بازار؛ گروه بین الملل: مقام‌های جمهوری آذربایجان بخصوص «الهام علی‌اف» رئیس‌جمهور این کشور مدتی پس از امضای توافق آتش‌بس قره‌باغ در نوامبر ۲۰۲۰ که به درگیری‌های مرگبار ۴۴ روزه بین دو جمهوری ارمنستان و آذربایجان بر سر این منطقه پایان داد، به تنش‌آفرینی مرزی و توسل به پروپاگاندا و اظهارات جعلی برای زمینه‌سازی ایجاد کریدوری موسوم به «زنگه‌زور» روی آوردند که در روزهای اخیر اوج گرفته است.
آن‌ها مدعی هستند که در جریان توافق آتش‌بس و طبق مفاد آن، بر سر یک مسیر زمینی برای اتصال جمهوری خودمختار نخجوان به جمهوری آذربایجان توافق شده است؛ این در حالی است که هیچ یک از بندهای این توافق ۹ بندی چنین الزامی را مشخص نمی‌کند.
در بند ۹ توافق مزبور که به آن استناد می‌شود، ارمنستان پذیرفته که مسیرهای بسته حمل و نقل بین بخش غربی جمهوری آذربایجان با جمهوری خودمختار نخجوان را باز کرده و امنیت حمل و نقل در مسیرهای مذکور را تضمین کند اما در هیچ کجای آن از ایجاد یک کریدور در امتداد مرز ارمنستان با ایران که باعث حذف این مرز و محروم‌شدن ایران از دسترسی به مسیر ترانزیتی جمهوری ارمنستان می‌شود، حرفی زده نشده است.
در این راستا خبرنگار بازار گفتگویی با «ریچارد کوزلاریچ» مدیر اندیشکده علوم و سیاست‌گذاری انرژی در دانشگاه جرج میسون، مدیر موقت برنامه سیاست عملیات صلح (POPP ) و سفیر پیشین آمریکا در جمهوری آذربایجان انجام داده که در ادامه می آید.
*متعاقب جنگ اخیر قره باغ، جمهوری آذربایجان با طرح ایجاد کریدوری به نام «زنگه زور» درصدد قطع ارتباط زمینی ایران و ارمنستان است. اهمیت این کریدور برای جمهوری آذربایجان چیست؟
منطق عمومی برای ایجاد این کریدور - که ماهیت آن هنوز مشخص نیست - در بیانیه ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ که آتش بس بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان را برقرار می کند، توضیح داده شده است.
در بند ۹ آمده است: «تمامی ارتباطات اقتصادی و حمل و نقل در منطقه باید رفع انسداد شود. جمهوری ارمنستان امنیت ارتباطات حمل و نقل بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را تضمین می کند تا بتواند حرکت بدون مانع افراد، وسایل نقلیه و محموله را در هر دو جهت مدیریت کند. سرویس گارد مرزی سرویس امنیت فدرال روسیه مسئول نظارت بر ارتباطات حمل و نقل خواهد بود.»
جمهوری آذربایجان معتقد است که این به معنای یک کریدور فیزیکی مانند کریدور لاچین بین ارمنستان و قره باغ کوهستانی از طریق آذربایجان است - که در بیانیه ۱۰ نوامبر نیز پیش بینی شده است.
*کریدور مذکور چه اهمیتی برای ایران دارد که قطع دسترسی زمینی با ارمنستان را خط قرمز خود دانسته است؟
پس از بیانیه ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰، ایران به صراحت اعلام کرده است که هیچ تغییری در مرزهای خود با ارمنستان و جمهوری آذربایجان نخواهد پذیرفت. تا زمانی که ارمنستان و جمهوری آذربایجان در مورد نحوه اجرای بند ۹ بیانیه - تحت نظارت روسیه - به توافق نرسند، مشخص نیست که آیا این امر مرز زمینی ایران با ارمنستان را تغییر می دهد یا خیر.
اگر دو طرف توافق کنند که خطوط حمل و نقل (به ویژه ریلی) بین نخجوان و جمهوری آذربایجان را که در دوره شوروی وجود داشت بازگردانند، مرزها تغییر نمی کند.
*راه زمینی ایران و ارمنستان تنها مسیر زمینی است که ایران را به اتحادیه اقتصادی اوراسیا متصل می کند. این اتحادیه نیز توسط روسیه ایجاد شده است. با توجه به این موضوع، موضع روسیه در خصوص این کریدور چیست و ایا حاضر می شود مسیر زمینی ایران به ارمنستان قطع شود؟
من نمی دانم که روسیه چه موضعی اتخاذ کرده است. به گفته یکی از منابع روسی، ارمنستان و آذربایجان هنوز در مورد چنین پیوندهایی در چارچوب کارگروه روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان گفتگو نکرده اند.
جمهوری آذربایجان در گذشته از راه ارتباطی شمال به جنوب که ایران را از طریق جمهوری آذربایجان به روسیه متصل می کند، پشتیبانی کرده است. ارمنستان خواهان اتصال ریلی خود به ایران و روسیه نیز است.
*با توجه به تحولات قفقاز جنوبی و تنشها میان ایران و جمهوری آذربایجان، ایران مسیرهای دریایی رسیدن به روسیه را فعال کرده است. آیا این مسائل باعث می شود تا جمهوری آذربایجان از لحاظ ژئوپلیتیک در موضع ضعف قرار بگیرد؟
از زمان استقلال، جمهوری آذربایجان توسط دو همسایه بزرگ خود یعنی روسیه و ایران، تحت تأثیر بوده است. قرن هاست که این گونه بوده است که روسیه و ایران به دنبال نفوذ در منطقه خزر بوده اند. جمهوری آذربایجان از سال ۱۹۹۳ به دنبال این بوده است که منافع خود را در مقابل منافع همسایگان قوی تر خود متعادل کند. ارمنستان و گرجستان مجبور به انجام همین کار هستند.
نظر شما