گیاهان دارویی؛ نسخه ای شفابخش برای اقتصاد

فائزه زنجانی؛ خبرگزاری بازار- صنعت گیاهان دارویی در بیشتر کشورهای جهان توانسته است جایگاه خود را در بین مردم یافته و در اقتصاد کشورها تاثیرگذار باشد اما این صنعت تاکنون در کشور ایران که دارای تنوع اقلیمی و جغرافیایی مختلف و به دنبال آن تنوع بالایی از گیاهان دارویی است، نتوانسته جایگاه خوبی پیدا کند.

در حال حاضر طب سنتی در کشورهای مختلف محبوبیت بالایی داشته و روز به روز گرایش به این نوع طب در میان مردمان جهان افزایش و سهم جهانی تجارت دارو و فرآورده های گیاهی نیز در حال بالا رفتن است.

حال بهترین زمان است که در سال جهش تولید، مسئولان بیش از گذشته، فرصت را غنیمت شمرده و از تنوع آب و هوایی و جغرافیایی ایران و به دنبال آن، تنوع تولیدات گیاهی و به خصوص گیاهان دارویی کشور بهره برده و در راستای صادرات آن به کشورهای مختلف جهان اقدام کنند.

استانی که می تواند قطب تولید گیاهان دارویی کشور شود

هر شهرستان در منطقه آذربایجان غربی را می توان محل رویش گیاهانی از نوع خاص همچون بادرشبو، نعناع فلفلی و معمولی، بیدمشک، پونه و صدها نوع گیاه دیگری دانست که مشابه آن در نقاط بسیار کمی از کشور دیده می شود.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان در گفتگو با بازار با اشاره به پتانسیل ویژه این استان در تولید گسترده گیاهان دارویی می گوید: این استان به دلیل تنوع اقلیمی می تواند به  قطب‌ تولید گیاهان دارویی در کشور تبدیل شود.

اکبر کرامتی می گوید: بخشی از گیاهان دارویی کشور از جمله بیدمشک، بادرشبو، نعناع فلفلی، گل محمدی، سماق، سنجد، بیدمشک، شاه اسپرم و پونه در آذربایجان‌غربی تولید می‌شود.

وی ادامه می دهد: برای کشت گونه هایی از قبیل گل محمدی، سماق، اسطو خودوس، بابونه، بادرنجبویه، کنجد، گاوزبان، آویشن باغی، خطمی، شوید، رزماری، سنبل الطیب، مرزنجوش، بومادران ، زیره سبز، بارهنگ کاسنی، تخم گشنیز و سرخارگل نیز در استان پتانسیل وجود دارد که در صورت درخواست مشتری و وجود بازار به صورت قراردادی توسط اشخاص کشت شود.

فعالیت ۲۳ واحد فرآوری عرقیات و بسته بندی

اما کارشناسان حوزه گیاهان دارویی همواره از نبود بسته بندی مناسب و واحدهای فرآوری این نوع گیاهان انتقاد کرده و ضعف در این بخش را از دلایل عدم پیشرفت این صنعت در کشور می دانند. کرامتی در این زمینه، استان را دارای ۲۳ واحد فرآوری عرقیات و بسته ‌بندی گیاهان دارویی با ظرفیت اسمی ۲۴ هزارتن می داند.

معاون جهاد کشاورزی استان ادامه می دهد: سازمان جهاد کشاورزی در حال انجام مراحل اولیه برای تشکیل زنجیره ارزش گیاهان دارویی و کشت قراردادی است.

برداشت ۲۸۰۰ تن انواع گیاهان دارویی در استان

وی از برداشت دو هزار و ۸۰۰ تن انواع گیاهان دارویی در استان طی سال گذشته و صادر کردن آن به دیگر استان های کشور خبر می دهد.

در حالی که محصولات گیاهی پتانسیل لازم برای صادرات به دیگر کشورها را دارد، کرامتی مشکل عمده کشت گیاهان دارویی استان را مربوط به نبود بازار داخلی و خارجی برای تولیدکنندگان می داند.

بیدمشک؛ محصول پرطرفدار استان

بیدمشک یکی از گیاهانی است که آذربایجان غربی را می توان محل اصلی کشت و تولید آن دانست. مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان از وجود پنج واحد عرق‌  گیری گیاهان دارویی از جمله بیدمشک خبر داده و می گوید: سالانه از این واحدها بیش از یک و نیم میلیون تن عرق گیاهان دارویی استحصال و به بازارهای داخلی و خارجی صادر می‌شود.

عزیز امانی ادامه می دهد: بیشترین سطح زیر کشت بید مشک در استان در شهرهای ارومیه، پلدشت و سلماس است که سالانه در شرایط معمولی، بیش از هزار تن گل تر بیدمشک از سطح باغ های استان برداشت و به بازار عرضه می‌شود.

مشتری های داخلی و خارجی برای عرق بیدمشک استان

وی می افزاید: یک سوم شکوفه‌های تولیدی توسط واحدهای تبدیلی جذب و به عرق تبدیل و نزدیک یک سوم آن در خانه‌ها مصرف و تبدیل به عرق بیدمشک می‌شود و بقیه نیز در مصارف مختلف توسط واحدهای گلاب‌گیری دیگر استان‌های کشور و تهیه نقل بیدمشکی و شیرینی و دسر در قنادی‌های ارومیه کاربرد دارد.

امانی، نقل و عرق بیدمشک ارومیه را دارای مشتریان زیادی در داخل و خارج کشور دانسته و می گوید: این محصولات علاوه ‌بر داخل کشور، مشتریان زیادی در کشورهای همسایه و کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس دارد که مازاد این محصول به این کشورها صادر می‌شود.

ضعف در شناخت گیاهان دارویی

شاید یکی از جدی ترین مشکلات این حوزه را بتوان عدم شناخت نسبت به انواع مختلف گیاهان دارویی دانست به طوری که بسیاری از گیاهانی که ارزش دارویی بسیار بالایی داشته و بسیاری از کشورها از طریق صادرات آن ارزآوری خوبی دارندبه دلیل عدم شناخت زیر پا له می‌شوند و افراد بومی منطقه و کشاورزان از نوع گیاه و خواص آن مطلع نیستند که البته مراکز تحقیقاتی استان باید در این خصوص وارد عمل شوند.

مدیر طرح ملی گیاهان دارویی با توجه به اهمیت این موضوع از مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی استان می‌خواهد گیاهان دارویی بومی استان را شناسایی کرده و طرح‌های علمی در این خصوص اجرایی کنند.

دانشگاه‌ها پای کار بیایند

حسین زینعلی با اشاره‌ای به بحران کم آبی در کشور و تأثیر آن بر روی عملکرد گیاهان دارویی می‌گوید: تحقیقات چندانی در حوزه کشت و تولید گیاهان دارویی انجام نشده و دانشگاه‌های ما برای این حوزه برنامه مشخصی ندارند.

به نظر می‌رسد، عدم فعالیت بخش‌های تحقیقاتی و پژوهشی برای مطالعه و همچنین ساخت محصولات گیاهی جدید، باعث شده که استان تنها بر روی گیاهانی معدود متمرکز شده و از ظرفیت‌های بی شمار خود غافل باشد.

در شرایط اقتصادی کنونی، استفاده از کوچک‌ترین ظرفیت در تک تک استان‌ها و شهرهای کشور ضرورت ویژه ‌تری یافته است و در این بین استان آذربایجان غربی با داشتن جغرافیایی ویژه و کوهستانی و نیروی انسانی کارآمد می‌تواند در بخش‌های بی شماری ایفای نقش کند که از جمله این ظرفیت‌ها می‌توان به گیاهان دارویی ناب این منطقه اشاره کرد.

ظرفیتی که اگر به درستی مدیریت شود، مرهمی برای زخم‌های عمیق اقتصادی از جمله بیکاری در استان خواهد بود به شرطی که مسئولان، اعتقادی به ارزآوری این محصول و نوآوری و ابتکار در بازاریابی و صادرات آن داشته باشند.