بازار؛ گروه استانها: بافندگان و تولیدکنندگان فرش این هنر بی بدیل، این روزها با کوهی از مشکلات دسته و پنجه نرم می‌کنند، مشکلاتی که اگر چاره‌ای برای آن اندیشیده نشود می‌تواند منجر به زوال این صنعت و هنری قدیمی و اصیل شود.
مشکلات در این هنر اصیل خراسان جنوبی، پشت سر هم ردیف شده است و گویا خیال ندارد سایه سنگین خود را از هنری که بافندگان، چرخ زندگی خود را می‌چرخانند بردارد. مشکلاتی از قبیل حضور دلالان، نبود بیمه، افزایش قیمت مواد اولیه و تسهیلات که در تاروپود زیباترین هنر این مرز و بوم رخنه کرده و ممکن است تهدیدی برای افول این هنر سه‌هزارساله تلقی شود.
دست واسطه‌ها در قیمت‌ها
جلیل خسروی از بافندگان فرش سنتی خراسان جنوبی در گفتگو با بازار گفت: این هنر را از پدر به ارث برده‌ام و به شغل اصلی ما تبدیل شده است.
وی با بیان اینکه قیمت خریداری شده فرش خیلی کم است، عنوان کرد: در سال یک جفت فرش ۹ متری می‌بافم که فقط ۱۸ میلیون تومان توسط واسطه خریداری می‌شود.
به گفته وی این در حالی است که قیمت مواد اولیه حدود ۴ تا ۵ میلیون تومان می‌شود و سود این یک سال فقط حدود ۱۳ میلیون است.
خسروی بیان کرد: دیگر مانده‌ام چه کنم چرا که از ناحیه کمر و دست هم به مشکل برخورده‌ام و فقط تنها درخواست این است که اتحادیه وام قرض‌الحسنه‌ای بدهد تا بافنده مجبور نباشد به هر قیمتی فرش خود را بفروشد.
به گفته وی اکنون دلالان به دلیل اینکه بافندگان مجبور به فروش فرش هستند به قیمت‌های پایین‌تر از قیمت واقعی فرش را می‌خرند، که اگر به فرش‌بافان وام‌هایی برای هزینه‌ها داده شود می‌توانند با صبر و حوصله فرش خود را با قیمت خوبی به فروش برسانند.
وی ادامه داد: همچنین درخواست وام برای احداث کارگاه را داشته‌ایم که اجرایی نشد و با توجه به تمایل بالای مردم به یادگیری این هنر راه اندازی کارگاه می‌تواند کمک کننده برای ما باشد تا سود به جیب افراد دیگر نرود.
زحمت برای بافنده، سود برای دلال
محمدحسین دلاکه بافنده فرش دستباف که از ۷ سالگی این کار را شروع کرده است و اکنون ۵۸ سال سن دارد، عنوان کرد: به دلیل بیماری اکنون فقط توانایی بافت یک فرش ۶ متری در ۶ ماه را دارم.
وی ادامه داد: این فرش را حدود ۱۵ میلیون تومان به فروش می‌رسانم که حدود ۵ میلیون تومان آن در بخش مواد اولیه مصرف می‌شود.
به گفته وی یکی از مشکلات، بیمه تأمین اجتماعی است که به دلیل قیمت بالا و کمبود درآمد توانایی پرداخت آن را نداریم.
حدود ۱۰ سال قبل ۲ میلیون تومان وام از صندوق مشاغل خانگی دریافت کرده ام و اکنون که تقاضای دریافت تسهیلات می کنم می گویند به شما تعلق نمی گیرد
دلاکه تأکید کرد: بافنده سرمایه‌ای برای خود ندارد و مجبور است به هر قیمتی فرش خود را به فروش برساند و حتی اگر کمتر از این هم بیان شود مجبور به فروش هستیم.
وی تصریح کرد: شاید با پرداخت وام بلاعوض به فرش‌بافان کمی این مشکل برطرف شود، چرا که زحمت را ما می‌کشیم و سود به جیب دلالان می‌رود.
این بافنده فرش خراسان جنوبی بیان داشت: حدود ۱۰ سال قبل ۲ میلیون تومان وام از صندوق مشاغل خانگی دریافت کرده ام و اکنون که تقاضای دریافت تسهیلات می کنم می گویند به شما تعلق نمی گیرد.
هزینه‌ها، اجازه فروش مستقیم را نمی‌دهد
سارا حیدری از بافندگان بانوی فرش دستباف خراسان جنوبی نیز در این باره به خبرنگار بازار گفت: فرش‌های ۸۰ در ۲۰ می‌بافم که یک جفت آن سه ماه کار می‌برد و ۴ میلیون و ۷۰۰ سود فروش است چرا که پول مواد اولیه را واسطه همان ابتدا کسر می‌کند.
وی اظهار کرد: قیمت کنونی فرش بالاتر رفته است و اگر مواد اولیه، نوع طرح و رنگ‌بندی آن درجه یک باشد قیمت‌های خوبی پرداخت می‌شود.
حیدری بیان کرد: خیلی تمایل داریم که خودمان فروشنده مستقیم باشیم ولی هزینه‌ها و قیمت مواد اولیه این اجازه را به ما نمی‌دهد.
به گفته وی اگر تمهیداتی اندیشیده شود تا قیمت واقعی فرش به بافنده داده شود، می‌توان به افزایش رونق این بخش امیدوار بود.
تهدید به قطع بیمه
رقیه شیری از دیگر بانوان بافنده فرش دستباف عنوان کرد: در ۲۲ سالگی این کار را شروع کرده است و تا الان که ۴۰ سال سن دارد ادامه داده است.
وی دلیل شروع به این فعالیت را نبود شغل دیگر در روستای خود بیان کرد و افزود: فرش ۶ متری را به قیمت ۳۸ تا ۴۰ میلیون تومان به فروش می‌رساند که البته ۱۲ میلیون تومان آن هزینه مواد اولیه است.
به گفته وی فروش او به صورت خانگی است و در ابتدا مشتری سفارش کار را می‌دهد و بعد شروع به کار می‌کند.
شیری با بیان اینکه یکی از مشکلات مهم بیمه است، گفت: ما سه خواهر هستیم که به دلیل نبود فضا فقط یک دار قالی داریم و درآمد راه اندازی فضای دیگر با دار قالی‌های بیشتر را نداریم و فقط با وجود مشتری کار می‌کنیم ولی بیمه تهدید کرده است که بیمه ما را به دلیل داشتن تنها یک دار قطع خواهد کرد.
کمتر از ۸ درصد بافندگان بیمه هستند
رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان‌جنوبی هم در گفتگو با خبرنگار بازار با اشاره به فعالیت ۵۰ هزار بافنده فرش در خراسان جنوبی گفت: متأسفانه حدود ۹۳ درصد بافندگان فرش دستباف در خراسان‌جنوبی بیمه نیستند و کمتر از ۸ درصد بیمه شده‌اند.
محمدحسن کامیابی مسک تصریح کرد: دلیل تأمین اجتماعی برای بیمه نکردن فرش‌بافان پرداخت نکردن سهم دولت است چرا که ۲۰ درصد از حداقل حقوق را دولت و ۷ درصد حداقل حقوق را بافنده پرداخت می‌کند.
وی اظهار کرد: سهم پرداختی دولت برای بیمه بافندگان فرش باید در بودجه سالیانه دیده شود و مجلس آن را تصویب کند ولی در بودجه این موضوع دیده نمی‌شود و نمایندگان مجلس نیز رسیدگی نمی‌کنند.
این مقام مسئول اعلام کرد: پیگیری‌های زیادی از طریق ریاست جمهوری، وزارت کار و وزارت صمت به صورت کشوری و سازمان صمت و استانداری در استان داشته‌ایم و آنها نیز نامه نگاری‌هایی با وزارت داشته‌اند که همه بی نتیجه بوده است.
سهم پرداختی دولت برای بیمه بافندگان فرش باید در بودجه سالیانه دیده شود و مجلس آن را تصویب کند ولی در بودجه این موضوع دیده نمی‌شود و نمایندگان مجلس نیز رسیدگی نمی‌کنند
کامیابی خاطر نشان کرد: در زمان استاندار سابق آقای معتمدیان و رئیس اسبق سازمان صمت استان دیداری با رئیس مرکز ملی فرش در وزارت خانه داشتند که در آنجا قول بیمه ۲۰ هزار نفری فرش‌بافان داده شد اما هیچ گاه عملیاتی نشد.
به گفته وی درست است که وضع مالی دولت خوب نیست ولی مسئولان باید بدانند که این قشر نیز افراد کم بضاعت جامعه با مشکلات فراوان هستند.
وی ادامه داد: در بسیاری از روستاهای مرزی به دلیل خشکسالی تنها محل درآمد فقط فرش بافی است، که اگر به این شیوه ادامه پیدا کند شاهد خالی شدن این مناطق مهم امنیتی خواهیم بود و مشکلات و عوارض سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حاشیه نشینی به همراه خواهد داشت.
کامیابی یکی دیگر از مشکلات را تسهیلات دانست و افزود: فقط یک بار تسهیلات داده می‌شود چرا که این تسهیلات از محل مشاغل خانگی است، اما این یکی از مشکلات است که نیاز به بازبینی و رفع دارد.
ضعف مرکز ملی فرش
رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان‌جنوبی یکی از مشکلات در مسیر فرش دستباف ایرانی را ضعف مرکز ملی فرش کشور دانست و عنوان کرد: با توجه به مصوبه هیئت وزیران، مرکز ملی فرش وابسته به وزارت صمت به عنوان متولی فرش در سال ۸۲ تشکیل شد.
کامیابی تصریح کرد: این مرکز به دلیل سیاست گذاری، هدایت، حمایت و ساماندهی این بخش راه اندازی شد چرا که تا قبل از آن ارگان‌هایی مانند کمیته امداد، جهاد سازندگی و بهزیستی هر کدام سیاست خود را در حوزه فرش داشتند که ثبات را از بین برده بود.
وی بیان کرد: یکی از اساسی‌ترین وظایف این مرکز پرداخت تسهیلات به بافنده، پیگیری بودجه و بیمه است ولی این مرکز به جز سال‌های ابتدایی شروع به فعالیت، حرکت رو به افولی داشته است.
به گفته وی دلیل این افت ورود افرادی به مرکز ملی فرش است که نه متخصص در حوزه فرش هستند و نه مدیریت درستی دارند، که مسئولان باید به این موضوع رسیدگی کنند.
کامیابی درخواست کرد: این مرکز باید توسط مدیران متخصص با تشکیلات متخصص هدایت شود و در ارتباط مؤثر با بافندگان باشند.
حضور واسطه‌های سودجو
رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان‌جنوبی به اهمیت بازار فروش در تولید اشاره کرد و گفت: اکنون بازار فروش خوبی نداریم و تا زمانی که بازار فروش وجود نداشته باشد تولید هم معنایی ندارد و وظیفه مهیا کردن بازار فروش بر عهده مرکز ملی فرش است.
کامیابی بیان کرد: زمانی که تحریم نبودیم بازار فروش خوب بود و در کشورهای مختلف سلیقه‌یابی انجام می‌شد ولی بعد از تحریم به دلیل مدیریت ضعیف مرکز ملی فرش کاری در زمینه بهبود وضعیت بازار انجام نشد.
وی با اشاره به حضور دلالان در بازار فرش اظهار کرد: واسطه اگر منصف باشد خیلی هم خوب است ولی مشکل اینجا است که برخی افراد سودجو از وضعیت و نیاز بافنده استفاده و با مبالغ کم فرش را خریداری می‌کنند.
به گفته وی در کشور میزان تولید با توجه به نیاز بازار کاهش داشته است ولی در خراسان جنوبی به دلیل نبود شغل و خشکسالی‌ها این اتفاق نیفتاده است.
کامیابی با اشاره به کاهش چشم گیر صادرات به دلیل تحریم‌ها، بیان کرد: برخی از بافندگان افزایش قیمت فرش را خوب می‌دانند ولی به افزایش هزینه‌ها و تورم توجهی نمی‌کنند که به نسبت قیمت دلار چه افتی داشته است.
طرح‌های بنیادی که بودجه دریافت نکردند
رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان‌جنوبی اعلام کرد: از زمان تأسیس اتحادیه تاکنون که بیش از ۱۶ سال می‌گذرد، ۴ طرح بنیادی توسط اتحادیه ارائه شده است که به دلایل مختلف و کارشکنی‌ها، بودجه‌ای برای اجرایی شدن دریافت نکرده است.
کامیابی تصریح کرد: بودجه‌هایی برای حوزه فرش به استان داده می‌شد ولی در طرح‌هایی هزینه شد که کارایی و فایده‌ای نداشتند.
وی با اشاره به طرح های ارائه شده بیان کرد: یکی از این طرح‌ها فروشگاه اینترنتی سفارش پذیر فرش دستباف بود که مشتری از همان ابتدا رنگ و اندازه و جنس فرش خود را انتخاب و بافندگان بر همان اساس کار انجام می‌دادند و اینگونه دست واسطه‌ها نیز کوتاه می‌شود.
این مقام مسئول ادامه داد: طرح دیگر در حوزه مواد اولیه بود که بافندگان به دلیل نبود درآمد مجبور به استفاده از مواد اولیه ضعیف هستند و ما طرحی داشتیم که مواد اولیه با کیفیت به بافندگان داده شود و در نهایت از قیمت پایانی فروش فرش کسر شود.
به گفته وی طرح بعدی راه اندازی نمایشگاه دائمی فرش و ایجاد کنسرسیوم اختصاصی فرش بود، که هر فرد با هر هزینه‌ای در آن شرکت و در نهایت با سرمایه زیاد حتی صادرات انجام شود.
کامیابی ادامه داد: همچنین طرح راه اندازی آموزشگاه‌هایی را داشتیم که در نهایت هیچ کدام تاکنون به دلیل نبود حمایت و بودجه اجرایی نشدند ولی باز هم پیگیر اجرایی شدن آنها هستیم.
وی اظهار امیدواری کرد: با تغییر مسئولان بتوان باری دیگر به بازار رقابتی فرش جهان وارد شویم.
ثبت برند جهانی فرش
معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صمت خراسان‌جنوبی هم در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه وظایف صمت در این زمینه مشخص و محدود است، گفت: تاکنون از محل قانون حمایت از مشاغل خانگی تسهیلات قرض‌الحسنه به تعداد ۹۲ نفر به مبلغ حدود ۴۳ میلیون تومان (۴۳۳۷۵ میلیون ریال) پرداخت شده است.
الیاس جویبان اضافه کرد: همچنین ۱۵۰ دوره آموزشی تخصصی و عمومی فرش دستباف برگزار شده و مرحله مقدماتی دوازده دوره المپیاد فرش دستباف برگزار و بهترین‌ها به المپیاد کشوری معرفی شده‌اند و ۱۰ رتبه برتر کشوری نیز کسب شده است.
وی همکاری و هماهنگی برای حضور تولیدکنندگان و فروشندگان فرش استان در نمایشگاه فرش تهران را از دیگر وظایف و کارهای اجرایی سازمان دانست و گفت: ۷ هزار نفر از قالیبافان استان به مرکز ملی فرش برای بیمه صندوق روستایی و عشایری معرفی شده‌اند.
به گفته وی برند فرش مود، قهستان و درخش به ثبت ملی و جهانی رسیده است.
مسئولان برای بهبود و احیا وضعیت فرش استان خراسان جنوبی که جز برندهای معروف کشوری و جهانی است باید تلاش کنند و با فاصله‌گیری از سوگیری‌ها، به دنبال منافع بافندگان استان و رفع مشکلات آنان از جمله دلالان، بازار فروش، مواد اولیه و بیمه باشند، قول‌هایی که داده شده است ولی فراموش شده‌اند.
نظر شما