سناریوهای محتمل برای بازار میگو در عصر کرونا

دکتر حسین یاوری - هم زمان با شیوع کرونا و فراگیری گیتی شمول آن، فعالان و دغدغه مندان عرصه های بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی، همراه با عموم آحاد جوامع بشری از منظرهای مختلف، به پیامدهای این همه گیری جهانی می نگرند و به دنبال پاسخ سوالات مختلفی هستند که در ذهن شان ایجاد شده است. موضوعات بسیاری را می توان درباره جهان پساکرونا به بحث گذاشت، اما با توجه به رشته ی تخصصی نگارنده این نوشتار  به موضوع آینده ی صنعت میگو از منظر اقتصادی اختصاص دهیم.

در همین ابتدا اشاره شود کامنتی توسط یکی از فعالان صنعت میگو در پی ارسال مستمر قیمت نفت در چند گروه مطرح صنعت آبزیان در پلتفرم و شبکه های مجازی بالاخص گروه میگو درج شده بود که این گونه دغدغه خود را ابراز کرد: «با عرض پوزش بابت ارسال مستمر قیمت نفت ولی پیگیری این موضوع در کنار سایر اخبار ارسالی مرتبط، موید این مطلب هست که در فعالیت تولید میگو، زیرشاخه آبزی پروری، به عنوان یک فعالیت اقتصادی وابسته به سایر مناسبات اقتصادی، در سال پیش رو باید بسیار هوشمندانه عمل کرد و از همین حالا باید به فکر بود، نه از شهریور و مهر ١٣٩٩».

همه اینها تلنگری برای صاحب این قلم شد تا اینکه نه در خصوص رابطه میان دو صنعت نفت و میگو طرح موضوع کند، بلکه می خواهد به علت حساس شدن اقتصاد به صنایع مختلف بابت ایجاد و تعمیق رکود متعاقب این بحران، به ویژه در حوزه تجارت خارجی، با طرح چند پرسش به واکاوی بیشتر مسئله بپردازد؛ ازجمله این که نخستین سوال را اینگونه بپرسد: مگر پیرامون صنایع مختلف چه اتفاقی افتاده است که باید زیرشاخه های هر صنعت از هم اکنون، سناریوهای محتمل را پیش بینی کنند و هوشمندانه تاکتیک و تکنیک هایی کاربردی برای انتخاب بهترین راهکارهای جبرانی و تصمیم گیری بهینه را ارائه دهند؟

با این حجم عظیم اخبار و اطلاعات که درباره ی رکود اقتصادی حین بحران کرونا و پس از آن، در مجامع و صنوف مختلف مطرح است، می توان نکات و موضوعات بسیاری را به بحث گذاشت اما در اینجا صرفا به چند نمونه از عوامل تاثیرگذار بر صنعت میگو اشاره می کنیم و انتخاب سایر بحث ها و موضوعات را بر عهده ی شما می گذاریم.

شکی نیست که صنایع بسیاری از کرونا آسیب دیده اند، اما آیا همه ی آنها می توانند خود را بازیابی کنند؟ یا سرنوشت برخی از آنها برای همیشه تغییر خواهد کرد؟ صاحبان کسب و کارهای بسیاری به نتیجه رسیده اند که باید روی فعالیت های آنلاین و دیجیتال مارکتینگ، سرمایه گذاری بیشتری انجام دهند. آیا این دیدگاه می تواند یک روند تازه شکل دهد یا آن را باید به عنوان یک تب زودگذر ببینیم؟  این که آیا اقتصادها می توانند از رکود جلوگیری کنند یا خیر، یا مسیر برگشت به قبل از شرایط ۱۹-Covid  بستگی به چه عواملی دارد و آیا گذراست یا دوام دارد؟ یا این که آیا اساسا عوامل آسیب زا به صنایع، ساختاری است؟ با تکیه بر همین دو عامل و طرح این پرسش اصلی که آیا شوک اقتصادی حال حاضر واقعا عاملی در خور توجه برای صنعت میگو بالاخص در حوزه ی بازار است،  تصمیم گرفتیم سه سناریو را به شرح ذیل ترسیم کنیم و آن را برای بذل توجه تصمیم گیران این صنعت ارائه دهیم.

سناریوی اول: شوک اقتصادی زودگذر است و حداکتر تا خردادماه، فروکش کردن آن را شاهد خواهیم بود. در این حالت جابجایی سال های مالی سه ماهه را می توان متصور شد. رشد صنعت هم دوباره روند صعودی به خود خواهد گرفت. در این سناریو، در بازار یا مارکتینگ میگو با توجه به اینکه معمولا زمان عرضه میگوی ایران به بازارهای جهانی آبان ماه است(قبل از سال جدید ۲۰۲۱) و عمده ی مشتریان میگوی پرورشی ایران در خلال این سال ها نیز بالاخص اتحادیه اروپا بوده است، اگرچه در شرایط تاریک امروز، امری خوشبینانه قلمداد می شود، اما می توان بازار جهانی میگو برای ایران را نه تنها دارای ظرفیتی قابل قبول بلکه حتی بهتر از تمام سال های قبل پیش بینی کرد؛ چرا که زودگذر بودن بحران، نرخ رشد اقتصادی را بیشتر و عقب ماندگی رخ داده را جبران خواهد کرد. اما نکته ای که باید مدنظر تصمیم گیران صنعت میگو قرار گیرد، برنامه ریزی برای تامین نهاده های پرورشی است که مهم ترین آن تامین خوراک مورد نیاز مزارع است.

سناریوی دوم:  در این حالت شوک اقتصادی نسبت به سناریوی اول تداوم بیشتری دارد و در تابستان همچنان شاهد ادامه ی بحران خواهیم بود. هرچند که با توجه به برنامه ریزی انجام شده برای تامین نهاده های اصلی و ذخیره سازی لاروهای میگو  در مزارع، مسیر رشد اولیه به طور پایدار مثل هر سال روندی طبیعی به خود می گیرد و پیش بینی می شود بازده قابل قبولی وجود خواهد داشت. در این سناریو با توجه به اینکه هنوز فرصت ۴ ماهه ای تا شکل گیری تقاضای جهانی برای محصولات بازار میگو وجود دارد، نیاز است دو تاکتیک را مدنظر قرار داد؛ باید هم مانند سناریوی اول، به مشتریان بازار صادرات خوشبین بود و هم این که نگاهی هوشمندانه به بازار داخل داشته باشیم. اما برای این سناریو حداقل تا خرداد ماه نیاز است که در مورد پیامدهای این بحران، شواهد بیشتری را مورد مداقه و بررسی قرار داد.

سناریوی سوم : این را شاید بدبینانه ترین سناریو بتوان نام برد. برای تحقق این امر باید قدرت آسیب زایی کووید-۱۹ به ساختارهای صنایع مختلف را بسیار قابل توجه متصور شد و دوام آن را بیشتر از ۹ ماه بدانیم که بتواند بازار کار را در تمام عرصه ها با رکود مواجه کند. قاعدتا تصور این پیش بینی بدبینانه، بسیار دشوار است. در صورت حادث شدن این سناریو که البته به نظر اکثر صاحبنظران بسیار بعید است، اما براساس میزان تولید کشور و مصرف سرانه ۳۰۰ گرمی میگو در ایران، برای عرضه و فروش آن در بازار داخلی جای هیچ نگرانی نخواهد بود و فرصتی مهیا خواهد شد تا در گوشهای از سبد غذایی خانوار ایرانی حداقل در حد یک دسر، جای خود را پیدا کند.

حال تصمیم گیران، دست اندرکاران و بازیگران عمده صنعت میگو در رابطه با سناریوهای بالا یا مخاطرات اقتصادی احتمالی پیش رو، چه باید بکنند؟

 برای درک این موضوع، باید مکانیسم های ضربات شوک اقتصادی را بررسی کنیم تا از آن طریق بتوان مسیرهایی را که ممکن است سبب بحران شود، تغییر داد و حتی مسدود نمود که در خصوص عامل بحران حال حاضر یعنی کووید-۱۹ (که دبیرکل سازمان ملل متحد از آن به عنوان بزرگ ترین بحران بین المللی پس از جنگ جهانی دوم یاد کرده است)، چند پاراگراف پایانی را نیز همراه این قلم باشید.

برای این که در هر صنعت روش های کاربردی برای مدیریت چنین بحرانی اتخاد گردد، ابتدا مهم است بدانیم که رکود اقتصادی تحمیلی این ویروس کدام کانال های اقتصادی را متاثر کرده است. لذا براساس مطالب ذکر شده برای آنکه بتوان شرح عملیاتی دقیقی برای صنعت مارکتینگ میگو نوشت، پیشنهاد می گردد:

۱. تاریخچه شوک های مشابه همانند بحران سارس(سال ۲۰۰۳ ) یا رکود اقتصادی فراگیر سال ۲۰۰۸ را بررسی و تاثیر آن بر صنعت و کسب و کارتان را مجدد در ذهن یادآوری کنید؛ چرا که مرور تاریخچه و توجه به تجارب مثبت یا منفی قبلی، ابزاری کارآمد برای مدل سازی و خروج سریعتر از بحران هاست.

۲. روی مصرف کنندگان بازارهای جدید متمرکز شوید. از آنجایی که ایران سومین کشور دنیا به لحاظ فراوانی شمار همسایگان است، علاوه بر مشتریان مرسوم همیشگی، حتما بر اساس سناریوهای طرح شده، باید علاوه بر بازار داخلی، به ذائقه مصرف کنندگان و مشتریان بالقوه در دیگر کشورها به ویژه همسایگان، توجه خاص داشته باشید و نسبت به استانداردسازی محصول مطابق اقتضائات بازارهای جدید که مختص صنعت میگو باشد، تصمیم گیری کنید.

۳. از آنجایی که تولیدات حوزه کشاورزی و زیرشاخه های آن در گروه کالاها و محصولاتی است که به طور طبیعی در سبد مصرفی غذایی خانوار قرار می گیرد، ضمن لزوم توجه به پیشرفت ها و قابلیت های صنعت بسته بندی و ارتقای شرایط آن برای محصولات این صنعت(با توجه به اهمیت آن در بازارپسندی محصول و اقتضائات بهداشتی سبک جدید زندگی پساکرونایی)، در آخرین پاراگراف و به عنوان آخرین و شاید مهم ترین نکته تاکنون مغفول، میپرسیم:

آیا می توانید با سرعت و شتاب بیشتری، از فناوری های جدید استفاده کنید تا هم برای کلیت این صنعت، هم برای مشتریان و هم جامعه، مزیت مهمی را بر اساس هر سه سناریوی طرح شده به ارمغان آورید؟