بازار، گروه استانها: بانوان روستای خراشاد که از روستاهای شهرستان بیرجند است با احیا هنر توبافی خود نه تنها باعث شدند که خراشاد با هنر دستی «توبافی» ثبت جهانی شود بلکه مزیت بزرگتری مانند اشتغال‌زایی زنان در تمام کشور را باعث شده‌اند. زنانی که برای استقلال مالی خود با آموزش‌هایی که درباره این هنر گرفته‌اند در جای جای ایران مشغول به کار هستند.
اکنون آوازه این هنر در تمام جهان پیچیده است و کشورهای مختلفی به دنبال خرید این محصولات سازگار با طبیعت هستند. همچنین «فاطمه ذاکریان»، که احیا کننده این هنر و مدیرعامل شرکت تعاونی روستایی زنان خراشاد است باعث شده این تعاونی چندین سال به عنوان تعاونی برتر با اشتغال‌زایی بالا در بخش بانوان در سطح کشوری معرفی شود. در همین راستا با این بانوی بصیر گفت‌وگو کردیم.
این تعاونی از چه سالی راه‌اندازی شد؟
این شرکت از سال ۸۲ تأسیس شد و در سال ۸۳ بنده به عنوان مدیر عامل معرفی شدم البته قبل از من دو مدیر عامل دیگر داشت و من این تعاونی را با ۴ میلیون تومان زیان تحویل گرفتم.
چه شد به فکر احیای هنر توبافی افتادید؟
به دلیل خشکسالی‌های مداوم تولید محصولات باغی و کشاورزی کم شده بود و شاهد مهاجرت مردم از روستا بودم؛ در همین راستا با اعضاء هیئت مدیره به دنبال راهی برای اشتغال پایدار جایگزین کشاورزی بودیم. در نهایت یکی از بانوان تعاونی احیا هنر توبافی را پیشنهاد داد که البته در این روستا به صورت پراکنده برخی از خانم‌های قدیمی این کار را انجام می‌دادند اما انگیزه‌ای برای کار بیشتر وجود نداشت. از آنجایی که من هم تمایل داشتم باری دیگر این صدای دلنشین و زندگی بخش چرخ‌های توبافی در روستا طنین انداز شود پیگیر اجرایی شدن آن شدم.
مشکلات اولیه شما چه بود؟ و چه شد که به این سطح رسیدید؟
در ابتدا برای اینکه بانوان روستا را به این بخش بیاوریم جلسه‌ای برگزار کردیم اما متأسفانه مورد تمسخر قرار گرفتیم چرا که گمان نمی‌کردند در این دوران کسی تمایل به استفاده از صنایع دستی داشته باشد. به همین دلیل با ۴ بانویی که در آن زمان کار می‌کردند به عنوان مربی شروع به فعالیت کردیم تا اینکه میراث فرهنگی در سال ۸۳ ما را به یک نمایشگاه در تهران به صورت رایگان اعزام کرد و من فقط سه کیف دستی از تولیدات بانوان را برده بودم که در همان سه روز اول به فروش رفت. بعد از بازگشت از این نمایشگاه و پرداخت پول به بافنده‌ها دیگر بانوان نیز ترغیب شدند که آنها هم وارد این عرصه شوند و همان‌هایی که در ابتدا مسخره می‌کردند در این راه گام نهادند.
در زمینه دستاوردها و افتخارات خود در این زمینه بگویید؟
در سال ۸۶ برای هنر توبافی مصاحبه‌هایی انجام دادم که در آن اعلام کردم در روستای خراشاد به ازای هر خانم یک دستگاه در خانه‌های روستای خراشاد وجود دارد که در همین راستا از تهران گویا ناظرانی از میراث فرهنگی آمدند و در نهایت روستای خرشاد به عنوان اولین روستای هدف صنایع دستی کشور به ثبت رسید. همچنین توبافی روستای خراشاد فروردین ۹۶ ثبت ملی شد که پس از ارسال پرونده ثبت ملی به شورای صنایع دستی، یونسکو، این هنر دستی در آذر سال ۹۷ ثبت جهانی شد.
در سال ۸۹ نیز به عنوان اولین شرکت تعاونی که بیشترین اشتغال‌زایی را در کشور داشته انتخاب شدیم و چندین مرتبه نیز به عنوان تعاونی و کارآفرین برتر تجلیل شده ایم. همچنین در سال ۹۰ یا ۹۱ به عنوان بانوی بصیر و مدیر عامل نمونه شرکت تعاونی معرفی شدم.
اشتغال‌زایی و آموزش شما چگونه است؟
تاکنون به یک هزار و ۸۶۰ نفر در تمام کشور آموزش داده‌ایم که آنها به صورت‌های مختلف و متناسب با استان و فرهنگ خود آن را تغییر داده و مشغول به کار شده‌اند. هر چند بانوان استان در ابتدا مخالف آموزش به دیگر استانها بودند ولی معتقد بودم که این سفره‌ای است که برای بانوان ایجاد شده و مسلماً برای همه بازار و فروش به فراخور کار آنها وجود دارد که اکنون مردم به این باور رسیده‌اند و هنر توبافی هنری است که به گستردگی یک ایران که تمام جهان خواهان آن هستند.
اعضای تعاونی و شاغل ما حدود ۳۰۰ نفر هستند که البته حدود ۵ سال است به دلایل مختلف دیگر عضوی نگرفته‌ایم.
فروش و صادارت شما به چه نحوی است؟
فروشگاه تعاونی خوشبختانه بعد از پیگیری‌های فراوان در مرکز استان تأسیس شد که خود یکی از دلایل مهم در فروش بهتر است چرا که در خانه قدیمی و تاریخی معتمدی‌نیا است که گردشگران زیادی وارد می‌شوند و از صنایع دستی فروشگاه نیز خریداری می‌کنند و در این فروشگاه نه تنها هنرهای دست بلکه تمام محصولات مردم روستایی را جمع‌آوری و فرآوری محصولات باغی و گیاهان دارویی را داریم و به فروش می‌رسانیم.
فروش استان در تمام کشور از جمله تهران، زاهدان، بروجرد، بندرعباس، اصفهان، مشهد و همدان ارسال داریم و در بخش صادرات نیز به صورت چمدانی این کار را انجام می‌دهیم و اکنون یکی از مهمترین کشورهایی که از ما خرید دارند ایتالیا است که شال‌هایی با نماد رنگ زعفران خرید می‌کنند و اکنون به دنبال شال مردانه و محصولات دیگر هم هستند. همچنین به کشورهای آلمان، استرالیا و انگلستان نیز صادرات داشته‌ایم.
محصولات شما شامل چه مواردی است و دلیل استقبال مردم را چه می‌دانید؟
اکنون محصولات ما شامل حوله حمام، حوله دست و صورت، حوله احرام، کلاه،حوله و لباس کودک، شال، کیف، کفش، رومیزی و روتختی،روبالشتی و انواع مدل های دیگری است که در حال انجام است.
دلیل این استقبال مردم از از بافت‌های زنان روستایی این است که از محیط‌های صنعتی خسته شده‌اند و می‌خواهند به فضای طبیعت برگردند و تمایل به محصولات ارگانیک، سنتی و سازگار با محیط زیست دارند، همچنین افرادی که از این محصولات استفاده کرده‌اند آرامش روحی و روانی و جسمی خود را وابسته به این مصحولات طبیعی دانسته‌اند.
چه حمایت‌هایی در این مسیر شدهاید؟
میراث فرهنگی ما را به نمایشگاه‌های مختلفی اعزام کرد که در بسیاری از آنها به صورت رایگان حضور داشتیم، همچنین تعاون روستایی و جهاد کشاورزی کمک می‌کنند.
همچنین بانک کشاورزی یک طرح به نام طرح حضرت فاطمه زهرا(س) در سال ۸۷ داشت که برای ترغیب بانوان به اشتغال‌زایی بود و حتی یک چک هم از بانوان دریافت نشد و در آن زمان وام یک میلیون تومانی داده شد که باعث افزایش تعداد بانوان با خرید دستگاه و مواد اولیه شد.
چه درخواست‌هایی از مسئولان و مردم دارید؟
در ابتدا از مسئولان درخواست دارم که قانون نیمه بها بودن صنایع دستی در هزینه پست و صادرات را اجرایی کنند چرا که با وجود اینکه قانون است اما هنوز عملی نمی‌شود. همچنین برخی از ادارات مانند استانداری، هلال احمر و آموزش و پرورش در کنار ما هستند ولی از دیگر سازمان‌ها و ارگان‌ها هم درخواست داریم که برای جلسات و مراسم‌های خود از هنرهای دستی بانوان و دیگر هنرمندان بومی استفاده کنند.
همچنین از مسئولان درخواست داریم که بیمه خانم‌ها را درست کنند چراکه در این راه از چشم، پا و دست خود می‌زنند و هیچ امیدی به بازنشستگی و حقوق ندارند و متأسفانه این مشکل ساز شده است و چندین بار پیگیر بودیم ولی اتفاقی نیفتاده است. فقط در سال ۸۹ فقط تأمین اجتماعی چند نفر را بیمه کرد که همان افراد هم اگر یک روز دیرکرد در پرداخت داشته باشند از بیمه حذف می‌شوند و امیدواریم دوباره زیر نظر بیمه‌های تأمین اجتماعی بانوان ما قرار گیرند.
از مردم نیز درخواست داریم که هنرهای هنرمندان بومی خریداری کنند تا با ایجاد انگیزه باعث کاهش بیکاری در بین جوانان شوند.
از هتل‌داران استان نیز درخواست می‌کنم که در اتاق‌های خود از این هنر بومی استفاده کنند چرا که اکنون حتی یک هتل از دست بافته‌های ما استفاده نمی‌کند با اینکه بومی، سنتی و طبیعی است و مسلماً برای گردشگران بسیار جذاب‌تر است و فرهنگ‌سازی می‌شود.
نظر شما