رامین رحمتی؛ بازار: کشور روسیه به دلیل جمعیت بالا و شرایط آب و هوایی و طولانی بودن دوره سرما به‌شدت به بیرون از مرزهای خود وابسته است،اگرچه روس‌ها در حوزه تولید غلات و گوشت قرمزمشکلی ندارند اما در تولید میوه، سبزی‌ها و دیگر محصولات غذایی وابسته هستند.
در کشور دو قطب تولید مواد غذایی داریم که خراسان رضوی به‌واسطه تعداد کارخانه‌ها تولید صنایع غذایی یکی از مهم‌ترین این دو قطب است به همین دلیل خراسان دارای ظرفیت بسیار بالا در تولید محصولات غذایی و صادرات آنان است.
روس‌ها علاقه فراوانی به گوجه و به‌خصوص نوعی دسر که از ترکیب گوجه و روغن‌زیتون به دست می‌آید هستند. روس‌ها به‌شدت به«اَسِپتیک» که نوعی ماده اولیه تولید رب است، نیاز دارند و این نیازمندی در حالی است که همه‌ساله گوجه کاران خراسان رضوی درفروش این محصول هنگام فصل برداشت مشکل داشته و بسیاری از کشاورزان مجبور به فروش آن به قیمت‌های ناچیز به کارخانه‌ها می‌شوند.
از طرف دیگر باوجوداینکه بازار مناسب در روسیه و روابط اقتصادی و تجاری مناسب با روسیه اما در خراسان کارخانه ساخت چنین محصولی هنوز ایجاد نشده است.
از دیگر محصولاتی که روس‌ها به‌شدت به آن علاقه دارند مربا، کیک و کلوچه و میوه خشک است که در خراسان رضوی هم این محصولات تولید می‌شوند و هم این استان ظرفیت صادرات این محصولات را دارد؛ اما عملاً میزان صادرات این محصولات قابل توجه نیست!
به دلیل اینکه در فصل سرما در روسیه قیمت میوه به‌شدت افزایش می‌یابد، روس‌ها ترجیح می‌دهند از میوه‌های خشک‌شده استفاده کنند.خراسان رضوی به دلیل باغات متعدد و تولید محصولات باغی یکی از قطب‌های کشور است و یکی از برند های این استان تولید خشکبار است که بیشتر مصرفی داخلی داشته و لذا می‌توان با رایزنی لازم زمینه برای صادرات هر چه بیشتر این محصولات باغی را به روسیه تلاش کرد.
موانع تولید
یکی از موانعی که بر سر راه صادرات مواد غذایی وجود دارد این است که به دلیل ساختار خرده مالکی در تولید، لذا انسجام لازم برای تولید یک محصول به‌طور مکانیزه وجود ندارد و یا تأمین‌کننده در حد تناژ بالا نیستیم.
به‌طورکلی تأمین‌کننده‌های ما در حوزه مواد غذایی در حد استانداردهای اروپایی محصول تولید نمی‌کنند و لذا این مانع اجازه نمی دهد تا به صورت جدی پای قراردادهای حقوقی و بزرگ برویم.
یکی دیگر از مشکلات بازرگانی خارجی سیستم حمل‌ونقل است. با توجه به اینکه عزمی برای بازرگانی وجود ندارد وضعیت حمل‌ونقل ما هم با مشکلات بسیاری روبروست که همین امر سبب شد حمل‌ونقل را به خارج از کشور بسپاریم که این خود یکی دیگر از معضلات ازجمله گاها سالم به مقصد نرسیدن محصولات را به دنبال دارد.
به‌طور مثال اختلافات کشور قزاقستان با ترکمنستان اجازه تردد کامیون‌های ما را از این مسیر سلب کرده و یا مشابه همین مشکل را با کشور آذربایجان در ارتباط با کشور روسیه داریم.
ازآنجاکه شبکه ریلی داخلی ما شبکه تکمیلی نیست و در قسمت‌هایی از آن انقطاع وجود دارد باعث می‌شود تجار بخشی از راه را به‌صورت زمینی و بخشی را ریلی طی کند که صرفه اقتصادی ندارد.
به‌طور مثال چنانچه بازرگانی در مشهد بخواهد محصول خود را به روسیه ارسال کند باید خط آهنی از مشهد تا مقصد وجود داشته باشد تا کالا در سریع‌ترین زمان و با صرف هزینه کمتر صادر شود، اما با توجه به اینکه مسیر رشت تا آستارا ریل ندارد و به شبکه سراسری راه‌آهن وصل نیست برای تجار استفاده از حمل‌ونقل ریلی در مشهد به‌صرفه نیست.
بسیاری از محصولات برداشت‌شده از مزارع ما با همان سیستم قدیم و بدون سیستم «سورتینگ» و یا بسته‌بندی در محل باغ در جعبه‌های چوبی و یا پلاستیکی جمع‌آوری و با خودروهای فاقد یخچال و گاهی به‌صورت فله به میدان‌ها و یا کارخانه‌ها حمل می‌شود و لذا فاصله زمانی برداشت از باغ تا رسیدن به بازار بیش از ۱۰ روز است که موجب تخریب و تضییع شدن میوه می‌شود.
تضییع شدن هزاران تن سیب‌درختی در استان‌های غربی مثال آشکاری برای بی‌توجهی ما به تولیدات محصولات کشاورزی و صادرات آن است.
کیفیت محصول مهم است
کشمش ازجمله مهم‌ترین خشکبارهایی است که در لیست صادرات به روسیه قرارگرفته است. کشور ما ایران هم از آن دست کشورهای پیشتاز در عرصه صادرات کشمش به کشور روسیه است اما هنوز بسیاری از این محصول در شهرستان قوچان به‌عنوان قطب کشمش به‌صورت سنتی از بین رفته و یا تضییع می‌شود.
دومین مانعی که بر سر راه صادرات مواد غذایی قرار دارد کیفیت محصولات تولیدی است زیرا تولید کشمش و سایر محصولات به شیوه سنتی سبب اثرگذاری منفی شده است.
متأسفانه به دلیل نبود عزم جدی در مسئولان، تولیدکننده‌های غیرحرفه‌ای و کوچک، نبود سیستم سورتینگ و نداشتن حمل‌ونقل مناسب و بی‌توجهی به موضوع بازاریابی بسیاری از تجار در تجارت دچار ضرر و زیان می شوند.
یکی از مشکلات ما این است که سیستم جامع نداریم که این سیستم بتواند میزان مصرف در بازار هدف را ارزیابی و در کنار آن میزان صادرات از یک محصول به کشور مقصد را ثبت کند.
نمونه بارز این مشکل را بارها در مرزهای کشور و در تصاویر مشاهده کردید که به‌یک‌باره شاهد تجمع خودروهای گوجه سیب‌زمینی در نوار مرزی هستیم که بخشی از آن مازاد بر نیاز و یا درخواست کشور همسایه است.
متأسفانه با توجه به اینکه تاجر ایرانی بدون هیچ پیش‌زمینه‌ای وارد بازار مقصد می‌شود و تازه در آن بازار متوجه می‌شود که به‌طور مثال از همان محصولی که به این کشور صادر کرده، پیش از او فرد دیگری هم آورده است لذا مجبور است کالای خود را برای جلوگیری از تضییع به هر قیمتی به فروش برساند.
با توجه به اینکه محصولات صیفی و سبزی‌ها در صورت ماندن کیفیت خود را از دست می‌دهد، تاجر مجبور می‌شود این محصولات را در بازار دلالی به فروش برساند تا اصطلاحاً بر روی دستش نماند و همین سیستم دلالی محصول را به نازل‌ترین قیمت ممکن از او خریداری می‌کنند و این‌گونه است که تاجر خرج خود را درنمی‌آورد و ضرر می‌کند.
تحریم بی تحریم
روسیه یکی از کشورهای اصلی عضو اتحادیه اوراسیا بوده که همین مسئله تجارت بازرگانان ایرانی را با این کشور بسیار تسهیل می‌کند. چراکه کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا از برخی امتیازات جهت تجارت با یکدیگر برخوردار هستند.
روابط سیاسی استراتژیک و پایدار روسیه و ایران باعث شده تا تجارت و صادرات به این کشور نیز از یک پشتوانه سیاسی مناسب برخوردار باشد لذا در این تجارت تحریم جایگاهی ندارد.
اگر ما واقعاً به شعار صادرات غیرنفتی و جایگزینی آن با نفت اعتقاد داشته باید سیستم صنعتی و نوین را در کشاورزی پیاده‌سازی کنیم بدان معنا که ابتدا بازارهای هدف را شناسایی کرده سپس با یکپارچه‌سازی اراضی و فاصله گرفتن از خرده مالکی محصولاتی در تناژ بالا تولید کنیم که این محصولات با استفاده از فناوری‌های نوین به‌دست‌آمده باشند.
پس‌ازاین مرحله باید نسبت به ساخت و تجهیز سردخانه‌های مجهز و سیستم حمل‌ونقل مرتبط با این محصولات توجه کرده و ضمن بازاریابی مطمئن این محصولات به کشورهایی مانند روسیه صادر کنیم.
هرچند که تحریم‌ها سد بزرگی برای صادرات ما محسوب می‌شود اما کشور ما که با روسیه روابط خوبی دارد و شامل تحریم نمی‌شود و لذا تحریم‌ها نیز بهانه‌ای بیش در مسیر نخواهد بود.
نظر شما