدام به بهبود قیمت در بازار کمک نمی‌کند ما باید این بازار را ابتدا از حالت دلاری بودن خارج کنیم یعنی اجازه ندهیم نوسانات ارزی دلار باعث شود نقدینگی به سمت بازار خودرو حرکت و ایجاد سوداگری کند که لازمه آن راه‌اندازی سامانه جامع معاملات خودرو است؛ در واقع بالا و پایین شدن قیمت خودرو تحت تأثیر نوسانات نرخ دلار است و هیچ ربطی به افزایش یا کاهش عرضه ندارد و تا زمانیکه این روند اصلاح نشود، امیدی به بهبود اوضاع نیست.