بازار؛ گروه استانها: عسل یکی از مغذی‌ترین مواد غذایی است که می‌تواند تمام نیازهای بدن انسان را تأمین کند و تولید کننده آن یعنی زنبور عسل به اندازه‌ای شگفت انگیز است که خداوند در قرآن بدان اشاره کرده است تا مخلوقات در آن تأمل کنند.
بررسی وضعیت استان همدان نشان دهنده آن است که همدان با دارا بودن دو هزار و ۷۹۵ زنبورستان، سه هزار و ۵۶۳ زنبوردار و ۳۹۵ هزار کندوی زنبور عسل مستعد کسب عنوان قطب تولید عسل کشور است ضمن اینکه تمامی مراحل زنجیره زنبور عسل در این استان تشکیل شده و ظرفیتی برای برجسته بودن در این عرصه مهیا شده به نوعی که استان همدان رتبه نهم تولید عسل در سطح کشور را دارا است.
وجود زنبورداران عمده، تنوع پوشش گیاهی در مراتع و توسعه و پرورش زنبور عسل به‌عنوان توانمندی و مزیت‌های عمده شهرستان‌هایی چون همدان، تویسرکان، بهار و کبودرآهنگ مطرح شده است
در سند راهبردی و عملیاتی سه‌ساله استان همدان نیز وجود زنبورداران عمده، تنوع پوشش گیاهی در مراتع و توسعه و پرورش زنبور عسل به‌عنوان توانمندی و مزیت‌های عمده شهرستان‌هایی چون همدان، تویسرکان، بهار و کبودرآهنگ مطرح شده است اما آنچه از صحبت با مطلعین این بخش بر می آید اینکه حمایت دولت از زنبورداران باید تقویت شود.
بررسی وضعیت استقبال مردم در خرید عسل و توجه به کیفیت محصول تولید در کنار ضرورت توجه به فعالان این حرفه ما را پای صحبت های رئیس اتحادیه زنبورداری استان همدان نشاند.
رئیس اتحادیه زنبورداری استان همدان در گفتگو با خبرنگار بازار سرانه مصرف عسل را حدود یک کیلوگرم برآورد کرد و گفت: این بدان معنی است که هر فرد سالانه یک کیلوگرم مصرف عسل می‌کند اما امکان آن‌هم وجود دارد مصرف یک فرد از چهار کیلوگرم هم بیشتر باشد چراکه مقدار مصرف عسل به ذائقه و قدرت مالی افراد بستگی دارد.
قدرتی بابیان اینکه در دنیا سرانه مصرف عسل ۰.۹ کیلوگرم برآورد شده و سرانه مصرف عسل کمتر از یک کیلوگرم است، ادامه داد: عوامل مختلفی بر کیفیت عسل تأثیرگذار است به‌نحوی‌که آب‌وهوا و وضعیت کشاورزی مناطق مختلف جهان حرف اول را می زند تا آنجا که در برخی از مناطق جهان کیفیت عسل بهتر از کیفیت عسل در ایران است.
رئیس اتحادیه زنبورداری استان همدان با یادآوری اینکه ایران ازنظر تعداد کندو رتبه سوم جهانی را به خود اختصاص داده، افزود: معمولاً تنها در یک‌فصل سال تولید عسل صورت می‌پذیرد که آن‌هم فصل تابستان است.
گاهی به خورد زنبورها شکر می‌دهند که این شکر برای تغذیه زنبور مصرف می‌شود و عسلی که زنبور در آن مقطع تولید و جمع می‌کند به مصرف خودش می‌رسد که بتواند تا سال بعد دوام بیاورد و زنده بماند
وی با اشاره به اینکه در سایر فصل‌ها امکان تولید عسل وجود ندارد؛ گفت: گاهی به خورد زنبورها شکر می‌دهند که این شکر برای تغذیه زنبور مصرف می‌شود و عسلی که زنبور در آن مقطع تولید و جمع می‌کند به مصرف خودش می‌رسد که بتواند تا سال بعد دوام بیاورد و زنده بماند.
قدرتی با اشاره به اینکه در فرهنگ اقتصادی ایران یک نوع عسل به نام عسل تغذیه‌ای وارد چرخه مصرف‌شده به‌طوری‌که گاهی اوقات زنبوردار عسلی که زنبور با مصرف شکر تولید کرده را با عسل طبیعی مخلوط می‌کند که قیمت عسلی که به این صورت تولید می‌شود پایین‌تر از قیمت عسل طبیعی است، گفت: مردم خودشان هم متوجه می‌شوند که هر عسلی چه قیمتی دارد و معمولاً درفروش کیفیت عسل مدنظر است.
قدرتی در توضیح دلایل شکرک زدن عسل نیز بابیان اینکه هر عسلی که رطوبت آن کاهش پیدا می‌کند و در محیط سرد قرار می‌گیرد شکرک می‌زند، گفت: اتفاقاً برعکس فرهنگ رایج در میان مردم عسلی که شکرک می‌زند، عسل خوب و مرغوبی است چراکه درواقع عسلی که شکرک نمی‌زند بدین معناست که مواد آلی در عسل کم است و احتمال تغذیه زنبور با شکر وجود دارد.
برخی افراد به دنبال خریداری عسل شکرک زده هستند چون می‌دانند که عسل شکرک زده از عسل شکرک نزده باکیفیت‌تر و مرغوب‌تر است
وی ادامه داد: البته برخی افراد که از این پروسه اطلاع دارند به دنبال خریداری عسل شکرک زده هستند چون می‌دانند که عسل شکرک زده از عسل شکرک نزده باکیفیت‌تر و مرغوب‌تر است.
وی ادامه داد: عسلی که شکرک می‌زند بدین معنی است که عسل در معرض حرارت قرار نگرفته است و همچنان ویتامین‌ها و مواد آلی درون آن سالم باقی‌مانده است چراکه اگر عسل در معرض حرارت قرار گیرد شکرک آن از بین می‌رود و وقتی چند روز باقی می‌ماند دوباره به حالت اولیه برمی‌گردد درنتیجه اینکه عسل در دمای معمولی باید حالت کش‌دار خود را حفظ کند
قدرتی با اظهار اینکه تشخیص عسل طبیعی از غیرطبیعی بسیار مشکل است، اضافه کرد: حتی ما هم به‌عنوان کارشناسان امر هم قادر به تشخیص این دو از هم نیستیم و در این میان تنها تولیدکننده متوجه آن می‌شود.
در خصوص عسل هنوز استانداردهای لازم مشخص نشده هرچند آزمایشگاه‌های مجهزی برای ارزیابی استانداردهای عسل در کشور موجود است
رئیس اتحادیه زنبورداری استان همدان بابیان اینکه در خصوص استانداردسازی عسل در استان همدان بسیار ضعیف عمل شده است، یادآوری کرد: در خصوص عسل هنوز استانداردهای لازم مشخص نشده هرچند آزمایشگاه‌های مجهزی برای ارزیابی استانداردهای عسل در کشور موجود است.
وی گفت: هر کشوری استاندارد مشخصی درزمینهٔ تولید عسل دارد اما ارزیابی استاندارد در کشور ما تعریف مشخصی ندارد اما در حال استحصال مکانیزم هایی در کشور هستند تا فرایند استاندارد سازی عسل را محقق کنند که اگر این مهم انجام شود باعث رونق صادرات عسل خواهد شد.
قدرتی در تصدیق صحبت قبل اضافه کرد: استانداردهای ایران در خصوص عسل باید طبق استانداردهای جهانی ارزیابی و برآورد شود.
استان‌هایی که در مسیر زاگرس و البرز قرار دارند ازجمله استان‌هایی هستند که زنبورداری در آنها رونق بسیار خوبی دارد
قدرتی بابیان اینکه همدان در بین استان‌های کشور رتبه نهم را به لحاظ تعداد کندو به خود اختصاص داده است، گفت: استان‌هایی که در مسیر زاگرس و البرز قرار دارند ازجمله استان‌هایی هستند که زنبورداری در آنها رونق بسیار خوبی دارد.
وی به استان‌های آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی، فارس و مازندران اشاره کرد و بابیان اینکه این استانها جزء استان‌های اول در زنبورداری محسوب می‌شوند، گفت: استان‌های همدان، کرمانشاه، کردستان، ایلام و لرستان در رتبه‌های بعدی قرار دارند اما در این میان استان همدان یک‌قدم از سایر استانها پیشگام است.
رئیس اتحادیه زنبورداری استان همدان با اشاره به اینکه در طبیعت گیاهان دارویی بسیاری وجود دارد و گیاهان دارویی زمینه‌ساز تولید عسل گیاهی هستند، عنوان کرد: تمام عسل‌های طبیعی دارای مزیت دارویی هستند چراکه زنبورعسل از گل‌هایی تغذیه می‌کند که به‌صورت طبیعی و ارگانیک در طبیعت وجود دارد.
وی ازجمله گیاهان دارویی به گون، رازیانه، گشنیز یونجه اشاره کرد و بابیان اینکه تمام این گیاهان دارای خواص دارویی هستند و زنبورها از شهد این گیاهان تغذیه می‌کنند و درنتیجه عسلی که تولید می‌شود عسل گیاهی و دارویی است، گفت: برخی مردم از عسل به‌عنوان ماده شیرین‌کننده استفاده می‌کنند و باید بدانند عسل بدون قند وجود ندارد و هر چیزی که شیرین است دارای قند است.
زنبورها قبل از اینکه در تولید عسل اثرگذار باشند در افزایش محصولات کشاورزی تأثیرگذار هستند چنانچه در بسیاری از کشورها به زنبورداران یارانه داده می‌شود و حقوقی برای آنها در نظر می‌گیرند که زنبوردار به‌تناسب قیمت هر کندو به مدت دوهفته کندوی خود را در مزارع کشاورزی قرار دهد
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود بابیان اینکه مهم‌ترین کار زنبورعسل گرده‌افشانی است و اولین عامل گرده‌افشانی وزش باد و دومین عامل حشرات هستند، گفت: حشرات و به خصوص زنبورها قبل از اینکه در تولید عسل اثرگذار باشند در افزایش محصولات کشاورزی تأثیرگذار هستند چنانچه در بسیاری از کشورها به زنبورداران یارانه داده می‌شود و حقوقی برای آنها در نظر می‌گیرند که زنبوردار به‌تناسب قیمت هر کندو به مدت دوهفته کندوی خود را در مزارع کشاورزی قرار دهد.
وی توضیح داد: در این روش به‌طور مثال با تسهیلات دو دلاری با کشاورز قرارداد امضاء می‌شود و زنبوردار موظف است طی دو هفته جهت گرده‌افشانی، کندوها را در مزارع قرار دهد که این موضوع بیانگر آن است در کشورهای دیگر آن‌قدر که از زنبورداری برای کشاورزی استفاده می‌شود در تولید عسل بهره گرفته نمی‌شود.
رئیس اتحادیه زنبورداری استان همدان در تکمیل صحبت‌های قبل خود اضافه کرد: در ایران درزمینهٔ عقد قرارداد با زنبورداران و استفاده کندوها در مزارع کشاورزی حمایتی مشاهده نشده و فقط در ایران از زنبورداری سود می‌برند.
وی بابیان اینکه چیزی حدود ۸۰ درصد محصولات کشاورزی دوپایه هستند بدین معنی که گرده باید جابجا شود تا ثمره دهد و نتیجتاً اینکه زنبور نقش مهمی در کشاورزی و رونق آن ایفا می‌کند، گفت: زنبور با جمع‌آوری گرده‌ها، گرده‌ها را روی گل‌ها جابجا می‌کند و از طریق این عملیات گرده‌افشانی انجام می‌گیرد اما متأسفانه دولت در این زمینه هیچ کمک و همکاری با زنبوردارها نداشته است.
قدرتی در ادامه اضافه کرد: ازآنجاکه در حال حاضر کشور در وضعیت اعمال تحریم‌ها قرار دارد و با شیوع ویروس کرونا نیز مواجه هستیم شرایط به نحوی است که اگر بتوانیم همین وضعیت موجود را حفظ کنیم واقعاً کمک شایان توجهی به زنبوردارها کرده‌ایم.
تحریم‌های صورت گرفته علیه ایران تأثیرات بسیار سویی بر اقتصاد ایران گذاشته و همین امر در زنبورداری هم تأثیر منفی و بدی برجای گذاشته پس برای اینکه بتوان درزمینهٔ زنبورداری کار جدیدی ارائه کرد باید ابتدا همین وضعیت موجود را حفظ کرد
وی گفت: تحریم‌های صورت گرفته علیه ایران تأثیرات بسیار سویی بر اقتصاد ایران گذاشته و همین امر در زنبورداری هم تأثیر منفی و بدی برجای گذاشته پس برای اینکه بتوان درزمینهٔ زنبورداری کار جدیدی ارائه کرد باید ابتدا همین وضعیت موجود را حفظ کرد.
قدرتی گفت: دولت باید کمک و همکاری را مدنظر داشته باشد و به زنبورداران تسهیلات پرداخت کند چراکه تا زمانی که تحریم‌ها علیه ایران تداوم دارد مشکلات همچنان به قوت خود باقی است اما باید با پرداخت تسهیلات زنبورداران مواد اولیه برای تولیداتشان را تهیه و تدارک ببینند.
مدیر امور طیور و زنبور عسل جهادکشاورزی همدان نیز با بیان اینکه براساس بررسی‌های انجام شده مهم‌ترین نقش زنبور عسل در طبیعت دخالت در امر گرده‌افشانی، افزایش بازدهی محصولات کشاورزی و محافظت از محیط‌زیست است، گفت: نقش زنبور عسل در افزایش بازدهی محصولات کشاورزی در جهان بین ۶۰تا ۱۰۰ برابر ارزش تولیدات مستقیم کندوهای زنبور عسل شامل عسل، گرده، موم، بره موم، ژله رویال و زهر است.
اثبات شده بدون دخالت زنبور عسل در گرده‌افشانی، بسیاری از گیاهان، درختان و محصولات کشاورزی از کمیت و کیفیت پایینی برخوردار بوده و با وجود بکارگیری روش‌های مدرن برای افزایش بازده محصولات کشاورزی بدون در نظر گرفتن نقش زنبور عسل، تغییر محسوسی در این امر ایجاد نشده و بهره‌وری کشاورزی بسیار پایین خواهد بود
علیرضا قراگوزلو با بیان اینکه در ایران نیز در این زمینه پژوهش‌هایی انجام شده که نشان داده نقش زنبور عسل در گرده‌افشانی و افزایش بازدهی محصولات کشاورزی ۹۰ تا ۱۰۰ برابر عسل تولیدی ارزش دارد، گفت: امروزه اثبات شده که بدون دخالت زنبور عسل در گرده‌افشانی، بسیاری از گیاهان، درختان و محصولات کشاورزی از کمیت و کیفیت پایینی برخوردار بوده و با وجود بکارگیری روش‌های مدرن برای افزایش بازده محصولات کشاورزی بدون در نظر گرفتن نقش زنبور عسل، تغییر محسوسی در این امر ایجاد نشده و بهره‌وری کشاورزی بسیار پایین خواهد بود.
قراگوزلو گفت: عسل به‌عنوان محصول تولیدی این حشره اهمیت زیادی برای سلامتی مردم دارد و اگر به آن بها داده شده و استانداردهای آن رعایت شود محصولی صادراتی و ارزآور است.
وی بابیان اینکه نقش زنبورعسل در ارتباط با حفظ فلور گیاهی، محیط زیست، جنگل‌ها و افزایش محصولات کشاورزی به مراتب بیشتر است، گفت: در بیشتر کشورها نگهداری زنبورعسل در درجه اول به منظور گرده افشانی است و افزایش محصولات زراعی و باغی و تولید فرآورده‌هایی چون عسل، موم در درجه دوم اهمیت قرار دارد.
درصد کمی از کشاورزان و باغداران به اهمیت واقعی زنبورعسل در گرده‌افشانی واقف هستند اما در دیگر کشورها باغداران سالانه میلیون‌ها ریال بابت اجاره کندوهای زنبورعسل به زنبورداران پرداخت می‌کنند تا کندوهای خود را برای عمل گرده‌افشانی درختان میوه در باغات یا نزدیک مزارع آنها قرار دهند
قراگوزلو با بیان اینکه زنبور عسل مهم‌ترین حشره گرده‌افشانی شناخته شده است، بیان کرد: درصد کمی از کشاورزان و باغداران به اهمیت واقعی زنبورعسل در گرده‌افشانی واقف هستند اما در دیگر کشورها باغداران سالانه میلیون‌ها ریال بابت اجاره کندوهای زنبورعسل به زنبورداران پرداخت می‌کنند تا کندوهای خود را برای عمل گرده‌افشانی درختان میوه در باغات یا نزدیک مزارع آنها قرار دهند.
وی عنوان کرد: در کشور ما کشاورزان و باغداران به تصور اینکه زنبورعسل به درختان خسارت وارد می‌کنند مانع از استقرار کندوهای آنها در اطراف مزارع و باغ‌ها می‌شوند در حالی که یک هکتار باغ سیب یا گلابی که داخل یا نزدیک آن کندوی زنبورعسل وجود نداشته باشد محصولی معادل ۸ تن تولید می‌کند در صورتی که با استقرار چند کندو در داخل یا کنار باغ محصول تولیدی تا ۴۰ تن می‌رسد
آنچه از صحبت ها بر می آید اینکه با بهره مندی از ظرفیت زنبورداران در استان همدان می توان تولیدات کشاورزی را تقویت کرد که امیدواریم با ارتقاء سطح علمی زارعان و باغداران از این پتانسیل ارزشمند در راستای افزایش بهره وری استفاده شود.
نظر شما