۱۸ دی ۱۴۰۰ - ۰۹:۲۱
تحولات افغانستان و پذیرش ایران در سازمان همکاری شانگهای
بازار گزارش داد؛

تحولات افغانستان و پذیرش ایران در سازمان همکاری شانگهای

پذیرش ایران در سازمان همکاری شانگهای کمتر به موفقیت سیاسی بزرگی از سوی تشکیلات محافظه کار آن مربوط می شود تا با بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان.

بازار؛ گروه بین الملل: ایران پس از سال‌ها تلاش برای عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای (SCO)، سرانجام در ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۱ به این هدف دست یافت. بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان ممکن است یکی از عوامل محرک رای وحدت رویه برای استقبال از ایران در سازمان شانگهای باشد. با وجود اینکه ایران بخشی از این سازمان است، چین و روسیه اکنون باید روابط خود را با رقبای عرب ایران متعادل کنند.

ورود ایران به سازمان همکاری شانگهای تنها چند هفته پس از پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری ژوئن صورت گرفت. بنابراین، اصولگرایان ایرانی از آن به عنوان دستاورد بزرگ یک رئیس جمهور محافظه کار و چیزی که دولت های قبلی قادر به دستیابی به آن نبودند، تجلیل کردند.

محیط ژئوپلیتیک آسیای مرکزی به شدت تحت تأثیر حاکمان جدید افغانستان قرار خواهد گرفت. همه کشورهای هم مرز با افغانستان و دیگر بازیگران منطقه مانند هند، منافع خاصی در سرنوشت افغانستان دارند. آنها با تروریسم فرامرزی مواجه شده اند و همه به جز ترکمنستان به دلیل سیاست بی طرفی مثبت آن، عضو سازمان همکاری شانگهای هستند. در ۱۲ دسامبر ۱۹۹۵ مجمع عمومی سازمان ملل ترکمنستان را به عنوان یک کشور بی طرف به رسمیت شناخت. این امر توسط دولت ترکمنستان برای اجتناب از پیوستن به سازمان‌های چندجانبه به‌ویژه سازمان‌های امنیتی استفاده شده است.

پذیرش ایران در سازمان همکاری شانگهای کمتر به موفقیت سیاسی بزرگی از سوی تشکیلات محافظه کار آن مربوط می شود تا با بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان. مسائل امنیتی در آسیای مرکزی – به ویژه تهدیدات تروریسم، جدایی طلبی و افراط گرایی – عموماً دغدغه اصلی اعضای سازمان همکاری شانگهای است. به قدرت رسیدن طالبان ممکن است چین و روسیه و سایر اعضای سازمان همکاری شانگهای را تحت تأثیر قرار داده باشد تا در نهایت درها را به روی بازیگر مهم منطقه ای مانند ایران باز کنند.

فراتر از بازگشت طالبان به قدرت، ظهور داعش ممکن است نگرانی بزرگتری برای سازمان همکاری شانگهای باشد. طالبان خود را تنها نیرویی معرفی کرده اند که می تواند داعش را شکست دهد. در همین حال، به نظر می رسد که طالبان دیدگاه خود را نسبت به شورشیان مسلمان در چچن، چین و کشمیر تغییر داده است تا روابط با روسیه، چین و هند را بهبود بخشد.

به دلیل وخامت اوضاع امنیتی در افغانستان پس از عقب نشینی آمریکا و ظهور تکان دهنده داعش، اطمینان طالبان اعصاب منطقه را آرام نکرده است. حتی برخی از نیروهای امنیتی سابق افغانستان ممکن است به دلیل کمبود درآمد و شکار شدن توسط طالبان، به داعش پیوسته باشند.

آیا ایران می تواند به گرد هم آوردن همسایگان آسیای مرکزی روسیه کمک کند؟
در ۲۷ اکتبر، وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان، از جمله سه کشور همسایه روسیه، ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان برای یک کنفرانس یک روزه در تهران گرد هم آمدند تا در مورد وضعیت افغانستان گفتگو کنند. هدف آن تقویت همکاری بین کشورهای همسایه برای جلوگیری از جنگ داخلی در افغانستان بود که به شدت کل منطقه را تحت تاثیر قرار می داد.

کنفرانس هایی مانند این می تواند به روسیه کمک کند تا همسایگان آسیای مرکزی را گرد هم آورد. علاقه روسیه به آسیای مرکزی عمدتاً ژئوپلیتیکی است تا اقتصادی. روسیه نگران است که هرج و مرج و جنگ داخلی در افغانستان به همسایگان آسیای میانه اش سرایت کند: ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان که همگی اعضای سابق اتحاد جماهیر شوروی هستند.

مسکو با هر یک از این کشورها روابط خوبی دارد، اما یک معاهده امنیتی متقابل که همه آنها را پوشش دهد، ندارد. تاجیکستان عضو سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) است، اما ترکمنستان و ازبکستان عضو سازمان پیمان امنیت جمعی نیستند. تاجیکستان و ازبکستان اعضای کامل کشورهای مشترک المنافع هستند، اما ترکمنستان تنها یک عضو وابسته است. هیچ یک از این سه کشور بخشی از اتحادیه اقتصادی اوراسیا به رهبری مسکو نیستند، اگرچه ازبکستان ناظر و نامزد عضویت کامل است.

پیچیدگی وضعیت امنیتی روسیه بیانگر این واقعیت است که برخی از شرکای آسیای مرکزی آن با یکدیگر در تضاد هستند. به عنوان مثال، درگیری های مرزی بین تاجیکستان و قرقیزستان وجود داشته است. غیرمنطقی نخواهد بود که از روسیه انتظار داشته باشیم بین آنها میانجیگری کند. در این راستا شاید عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای بتواند برای روسیه و منطقه مفید باشد.

برای پکن، افغانستان از آنجایی که با تاجیکستان، یکی از مهم ترین کشورهای منطقه برای طرح یک کمربند و یک جاده چین (BRI) هم مرز است، نقطه حساسی است. آسیای مرکزی یک کریدور زمینی اصلی در پروژه BRI است که چین را به خلیج فارس و فراتر از آن، به کشورهایی مانند ترکیه و روسیه و به اتحادیه اروپا متصل می کند.

در میان تمام دولتهای آسیای مرکزی، تاجیکستان (همسایه فوری افغانستان) برای امنیت چین حیاتی است و بنابراین منبع نگرانی پکن است. تمام آسیای مرکزی با تهدید فزاینده ای از جانب افراط گرایی مواجه است. اما این تهدید به ویژه در تاجیکستان که به عنوان یک منطقه حائل بین افغانستان و منطقه ناآرام سین کیانگ در غرب چین عمل می کند، نگران کننده است. تاجیکستان فقیرترین کشور منطقه و مستعد قاچاق مواد مخدر و ستیزه جویی اسلامی است.

تهران یک نگرانی واقعی دارد که اگر افغانستان به یک جنگ داخلی دیگر تنزل یابد، ممکن است به ایران سرایت کند

نگرانی اصلی تهران در افغانستان امنیت است. این کشور یک نگرانی واقعی دارد که اگر افغانستان به یک جنگ داخلی دیگر تنزل یابد، ممکن است به ایران سرایت کند. این نگرانی بخشی از دلیلی است که دولت ایران رابطه خود را با طالبان ایجاد کرده است.

بدترین سناریو برای ایران این است که افغانستان به پناهگاه گروه های تروریستی بین المللی، از خاورمیانه یا آسیای مرکزی، تبدیل شود. یک جنگ داخلی می تواند تسلط داعش را بر بخش هایی از افغانستان تقویت کند. همچنین، گزارش هایی از وزارت خزانه داری ایالات متحده وجود دارد مبنی بر اینکه طالبان علیرغم تعهداتش برای قطع ارتباط با القاعده، در تماس نزدیک با القاعده بوده است.

از دیگر نگرانی‌های ایران در افغانستان می‌توان به قاچاق مواد مخدر و جریان مهاجران و پناهندگان به ایران اشاره کرد. با این حال، این چالش‌ها برای تهران فوریت کمتری نسبت به تهدید داعش یا گروه‌های مشابه برای به دست آوردن جایگاه قوی‌تری در یک کشور همسایه دارند.

اعضای سازمان همکاری شانگهای می توانند ایران را برای بازگشت به پایبندی به برجام تشویق کنند
اعضای سازمان همکاری شانگهای می توانند به مذاکرات متوقف شده بین ایران و ۱+۵ بر سر احیای برنامه جامع اقدام مشترک کمک کنند. ایران برای اولین بار در سال ۲۰۰۸ درخواست عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای را داد اما به دلیل تحریم های سازمان ملل، واجد شرایط عضویت در این سازمان نبود.

در سال ۲۰۱۶، حتی پس از لغو تحریم‌های سازمان ملل، درخواست ایران برای عضویت به دلیل مخالفت تاجیکستان پذیرفته نشد. تاکنون اعضای سازمان همکاری شانگهای علاقه چندانی به مشکلات ایران نشان نداده اند.

با این حال، آنها می توانند به مذاکرات متوقف شده بین ایران و ۱+۵ بر سر احیای برنامه جامع اقدام مشترک کمک کنند، زیرا لغو تحریم های ثانویه ایالات متحده باعث تسهیل معاملات مالی با ایران می شود.

باید دید که آیا عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای به ایران کمک می‌کند تا بر تحریم‌های اقتصادی غلبه کند یا به آسیب‌پذیری برای این سازمان تبدیل شود.

آسیای مرکزی تحت تأثیر بی ثباتی در منطقه خواهد بود، خواه ناشی از جنگ باشد یا قحطی احتمالی. رویدادهای اخیر در افغانستان نیاز به همکاری امنیتی منطقه ای را افزایش داده و ممکن است راه را برای پذیرش ایران در سازمان همکاری شانگهای هموار کرده باشد. برای چین و روسیه، عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای روابط آنها با رقبای عرب ایران را پیچیده می کند. آنها ممکن است در حال انجام اقداماتی برای ایجاد تعادل در ترازو باشند - در ۱۸ سپتامبر، عربستان سعودی، مصر و قطر به عنوان شریکای گفتگو در سازمان همکاری شانگهای پذیرفته شدند.

کد خبر: ۱۲۵٬۵۵۴

اخبار مرتبط

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • captcha