بازار؛ گروه بین الملل: براساس برخی برآوردها حجم تجارت جهانی در آینده نزدیک بیش از دو برابر می شود. بر همین اساس، هر یک از کشورها هم اکنون به دنبال سرمایه گذاری و بسترسازی زیرساخت ها هستند و به همین دلیل است که در یک دهه اخیر بیشتر تنش ها برای تصاحب یا گشودن کریدورهای تجاری بوده است؛ برای نمونه در همین تنش اخیر بین جمهور آذربایجان و ارمنستان بحث کریدور زنگه زور توانست بر معادلات اقتصادی_سیاسی منطقه تاثیرگذار باشد.
در میان کشورها، هند یکی از کشورهای مهم اقتصادی است که در همین راستا سیاستگذاری می‌کند. این کشور برای اتصال به آسیای میانه و اروپا به دلیل تنش و اختلافات سرزمینی با پاکستان و هند نیاز به سرمایه گذاری در کشورهای دیگر از جمله ایران و به ویژه بندر چابهار دارد تا هم از طریق افغانستان به آسیای میانه و هم از طریق کریدور شمال_جنوب به اروپا متصل شود.
اما تحولات اخیر در افغانستان و همچنین قفقاز به نوعی این موضوع را با ابهام رو به رو کرده است. از همین رو، دهلی به دنبال استفاده از کریدور عربستان_مدیترانه برای اتصال به اروپا است. این کریدور تجاری چند منظوره و در حال ظهور می‌تواند الگوهای تجاری بین منطقه اقیانوس هند، خاورمیانه و اروپا را به طور اساسی دچار تحول کند.
از طرفی، برای هند، این ارتباط جدید یک تغییر پارادایم استراتژیک با پیامدهای ژئوپلیتیکی عظیم است که نقش آن را در نظم اقتصادی اوراسیا تغییر می‌دهد. معماری این اتصال جدید به نوعی ریشه در سال ۲۰۲۰ و عادی سازی روابط دیپلماتیک بین امارات متحده عربی و اسرائیل دارد که موجب اتصال شبکه ریلی از طریق عربستان سعودی و اردن با بندر حیفا اسرائیل به عنوان پایانه مدیترانه‌ای شد.
چرا کریدور عرب_مد مورد حمایت قرار گرفته است؟
جهان در حال تغییر است، به طوری که اعراب با وجود دشمنی با اسرائیل به دنبال تقویت همکاری از طریق انبوهی از سرمایه‌گذاری‌های جدید و پروژه‌های بلندپروازانه هستند. حال، با پیوستن هند به امارات متحده عربی و اسرائیل، دهلی می‌تواند به ایجاد یک مسیر تجاری هند_آسیای غربی_اروپا با سه هدف ژئوپلیتیکی دست یابد. این سه هدف عبارتند از: ۱- محدود کردن قدرت مانور چین در طرح ابتکاری یک کمربند_یک جاده(BRI)، ۲- حذف ترکیه از شبکه حمل و نقل به اروپا و ۳- کاهش وابستگی به کانال سوئز.
چین در حال حاضر با ایجاد یک شبکه حمل و نقل که رقیب مسیر سنتی کانال سوئز و مدیترانه به قاره اروپا است، سعی دارد بر مسیر تجارت جهانی تسلط یابد. پکن نیز در حال ساخت مسیری تاریخی ابریشم است که از شیان، مرکز استان شانشی در مرکز چین آغاز می‌شود. این مسیر از اورومچی، مرکز استان سین کیانگ در غرب چین می‌گذرد و سپس به سمت آسیای مرکزی، جایی که شهرهایی مانند آلماتی، بیشکک و دوشنبه امتداد میابد. سپس از تهران به استانبول ترکیه می‌رسد.
آخرین قسمت این مسیر تجاری که توسط چین از نظر مالی تامین می‌شود، ابتدا به مسکو و سپس به اروپا می‌رود و شهرهایی مانند دویسبورگ در آلمان و روتردام در هلند را به هم متصل می‌کند. این مسیر به طور موثر کانال سوئز را دور می‌زند. البته چین در حال حاضر از قطارهای باری برای اتصال خود به اروپا و اجتناب از کانال سوئز استفاده می‌کند. در طول بحران Ever Given در کانال سوئز، چین از این فرصت استفاده و بر اهمیت مسیر ابریشم داخلی خود تأکید کرد. چین حتی تبلیغاتی را مبنی بر اینکه قطار بهترین گزینه برای حمل و نقل نسبت به کشتی است، آغاز کرد.
به باور کارشناسان روابط بین‌الملل، کریدور عرب_مد می‌تواند بر ژئوپلیتیک در حال تحول خاورمیانه، برای ایجاد یک پیوند چند وجهی در جهت اتصال بمبئی و اروپا کمک کند. این کریدور تجاری پیشنهادی از دبی امارات متحده عربی و یک راه آهن که دبی را از طریق چندین شهر در عربستان سعودی از جمله ریاض به بندر حیفا اسرائیل متصل می‌کند، عبور خواهد کرد. در نهایت، حیفا و بندر یونانی پیرئوس از طریق یک مسیر دریایی به یکدیگر متصل شده و این کریدور تجاری از طریق یونان به سرزمین اصلی اروپا منتقل خواهد شد.
این مسیر تجاری پیشنهادی، جاه طلبانه به نظر می‌رسد، اما غیر عملی نیست. اخیراً دیداری مجازی بین وزرای خارجه هند، اسرائیل، امارات متحده عربی و آمریکا برگزار شده که در این نشست همگرایی بین اسرائیل، هند و امارات در خصوص مسائل کلیدی مانند به حاشیه راندن ترکیه اشاره شده است. علاوه بر این، این نشست به طور قاطع خواستار بهبود زیرساخت های حمل و نقل شده است.
همچنین شواهد نشان می‌دهد که هیچ مشکلی برای پیوستن عربستان سعودی به کریدور تجاری وجود ندارد. اسرائیل در حال حاضر در شهر مدرن نئوم عربستان مشارکت دارد که بر همین اساس، ریاض و تل‌آویو هیچ مشکلی برای همکاری مجدد ندارند.
در رابطه با کشورهای شرق مدیترانه، اسرائیل و یونان هر دو آماده پیوستن به پروژه ای هستند که ترکیه را از کریدور تجاری متصل کننده آسیا به اروپا حذف کند. لذا، باید توجه داشت که این کشورها در شرق مدیترانه بر سر منابع گازی، با دولت آنکارا اختلاف اساسی دارند.
از این نظر هند، به نوعی این کشورها را درک می‌کند چرا که هند و کشورهای اقیانوس آرام بطور مشابه با موضوعات چین رو به رو هستند؛ بطوریکه پس از دیدار وزرای خارجه یونان و هند، اینگونه برداشت شد که یونان، چین را از بندر پیرئوس که شرکت کشتیرانی چینی Cosco در آن سهم عمده‌ای را در اختیار دارد، بیرون کرده و هند در مقابله با ترکیه به یونان کمک خواهد کرد. اگر هند به بخشی از تعهد خود در استفاده از یک مسیر تجاری جدید و بدون ترکیه برای رسیدن به اروپا عمل کند، آتن نیز هیچ مشکلی در به حاشیه راندن چین نخواهد داشت.
از سوی دیگر، اسرائیل قبلاً از پکن ناامید شده است. چین در بندر استراتژیک حیفا سرمایه‌گذاری کرده است، اما با حمایت پکن از جبهه حماس و ایران در طول جنگ غزه در اوایل سال جاری، تل‌آویو از دور زدن پکن هیچ ابایی نخواهد داشت. با تغییر پویایی خاورمیانه، هند فرصتی طلایی دارد تا یک کمربند_یک جاده چین را به زمین بزند و در ایجاد پروژه بزرگی که آسیای جنوبی، خلیج فارس، مدیترانه شرقی و اروپا را به هم متصل می‌کند، رهبری کند.
تشکل چهارجانبه
کارشناسان معتقدند که عادی سازی روابط امارات با اسرائیل می‌تواند اتحادهای سیاسی و اقتصادی در منطقه را تغییر دهد، بطوریکه اخیرا امارات متحده عربی، ایالات متحده، اسرائیل و هند تشکیل «مجمع بین المللی چهارجانبه همکاری اقتصادی» را اعلام کردند. این مجمع یک نیروی سیاسی و اقتصادی برای چهار کشور شرکت کننده به ویژه هند به عنوان یک قدرت اقتصادی در منطقه و روابط استراتژیک آن با اسرائیل و امارات است.
یایر لاپید وزیر امور خارجه اسرائیل در ۱۹ اکتبر در رابطه با این همکاری اعلام کرد که این توافق در جهت گسترش همکاریها در حوزه های حمل و نقل، فناوری، امنیت دریایی، اقتصاد و تجارت و پروژه های مشترک خواهد بود. خبر تاسیس این مجمع در حالی اعلام شد که هند به دنبال تقویت صادرات خود از طریق برقراری روابط تجاری و انعقاد قراردادهای جدید با تعدادی از کشورهای منطقه برای احیای اقتصاد خود است.
باید توجه داشت که هند سومین شریک تجاری آسیایی اسرائیل از سال ۲۰۱۴ و دهمین شریک تجاری بزرگ اسرائیل است. تجارت دو طرفه به پنج میلیارد دلار رسیده، در حالی که این رقم در سال ۱۹۹۲، تنها ۲۰۰ میلیون دلار بود. حوزه‌های تجاری و اقتصادی آنها بر فناوری مالی، اینترنت، ماشین‌های الکتریکی، نمک زدایی آب متمرکز است.
همچنین قبل از اعلام تأسیس این مجمع، اسرائیل و هند یک صندوق نوآوری به ارزش ۴۰ میلیون دلاری تأسیس کردند که ۱۱ پروژه در صنعت، توسعه و تحقیقات فناوری را تأمین خواهد کرد و شرکت های آن در زمینه های آب، کشاورزی، انرژی، بهداشت و سلامت همکاری داشته اند.
هند از روابط راهبردی با امارات و اسرائیل حمایت می‌کند و زمانی که دو طرف توافقنامه عادی سازی را امضا کردند، از آن استقبال و حمایت خود را اعلام کرد، چرا که این توافق با حضور امارات متحده عربی، به توسعه مبادلات تجاری بین اسرائیل و هند، علاوه بر گسترش حمل و نقل، کمک خواهد کرد. البته مجمع چهارجانبه، نفوذ اسرائیل به قاره هند و کشورهای همسایه را به ویژه در زمینه تسلیحات، فناوری و کشاورزی آسان تر می‌کند و باعث ناراحتی پاکستان به عنوان رقیب هند خواهد شد.
امارات دروازه کریدور
بدون شک این کریدور موجب تحولی دیگر در حوزه ترانزیتی کشورهای حوزه خلیج فارس و شبه جزیره عربستان خواهد شد که امارات به نوعی دروازه ورودی آن است. از همین رو، دهلی به دنبال توسعه همه جانبه رابطه خود با ابوظبی است.
طبق داده های رسمی، هند با صادرات سالانه حدود ۳۰ میلیارد دلار به امارات پس از ایالات متحده، دومین مقصد بزرگ صادرات دهلی است. البته هند در نظر دارد تا پایان سال جاری با ابوظبی، توافقنامه مشارکت اقتصادی جامع را با هدف افزایش ۷۰ درصدی تجارت دوجانبه در مدت پنج سال منعقد کند.
برخی از کارشناسان باور دارند تجارت دو کشور طی پنج سال پس از امضای مشارکت جامع اقتصادی به ۱۰۰ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. بنابراین، عادی سازی روابط روابط ابوظبی_اسرائیل علاوه بر تاثیرات سیاسی به روشنی موجب تحول در نقشه ژئواکونومیکی منطقه نیز شده است.
تاثیر کریدور عرب_مد بر امنیت غذایی
برخی از کارشناسان حوزه بین الملل مانند مایکل تانچوم معتقدند که این کریدور در بخش کشاورزی و تامین امنیت غذایی منطقه تاثیرگذار خواهد بود. بخش فرآوری مواد غذایی در هند به عنوان بخش نوظهور مهم شناخته می‌شود که این کریدور می‌تواند در یک همزیستی استراتژیک بین هند و اعراب برای هر دو طرف سودآور باشد.
هند دومین کشور جهان از نظر ارزش تولید مواد غذایی، بزرگترین تولید کننده مواد غذایی با محتوای کالری و چهارم از نظر ارزش کل تولیدات کشاورزی است. علاوه بر آن جدیدترین بررسی سالانه صنایع این کشور نشان می‌دهد که بیش از یک مورد از هر ۱۰ نفر نیروی کار هندی در فرآوری مواد غذایی مشغول به کار هستند.
توسعه فرآوری مواد غذایی با ارزش افزوده بالاتر و توزیع کارآمد از مزرعه تا خرده فروشی اولویت های استراتژیک هند را تشکیل می‌دهند. بنابراین، هندوستان در توسعه کریدور غذایی هند و خاورمیانه در خط مقدم دستیابی به یکپارچه سازی زنجیره ارزش در کریدور عرب_مد، است که البته می‌تواند امارات را نیز درگیر کند.
پروژه عظیم هفت میلیارد دلاری برای ایجاد کریدور غذایی در راستای تضمین امنیت غذایی امارات و سایر کشورهای خاورمیانه یکی از اهداف راهبردی دهلی نو محسوب می‌شود که در قرارداد سال ۲۰۱۷ دهلی_ابوظبی برای ایجاد چارچوب همکاری در زمینه های مختلف کشاورزی از جمله فرآوری و انتقال مواد غذایی و فن‌آوری روش های کشت است. بر اساس این قرارداد، ۷۰ درصد سرمایه گذاری در پارک های غذایی بزرگ در شهرهای مختلف هند و ۳۰ درصد باقی مانده نیز در کشاورزی، تامین کالاها و زیرساخت کشاورزی صرف خواهد شد.
همچنین این کریدور، می‌تواند مزارع هند را از طریق کل زنجیره ارزش به امارات متحده عربی متصل کند. بازرگانان اماراتی قصد دارند تا غلات، میوه‌ها و سبزیجات مستقیماً از کشاورزان پنجاب، اوتار پرادش، مادهیا پرادش، گجرات و ماهاراشترا خریداری و فرآوری کنند در حالی که تأسیسات آن با تأمین مالی امارات در هند ساخته خواهد شد. از همین رو، انتظار می‌رود با این کریدور بیش از دو میلیون کشاورز هندی منتفع و برای ۲۰۰ هزار شغل اضافی نیز ایجاد شود.
البته نباید از نقش مهم جامعه هندی در امارات غافل شد که تاثیر بسزایی در شکل گیری این کریدور غذایی دارند. جامعه هندی در امارات متحده عربی، دومین جامعه بزرگ هند در خارج از کشور پس از ایالات متحده در امارات است.
در این میان عربستان سعودی نیز به همین ایفای نقش هند در تامین امنیت غذایی چشم دوخته است. بنابراین، ریاض یکی از علاقمندان و سرمایه گذاران این کریدور است؛ بطوریکه براساس تصمیم شورای مشارکت استراتژیک عربستان و هند در سال ۲۰۱۹، صندوق سرمایه گذاری دولتی عربستان سعودی، سرمایه گذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری را در بخش های استراتژیک کلیدی اقتصاد هند متعهد شده است.
جاه طلبی هند برای تبدیل شدن به تامین کننده اصلی سبد غذایی خاورمیانه اساساً متکی بر توانایی آن در افزایش عملکرد کشاورزی و مدیریت منابع است که برای تحقق آن به همکاری با اسرائیل روی آورده است. بر همین اساس، اسرائیل ۲۹ مرکز عالی کشاورزی در سراسر هند تأسیس کرده تا بستری برای انتقال سریع فناوری و بهترین شیوه‌ها به هندی باشد.
تولید انرژی سبز
اقتصاد انرژی سبز دارای پتانسیل بالای همکاری در سراسر کریدور هند به اروپا دارد که فن‌آوری‌ها و استارت‌آپ‌ها این موضوع را به وضوح نشان می‌دهند. پتانسیل ایجاد زنجیره های ارزش تولید انرژی سبز، ساخت قطعات برای انرژی خورشیدی و خودروهای الکتریکی هند در سطح بین المللی شناخته شده است.
از سویی، کشورهای دیگر مشارکت کننده در این کریدور مانند امارات، عربستان سعودی، یونان و رژیم اسرائیل هر کدام از رهبران منطقه‌ای یا جهانی در توسعه انرژی خورشیدی محسوب می‌شوند. بنابراین مشارکت هند و اسرائیل موجب توسعه فناوری خورشیدی برای کشورهایی که در سراسر کریدور قرار دارند، می شود.
نظر شما