جواد حیران نیا؛ بازار: «انریکه مورا» معاون سرویس اقدام اتحادیه اروپا روز پنجشنبه سفری به ایران داشت و مقرر شد که ادامه گفتگوها در خصوص احیای برجام در بروکسل دنبال شود.
سفر «مورا» در راستای این موضوع صورت گرفت که نشان دهد ایران بیش از حد و اندازه در آغاز گفتگوها برای دور جدید مذاکرات احیای برجام تعلل کرده است. بر همین اساس «مورا» در توئیتی پیش از این سفر عنوان کرده بود: به تهران برای دیدار با همتای خود در «مقطع حساس زمانی» سفر می‌کنم. به عنوان هماهنگ‌کننده برجام، ضرورت ازسرگیری مذاکرات برجام در وین را مطرح خواهم کرد. برای ادامه کار دیپلماتیک، ضروری است که گفت‌وگوها را از جایی که ژوئن گذشته ترک کردیم، سرعت دهیم.
این خط از سوی تروئیکای اروپایی نیز دنبال شد و برای نمونه «آنه کلایر لجاندر» سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه در جمع خبرنگاران مدعی شد: «ایران همچنان که از مذاکره سر باز می‌زند، واقعیت‌هایی را در حوزه میدانی ایجاد می‌کند که بازگشت به برجام را پیچیده‌تر می‌کند. بنابراین، [برجام] در زمینه‌ای از بحران قرار دارد و سفر مورا به تهران در لحظه‌ای حیاتی برای آینده توافق هسته‌ای رخ می‌دهد».
«مقطع زمانی حساس» مورا و «لحظه حیاتی» سخنگوی وزارت خارجه فرانسه بیان کننده عزم اروپا برای فشار بیشتر بر ایران برای آغاز گفتگوهای احیای برجام است.
نکته دیگر در سخنان مقام اتحادیه اروپا این است که مذاکرات جدید باید در ادامه مذاکرات قبلی باشد و آنچه در شش دور گفتگو مورد توافق قرار گرفته به قوت خود باقی است و آنچه در ادامه وجود خواهد داشت ادامه روند قبلی است.
این در حالی است که ایران اعلام کرده خواهان لغو همه تحریمهای امریکا در دوره ترامپ است. در حالیکه آنچه در مذاکرات وین دنبال می شد رویکرد آمریکا مبنی بر لغو «تحریمهای ناسازگار» با برجام بود.
«رابرت مالی» نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نیز اخیرا در اظهارتی گفته بود: «دولت بایدن، پیشنهاداتی را روی میز گذاشت که به معنای آن بود که اگر ایران وارد مذاکره می‌شد و به تفاهم دست پیدا می‌کردیم تمامی تحریمهای ناسازگار با برجام برداشته می‌شدند و خیلی سریع این اتفاق می‌افتاد.»
بر این اساس تحریمهایی که برچسب آنها از ذیل موضوع هسته ای به سایر موضوعات مبارزه با تروریسم، سلاحهای کشتار جمعی و موضوعات حقوق بشر تغییر یافته بود موضوعی غیر هسته ای عنوان شده بود که نیازمند گفتگو در خصوص آن موضوعات بود.
به عبارت دیگر تحریمهای سابقا هسته ای که بر اساس برجام لغو شده بود ولی توسط ترامپ تغییر عنوان داده شده است تماما لغو نمی شود. بر همین اساس برداشته شدن تحریمها پیچیده شده است.
در واقع امریکا نه تنها اقدامات ترامپ را لغو نمی کند بلکه ادامه دهنده سیاست ترامپ است که سابقا انرا اقداماتی تروریستی می خواندند!
در واقع رویکرد کنونی حاکم بر مذاکرات هسته ای نشان از اجماع سازی دولت بایدن در خصوص مذاکرات هسته ای دارد تا اگر چنانچه مذاکرات به نتیجه مطلوب طرف امریکایی نرسید بتواند زمینه برای اقدامات بعدی علیه ایران مهیا شود
در واقع رویکرد کنونی حاکم بر مذاکرات هسته ای نشان از اجماع سازی دولت بایدن در خصوص مذاکرات هسته ای دارد تا اگر چنانچه مذاکرات به نتیجه مطلوب طرف امریکایی نرسید بتواند زمینه برای اقدامات بعدی علیه ایران مهیا شود و در این میان حمایت شرکای اروپایی نیز را به خود همراه داشته باشد.
بر همین اساس رابرت مالی در سخنان اخیز خود گفته است ارزیابی همه طرف‌های برجام در ۶ دور اول مذاکرات وین این بوده که «ما به حصول تفاهم نزدیک شده بودیم. اما الان تیم متفاوتی در ایران روی کار آمده که به صراحت می‌گوید می‌خواهد روال متفاوتی در پیش بگیرد. ایران اکنون در معرض انتخاب است: آیاآنها آماده‌اند به برجام برگردند یا اینکه مسیر متفاوتی انتخاب می‌کنند؟ با گذشت هر روز این پیام برای آمریکا ارسال می‌شود که دولت جدید ایران خواستار بازگشت به توافق نیست.
بلینکن در ادامه گفت با مقام‌های چین در خصوص تحریمهای ایران رایزنی کرده است. او گفت: «رایزنی‌هایی با همکاران چینی‌مان در خصوص تحریمهای ایران داشته‌ایم. چنانچه ایران آماده بازگشت به توافق هسته‌ای نباشد آماده‌ایم با همه گزینه‌هایمان فضای جدیدی ایجاد کنیم.»
اما نکته محوری سخنان مالی در اینجاست که گفته بود: «لازم است برای دنیایی آماده باشیم که ایران با محدویتی علیه برنامه هسته‌ایش مواجه نیست و لازم است گزینه‌هایی برای آن در نظر داشته باشیم. این کاری است که ما همزمان با امیدمان به بازگشت آنها به توافق انجام می‌دهیم. ما آماده سازگاری با واقعیت‌های جدیدی خواهیم بود که به موجب آن مجبوریم همه گزینه‌ها را برای مقابله با برنامه هسته‌ای ایران مدنظر قرار دهیم.»
سفر «تونی بلینکن» وزیر خارجه امریکا به منطقه هم در همین راستا قابل ارزیابی است. یعنی فراهم کردن زمینه برای گزینه های احتمالی شکست مذاکرات برجام.
البته این تحکرات دیپلماتیک قبل از شروع مذاکرات جدید می تواند نشانه ای از اعمال فشار بر ایران نیز باشد و به تهران خاطر نشان سازد در صورت شکست مذاکرات اجماعی برای مقابله با برنامه هسته ای ایران وجود دارد.
بر همین اساس رابرت مالی عنوان کرده: «ما با اسرائیل اختلافاتی در خصوص ایران داریم اما هدفمان در خصوص جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای مشترک است.»
رابرت مالی همچنین گفت: «احساس ما این است که بازگشت به برجام هنوز بهترین رویداد است اما ما واقع‌بین هستیم. احتمال بالایی وجود دارد که ایران بخواهد مسیر متفاوتی در پیش بگیرد بنابراین لازم است با اسرائیل و سایر شرکای منطقه همکاری کنیم.»
در این میان می توان به طرح راهبرد اسرائیل برای مقابله با برنامه هسته ای ایران با عنوان «مرگ با هزاران بریدگی» اشاره کرد که در سفر «نفتالی بنت» نخست وزیر اسرائیل به امریکا مطرح شد.
این رویکرد با طرح بایدن برای منطقه و تمرکز بر چین نیز هماهنگ است. زیرا باعث می شود مقابله با ایران از سوی اسرائیل به صورتی باشد که درگیری شدیدی در منطقه ایجاد نکند تا امریکا را درگیر منطقه کند.
پاسخ ایران به اقداماتی که در راستای «مرگ با هزاران بریدگی» صورت می گیرد را نباید از محاسبات دور نگه داشت؛ چه بسا ممکن است رویکرد ایران باعث درگیری بیشتر امریکا و به ضرر واشنگتن و متحدانش در منطقه باشد
البته پاسخ ایران به اقداماتی که در راستای «مرگ با هزاران بریدگی» صورت می گیرد را نباید از محاسبات دور نگه داشت؛ چه بسا ممکن است رویکرد ایران باعث درگیری بیشتر امریکا و به ضرر واشنگتن و متحدانش در منطقه باشد.
با این وجود اهمیت مذاکرات بروکسل بیش از پیش خودنمایی می کند. تعیین زمانی برای شروع مذاکرات اگرچه به نوبه خود دارای اهمیت است ولی رویکرد ایران و امریکا در مذاکرات نیز حائز اهمیت است.
این موضوع دارای اهمیت دوچندانی است که آیا ایران حاضر است به ادامه مذاکرات بر مبنای لغو «تحریمهای ناسازگار» با برجام پیش برود و یا اینکه تهران بر لغو تمامی تحریمهای ترامپی تاکید خواهد داشت.
تاکید ایران بر اجرای بدون کم و کاست برجام است. این به معنای این است که تمام تحریمهای دوره ترامپ لغو شود و ایران نیز در مقابل از گامهایی که متعاقب خروج امریکا از برجام برداشته عقب نشینی خواهد کرد.
حداقل این نکته را خود مقامات امریکایی اذعان کردند که تا زمان خروج امریکا از برجام ایران به تعهدات ذیل این توافق عمل می کرده است. رابرات مالی اخیرا گفته است: «نباید به اینجا می‌رسیدیم.... تمام مواردی که ایران اکنون ناقض آن است همانهایی هستند که تا زمان خروج امریکا از توافق آنها را رعایت می‌کرد.»
از سوی دیگر ایران برجام را ذیل روابط با طرف اروپایی تعریف می کند. ابراهیم رئیسی در تماس تلفنی با امانوئل ماکرون رییس جمهوری فرانسه با استقبال از پیشنهاد وی درمورد بازنگری در روابط دو کشور و آغاز فصل نوینی از روابط دو جانبه و همکاری های منطقه ای تهران– پاریس، خاطرنشان کرده بود: دولت ایران از توسعه روابط با فرانسه به‌ویژه در زمینه های اقتصادی و تجاری استقبال می کند و آمادگی داریم همکاری های جامع با اروپا را از فرانسه آغاز کنیم.
در واقع ایران برجام را ذیل «پکیجی» در روابط با اروپا قرار می دهد. بر همین اساس هم ادامه گفتگوهای برجامی در بروکسل که پایتخت اروپا به شمار می رود دلیل نمادین نیز دارد.
نظر شما