بازار؛ گروه استانها: بازار رضا (ع) مشهد مقدس یکی از مکان‌هایی است که در این کلان‌شهر به مرکز خریدوفروش سنگ‌های قیمتی و فیروزه شهرت دارد و در طبقات فوقانی این بازار می‌توان چیرگی دست هنرمندان این خطه را که از خراش فیروزه نقش خاطره می‌زنند مشاهده کرد.
اگرچه تا قبل از کرونا این بازار از خیل گردشگران خارجی برای خرید سنگ‌های قیمتی برخوردار بود، اما مدتی است که صدای چرخ‌های تراش فیروزه کمتر از طبقات فوقانی به گوش می‌رسد.
بازار صادراتی ۷۰۰ میلیارد دلاری سنگ‌های قیمتی و سهم ناچیز ایران از این بازار جهانی؛ موضوعی که اگرچه موردتوجه بوده اما برای افزایش این سهم نیازمند برنامه‌ریزی و حمایت این صنعت و از همه مهتر تخصص و ورود فنّاوری در این راستا هستیم.
خراسان رضوی معادن سنگ و جواهرات ارزشمندی دارد که برخی از آن ازجمله «فیروزه» شهرت جهانی کسب کرده است و بنا بر گفته مسئولان در کشور ۳۷ نوع سنگ قیمتی و نیمه قیمتی کشف‌شده که ۲۲ نوع آن متعلق به خراسان رضوی است.
فرصتی که از دست می‌رود
برای کم و کیف بازار سنگ‌های قیمتی سری به طبقات فوقانی بازار رضای مشهد می‌زنیم. در این راستا یکی از گوهر تراشان بازار رضا در گفت‌وگو با خبرنگارما اظهار می‌کند: از زمانی که کرونا بر بازار سایه انداخت و پای مسافران به مشهد قطع شد لذا رکود در این شغل خیمه زد.
حسین نوروزی بابیان اینکه این شغل می‌تواند اشتغال بسیاری را برای کارگران و به‌ویژه روستائیان ایجاد کند به ما می‌گوید: برای تراش فیروزه و سنگ‌های قیمتی یک دستگاه تراش لازم است که قیمت چمدانی ندارد اما آنچه مهم است زبردستی فرد تراشکار و آموزش سنگ‌تراشی است که با حمایت از این صنف و رشته می‌توان آن را توسعه داد.
وی بابیان اینکه تا قبل از کرونا کارگاه‌های بسیاری با جوانان مشتاق فراوانی از حاشیه شهر مشهد و همچنین روستاهای اطراف در این حرفه مشغول تراش سنگ‌های قیمتی بودن به ما می‌گوید: با خراب شدن اوضاع اقتصادی لذا بسیاری از این کارگاه تعطیل شدند و این جوانان هم که تازه آموزش‌های لازم را فراگرفته بودند به دلیل نبود سفارش شغل خود را تغییر دادند.
این استاد گهرتراشی گفت: اگر قرار باشد بازار فروش محصولات به همین روال باشد و درآمدی از دسترنج خود نداشته باشیم به‌اجبار باید این کار را کنار بگذاریم.
وی با اشاره به این موضوع که در دوران شیوع کرونا از طریق فضای مجازی هم فروش ناچیزی داشتیم اظهار می‌کند: در حال حاضر که با واکسیناسیون وضعیت کرونا کمی از قبل بهتر شده است لذا برگزاری نمایشگاه‌های مختلف و همچنین روابط دیپلماسی با همسایگان می‌تواند برای احیای مجدد این شغل کمک‌حال باشد.
وی بابیان اینکه عقیق‌های کاملین قرمز، سبز خزه‌ای، اونیکس مشکی و سارد و سایر گوهرسنگ‌ها مانند فیروزه ازنظر رنگ در کشور بی‌نظیر هستند و مشهد را به پایتخت سنگ‌های قیمتی و گوهرسنگ‌ها تبدیل کرده است بیان می‌کند: با این‌حال از زمان شیوع کرونا و کسادی بازار تا حالا هیچ برنامه‌ای برای نجات صنعتگران و یا این رشته نشده لذا بسیاری از گوهر تراشان ما حتی مجبور به تغییر شغل خود شدند.
نوروزی بابیان اینکه مشهد به‌عنوان شهر گوهرسنگ‌ها ثبت ملی شده است می‌گوید: شما به‌طور مثال مشاهده کنید حدود ۲۰ سال است که مسئولان می‌گویند ما در این شهر بازارچه و شهرک صنعتی گوهرسنگ راه‌اندازی می‌کنیم و یا در مرز دوغارون نمایشگاه ایجاد می‌کنیم اما هر بار استاندار و معاونان آن عوض می‌شوند این‌همه وعده‌ووعید هم فراموش می‌شود و باز در دوره استاندار بعدی همین شعارها دوباره تکرار می‌شود و تاکنون هم هیچ‌کدام به ثمر نرسیده است.
بازار نیازمند سیاست‌گذاری است
رئیس اتحادیه صنف فیروزه تراشان مشهد در گفت‌وگو با بازار اظهار می‌کند: باوجوداینکه این شهر به‌عنوان شهر جهانی سنگ‌های قیمتی نام‌گرفته است اما با کسادی بازار و رکود مواجه شده است.
عبدالصمد رحیمی مقدم افزود: مشهد به‌واسطه بهره‌مندی از سنگ تراشان ماهر و همچنین در دست داشتن نبض فیروزه جهان از سوی سازمان ملل به‌عنوان شهر جهانی سنگ‌های قیمتی یا گوهرسنگ‌ها معرفی‌شده است.
وی با اشاره به اینکه این شهر افزون بر یک هزار و ۲۰۰ واحد فیروزه‌تراشی و فیروزه فروشی را در خود جای‌داده است بیان کرد: این در حالی است که براثر سیاست‌های دولتی مبنی بر ممنوعیت واردات سنگ‌های قیمتی این تعداد واحد فعال به رقم ۴۵۰ کارگاه رسیده و باقی کارگاه‌ها به تعطیلی کشیده شده است.
وی افزود: سال‌هاست که فیروزه کشورهایی مانند مصر، آمریکا و چین به مشهد می‌آمد و تراش داده می‌شد و در این شهر به فروش می‌رسید اما از زمانی که دولت واردات سنگ‌های قیمتی ازجمله فیروزه به کشور را ممنوع کرد لذا بسیاری از کارگاه‌ها تعطیل شدند.
رئیس اتحادیه صنف فیروزه تراشان مشهد عنوان کرد: در کنار سهم ناچیز فیروزه تراشان مشهدی از فیروزه معدن نیشابور، توقف واردات سنگ‌های قیمتی نیز، به‌کلی کسب‌وکار فیروزه تراشان را مختل کرده است.
رحیمی مقدم به بازار گفت: حال در کنار این سیاست‌های اشتباه شما مشکلات ناشی از کرونا و همچنین نبود مسافر و گردشگر را باید به آن بیفزایید.
رئیس اتحادیه صنف فیروزه تراشان مشهد گفت: پیش‌تر دولت خروج فیروزه از کشور را ممنوع کرد که تدبیر خوبی برای حفظ اشتغال و تولید ملی بود اما اینکه واردات سنگ‌های قیمتی نیز ممنوع شود کاری غیر کارشناسی و باعث از بین رفتن فرصت‌های شغلی می‌شود.
وی بابیان اینکه در نیشابور کارگاه‌های سنگ‌تراشی نسبت به مشهد گسترده‌تر و توسعه بیشتری پیداکرده است افزود: در مشهد مرکز فیروزه تراشان بازار امام رضا است که مغازه‌های این بازار۴ مترمربع است و لذا نمی‌توان ۵ تا کارگر در آنجا مشغول به کار شوند و درواقع بازار رضا بیشتر جنبه فروشگاهی پیداکرده است تا کارگاه تراش گاهی اما همان تعداد مغازه‌هایی که نسبت به ایجاد کارگاه در اطراف این بازار اقدام کرده بود طی یکی دو سال گذشته به دلیل رکود حاکم بر به بازار مجبور به تقلیل و تعدیل کارگاه‌ها و کارگران شدند.
تلاش برای آموزش علاقه‌مندان
مسئول دبیرخانه شهر جهانی گوهرسنگ‌ها در گفت‌وگو با بازار از شرایط ایجادشده ناشی از کرونا و همچنین کاهش توریست و زائر و نیز کاهش بودجه‌های جاری به‌عنوان عوامل تأثیرگذار در رکود حاکم بر بازار گوهرسنگ‌ها یاد می‌کند و می‌گوید: البته در طی این مدت تلاش‌ها برای آموزش و همچنین توسعه و معرفی مشهد به‌عنوان شهر جهانی گوهرسنگ‌ها ادامه داشته است.
ملیحه سلطانی ابراز می‌کند: از سال ۱۳۹۵ (جولای ۲۰۱۶) مشهد به‌عنوان شهر جهانی گوهرسنگ‌ها انتخاب شد و لذا دوره این شهر جهانی، چهار سال بود که به دلیل شیوع ویروس کرونا، داوری‌ها به تعویق افتاد اما دبیرخانه شهر جهانی گوهرسنگ‌ها بعدازاین مدت نیز فعال بوده است.
وی به ما می‌گوید: در بحث آموزش متوسطه همان‌طور که از گذشته با آموزش‌وپرورش همکاری می‌کردیم و یکسری هنرستان‌هایی داشتیم که رشته گهرتراشی داشتند با تلاش‌های انجام‌شده این همکاری توسعه یافت و اولین هنرستان کار و دانش هنرهای ایرانی و اسلامی پایه‌گذاری شد و رشته گوهر تراشی و گوهرشناسی هم از اولویت‌های این هنرستان است.
وی می‌گوید: در همین راستا در سال ۹۵ دبیرخانه شهر جهانی گوهرسنگ‌ها مصوبه‌ای مبنی برساخت هنرستان تخصصی هنرهای ایرانی و اسلامی در مشهد از استانداری اتخاذ کرد.
سلطانی اذعان می‌کند: به‌این‌ترتیب نخستین هنرستان هنرهای ایرانی اسلامی در مشهد پس انتخاب مشهد به‌عنوان شهر جهانی گوهرسنگ‌ها، احداث شد و هفت رشته در این هنرستان تدریس می‌شود که یکی از این رشته‌ها، گهرتراشی و گوهرشناسی است.
وی بابیان اینکه در حال حاضر مجموعه گوهرسنگ‌های ایران و جهان در موزه بزرگ خراسان و همچنین مجموعه‌ای در مسیر بازگشت از آرامگاه فردوسی به هارونیه و در بخش خصوصی قرار دارد گفت: همچنین موزه‌ای دائمی در پارک موزه علوم زمین (واقع در بلوار فکوری) واقع‌شده است که حدود ۷۰۰ قطعه گوهر در این موزه به نمایش گذاشته‌شده است.
وی با اشاره به اینکه سایه اندازی کرونا و کاهش تعداد گردشگران و موانع پیش روی گهر تراشان برای صادرات موجب تعطیلی بسیاری از کارگاه‌ها شد، اظهار کرد: امید می رود با بهبود روابط سیاسی و هم چنین روابط تجاری و گردشگری باری دیگر شاهد رشد و توسعه در این حوزه باشیم.
نظر شما