غلامعباس شمس الدینی، بازار: اقتصاد و معیشت ۹۰درصد ساکنان شهرستان ۱۳۰هزار نفری رودان مبتنی بر کشاورزی و باغداری است. این روزها لیموترش که به مروارید سبز بهشت جنوب معروف است در چنبره دلالان و بی‌برنامگی تشکلات صنفی و متولیان به کابوس باغداران تبدیل شده است. به نحوی که به گفته باغداران قیمت فروش این محصول هزینه‌های تولید را جبران نمی‌کند. به‌راستی چرا تولیدکننده و مصرف‌کننده از قیمت لیموترش راضی نیستند. در این گزارش علل و عوامل نارضایتی تولید کننده و مصرف کنندگان مورد بررسی قرار می‌گیرد.
قیمت محصول هزینه‌های تولید را تامین نمی‌کند
محمدرضا سدید رودانی از باغداران عمده شهرستان در گفتگو با خبرنگار بازار در پاسخ به چرایی کاهش قیمت لیمو گفت: از زمانی که وزارت صمت مسئول تنظیم بازار شد و اختیار از جهاد کشاورزی سلب شد، نتیجه‌ای جز خسارت و زیان برای کشاورزان و باغداران نداشته است. وزارت صمت در بخش تنظیم بازار و قیمت گذاری محصولات کشاورزی تخصص ندارد و بدون در نظر گرفتن هزینه‌های تولید قیمت دستوری می دهد که نتیجه اش نابودی تولید کننده است.
وی اظهار داشت: هزینه تولید هر کیلو لیمو ترش بین هشت تا ۱۰ هزار تومان در نوسان است، در حالی که باغدار با قیمت زیر هشت هزار تومان محصولشان را عرضه می‌کند. بیماری «جاروک» و «شانکر» اگر شیوع پیدا نمی کرد، قیمت لیمو افت فاحشی داشت. عدو سبب خیر شد به‌هر حال کار خدا بی‌حکمت نیست.
دولت مقصر است
این باغدار رودانی نقش دولت را در بروز مشکلات باغداران و کشاورزان در حوزه تولید مهم ارزیابی کرد و افزود: منظور من این دولت یا آن دولت نیست. دستگاه عریض و طویل جهاد کشاورزی رسالتش چیست؟ چرا مدیریت کشت عملیاتی نمی‌شود؟ موانع کدامند؟
وی با بیان اینکه عامل مهمی که در کاهش قیمت لیمو اثر دارد کشت بی‌رویه است، ادامه داد: عملا ما الگوی کشت نداریم. در همین سال‌های اخیر علاوه بر دشت‌های رودان، در شهرستان میناب و جنوب استان کرمان کشت لیموترش افزایش داشته است. ورود برخی استانها به حوزه تولید هم مزید بر علت است. از سوی دیگر دولت با گرانی نهاده‌ها، حذف ارز دولتی و صدور مجوز کشت، مقصر است.
ارتباط دولت و بخش کشاورزی نیازمند اصلاح و بازنگری است
سدید رودانی تصریح کرد: معتقدم وزارت جهاد کشاورزی هم در حوزه مسئولیتی ضعیف عمل کرده است. دولت در ایجاد زیرساخت‌های بخش کشاورزی چه کرده است؟ یکسال برای مجوز کارگاه بسته‌بندی باید دوندگی کنیم. جدیدا هشت استعلام هم به استعلامات گذشته شهرستانی اضافه شده که وابسته به باز بودن و بسته بودن پنجره است. اینها فقط گرفتاری باغداران را بیشتر کرده است.
کشاورزان در زمان برداشت محصولات صیفی آنقدر با کاهش قیمت محصول روبرو می‌شوند که محصولات را یا برداشت نمی‌کنند یا بیرون می‌ریزند
واسطه ها سود می کنند کشاورزان حسرت می خورند
تولید کننده عمده لیموترش در رودان با اشاره به اینکه دلالی و واسطه‌گری امری پذیرفته شده است، بیان کرد: واسطه‌گری در مسیر تولید تا مصرف به امری طبیعی تبدیل شده اما باید بر کار آنان نظارت داشت. باید سازکاری ایجاد کرد که تعداد واسطه‌ها کاهش یابد و آنها سود منطقی ببرند، نه اینکه سه برابر تولیدکننده سود کند.
صادر کننده لیمو و مرکبات بر ضرورت تنظیم برنامه صادراتی بخش کشاورزی تاکید کرد و گفت: کشاورزان و باغداران قطب تولید و خودکفایی کشور هستند. انصافا چه برنامه‌ای برای صدور محصولات کشاورزی و باغی ترسیم شده است؟ در صادرات محصولات خیلی ضعیف عمل کرده‌ایم. سال گذشته مقدار کمی محصول به «لیسبون» صادر کرده‌ایم که با بسته شدن مرز، باغدار بین هفت تا هشت هزار تومان در هر کیلو ضرر کردند.
سدید رودانی اضافه کرد: کشاورزان در زمان برداشت محصولات صیفی آنقدر با کاهش قیمت محصول روبرو می‌شوند که محصولات را یا برداشت نمی‌کنند یا بیرون می‌ریزند. مشتریان عراقی تاکید می‌کنند تا محصول ترکیه به بازار نیامده شما ارسال کنید که نرخ آنها به شدت پایین است. دلیل آن هم تسهیلاتی است که دولت در اختیار صادرکنندگان کشاورزی می‌گذارد و تعرفه گمرکی یا ندارند یا بسیار ناچیز است. الان ترکیه به دنبال اجاره زمین در ایران است.
اگر لیموی تازه در کارخانجات آبلیمو دیدید جایزه بگیرید
سدید رودانی با اشاره به عدم مدیریت عرضه افزود: از بحث تازه خوری که بگذریم در خصوص کارخانجات آبلیموگیری باید عرض کنم اگر شما ورود یک کامیون لیموترش به کارخانه جات آبلیموگیری را مشاهده کردید از من جایزه بگیرید. اصلا آبلیموی تولیدی کارخانجات از لیموی تازه به عمل نمی آید. ترکیبات مختلف نظیر اسید، اسانس و... محصول تولیدی آنهاست.
سدید رودانی اظهار کرد: واردات بی‌رویه و قاچاق لیموترش از دیگر عوامل در کاهش قیمت لیموترش است. چطور برخورد قاطعانه در قاچاق فرآورده‌های نفتی صورت می‌گیرد ولی در مقابل از برخورد با قاچاق محصولات کشاورزی چشم پوشی می‌کنند. قاچاق محصولات کشاورزی به مراتب ضربه شدیدتری به نظام اقتصادی کشور وارد می‌کند. اگر یک نهال انبه را از فرودگاه کراچی در هندوستان خارج کنید، جرمش از انتقال یک کیلو مواد مخدر بیشتر است.
کشت بی‌رویه خسارت به منطقه و نسل‌های آینده وارد می‌کند
فراز امیری در گفتگو با بازار افزایش بی‌رویه کشت لیمو را عامل کاهش قیمت این محصول دانست و گفت: سابقا فواصل بین درختان کشت شده ۱۰متر در ۱۰متر بود که در هکتار ۱۰۰بوته کاشت می‌شد. الان ۲۵۰تا ۳۰۰بوته در هکتار کاشت می‌شود به معنای این است که یک هکتار امروز نسبت به یک هکتار سابق درختان بیشتری را در خود جای داده است.
وی بیان کرد: در اواخر دهه هفتاد تا اوایل دهه ۸۰ در دشت رودان حدود ۱۱هزار و ۲۰۰ هکتار به کشت لیمو اختصاص داشت. بروز بیماری جاروک و بیماریهای دیگر این رقم را به نصف یعنی حدود پنج هزار و ۶۰۰ هکتار تقلیل داد. دولت در بحث مدیریت بیماری جاروک و کشت جایگزین حمایت‌های لازم را انجام داد. نهایتا کشاورزان از آغاز دهه ۹۰ مجددا به کشت لیموی محلی(مکزیکن لایم) پرداخته و علیرغم اینکه می دانند درختان کاشت شده بعد از ۵سال از بین خواهد رفت، لذا برای جبران هزینه‌های نگهداری و کاشت اقدام به افزایش کشت در سطح (هکتار) می‌کنند.
دلالان کمر کشاورزان را خم کرده اند
رئیس اداره تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی رودان افزود: بر اساس کارشناسی‌های انجام شده هزینه تمام شده تولید لیمو برای باغدار در هر کیلو ۶ هزار تومان برآورد می‌شود حتی اگر با سود ۵۰ درصد هم اگر در نظر بگیرید کیلویی ۹ هزار تومان باید برای باغدار صرفه داشته باشد ولی چرا باغدار گلایه و شکایت دارد؟ برای اینکه تورم بالاست. تورم اجازه نمی‌دهد کشاورز از این حاشیه سود لذت ببرد.
با افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی، هر کیلو لیمو در کشورهای حاشیه خلیج فارس با پول کشور ما بین ۸۰ تا ۱۰۰هزار تومان می‌شود
وی ابراز داشت: از طرف دیگر چرا لیمو ترش در بازار با قیمت چند برابری عرضه می‌شود؟ برای اینکه دلالان و واسطه‌گران زیاد هستند. این دلالان هستند که کمر کشاورزان را خم کرده‌اند. همین واسطه‌گر اجازه نمی‌دهد، حاصل نیمی از قیمت بازار نصیب کشاورز شود. مخالف واسطه نیستم چون برای کشاورزان امکان عرضه مستقیم محصول وجود ندارد اما تعداد واسطه‌ها باید کاهش یابد.
فرآیند به نفع تولید کننده تغییر کند
امیری در پاسخ به این سئوال که چه کنیم فرآیند به سود کشاورز تغییر کند؟ تصریح کرد: فرهنگ‌سازی گسترده در زمینه اهمیت خواص استفاده لیمو و بالا رفتن سرانه مصرف جامعه، حذف واسطه‌های کاذب، برنامه‌ریزی برای افزایش میزان صادرات و تسهیل فرآیند صدور محصول، برداشتن موانع سد راه صادرات و عرضه محصول با مداخله دولت و دستگاههای متولی و کاهش عرضه می‌تواند وضعیت را تغییر دهد.
وی سهم قاچاق را در کاهش نرخ لیموترش بسیار ناچیز دانست و اظهار داشت: سهم قاچاق در کاهش نرخ لیمو زیاد نیست و سهم آنچنانی در کاهش قیمت لیمو ندارد. البته با افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی، هر کیلو لیمو در کشورهای حاشیه خلیج فارس با پول کشور ما بین ۸۰ تا ۱۰۰هزار تومان می‌شود. طبیعتا برای عرضه کننده به صرفه نیست که همان لیمو را در سرزمین ما کیلویی ۱۵هزار تومان بفروشد شاید قاچاق معکوس یعنی خروج لیمو از کشور اثرگذار باشد و به نفع کسانی که محصول را قاچاق کنند باشد یا شاید در قیمت لیموخشک اثرگذار باشد که البته آن هم به دلیل کاهش ارزش ریال اندک است. اما معتقدم قاچاق لیمو ترش سهم مهمی در کاهش قیمت ندارد.
ضعف قوانین و خلاءهای قانونی عامل بروز مشکلات
امیری در تشریح دلایل ناتوانی دولت و تشکلات صنفی در ایفای رسالت خود عنوان کرد: تشکلات و دولت به وجود آمدند که به افزایش بهره‌وری کمک کنند. افزایش بهره‌وری به معنای افزایش کیفیت، افزایش کمیت، گسترده شدن سفره کشاورز است، اما چرا به هدف نمی رسند. به نظرم ضعف قوانین موجب این اتفاق شده است که متولیان و تشکلات صنفی نتوانند به وظایف خود عمل کنند.
وی اضافه کرد: الگوی کشت تعریف می‌شود و مدیریت کشاورزی آن را پیشنهاد می‌کند که مثلا ۱۵۰۰ هکتار گوجه فرنگی، ۱۵۰۰ هکتار بادمجان، ۳۰۰۰هکتار پیاز کشت شود؛ واقعا چه ابزار قانونی برای عملیاتی شدن الگوی کشت وجود دارد؟ جهادکشاورزی با این خلا فقط می تواند توصیه کند. به هر حال کشاورز مالک آب و خاک است و به همین سبب می تواند به توصیه هم عمل نکند.
به گفته امیری، متاسفانه زمانی که قیمت کاهش می‌یابد جهاد کشاورزی و دولت را مقصر می‌دانند. به باور من باید مجلس و قانونگذار دست مدیریت جهاد را با قوانین محکم پر کند که اگر جهاد کشاورزی الگویی معرفی کرد کشاورز ملزم به اجرا باشد. قطعا در آن صورت اگر با کاهش قیمت مواجه شدیم این حق وجود دارد که جهاد کشاورزی را مسئول کاهش قیمت بدانیم.
سالانه ۱۰۰هزار تن لیمو ترش برداشت می‌شود
مدیر جهادکشاورزی شهرستان رودان در گفتگو با بازار با اشاره به موقعیت شهرستان در کشت و تولید لیمو ترش گفت: سطح زیر کشت کشاورزی شهرستان رودان معادل ۴۲ هزار هکتار است که ۳۳ هزار هکتار باغی و ۹ هزار هکتار زراعی است. از این ۳۳ هزار هکتار باغی؛ ۲۴ هزار هکتار زیر کشت مرکبات و ۹ هزار هکتار هم نخیلات کشت شده است.
ضیا صامتی افزود: از ۲۴ هزار هکتار سطح زیرکشت مرکبات؛ 9 هزار و 300 هکتار به کشت لیمو ترش اختصاص دارد. در واقع تولید سالیانه لیمو ترش در 9 هزار و 300 هکتار باغات بارور و غیر بارور تقریبا ۱۰۰ هزار تن است. شهرستان رودان رتبه اول سطح زیر کشت و تولید در کشور را داراست. یعنی تقریبا ۴۰ درصد لیمو ترش کشور متعلق به این شهرستان است.
گردش ۸هزار میلیاردی مالی در فروش لیموترش
صامتی با تایید افزایش سطح زیرکشت لیمو در سال‌های اخیر بیان کرد: در چند سال اخیر متاسفانه شاهد رشد میزان کشت لیمو ترش توسط کشاورزان بوده ایم. تقریبا شش هزار و ۵۰۰ هکتار از ۹ هزار و ۳۰۰ هکتار سطح زیر کشت لیمو ترش به مکزیکن لایم اختصاص دارد.
وی با اشاره به گردش مالی در فصل برداشت لیمو ترش گفت: گردش مالی، اگر تقریبا متوسط قیمت فروش کیلوگرم لیمو را ۸ هزار تومان در نظر بگیریم، با تولید ۱۰۰ هزار تن، به طور سالیانه مبلغ ۸۰۰ میلیارد تومان گردش مالی فقط از فروش نصیب تولیدکنندگان می شود در حالی که با احتساب قیمت در میادین و میوه فروشی ها گردش مالی سه برابر می‌شود.
وی با اشاره به اینکه عدم توفیق در اجرای برخی دستورالعمل‌ها به‌واسطه فاصله بین دولت و کشاورزان است، اضافه کرد: کارشناسان بخش‌های مختلف آموزش، ترویج و تولیدات با کشاورزان در ارتباط هستند اما باز هم معتقدم بین کشاورزان و متولیان فاصله وجود دارد. این فاصله ناشی از عدم استقبال کشاورزان از طرحها و برنامه‌های ارائه شده است. بارها کلاس‌های ترویجی، آموزشی برنامه‌ریزی برگزار شده اما متاسفانه کمتر با استقبال مواجه می‌شود.
هرچند در گفتگو با کشاورزان، متولیان و خبرگان به مسائل مهمی در خصوص چرایی کاهش قیمت لیمو و آینده مبهمی که پیش روی باغداران قرار دارد پرداخته شد اما به یک موضوع مهم باید اشاره شود و آن اینکه آیا بر اراضی واگذاری جهت اجرای طرحهای کشاورزی نظارتی وجود دارد؟ در همین ۵ سال اخیر چند هزار هکتار زمین به متقاضیان توسط امور اراضی واگذار شده است؟ آیا همه متقاضیان بر مبنای طرحی که ارائه داده‌اند کشت می کنند یا در اراضی تحت اختیار به جای اجرای طرح، به کشت لیموترش همت گماشته‌اند ؟
به‌نظر می‌رسد دستگاههای قضایی و نظارتی باید به این امر ورود کرده و با تخلفات از اجرای طرحها با قاطعیت برخورد کنند. به‌هر حال، حال و روز مروارید سبز در بهشت جنوب اصلا خوش نیست و می‌طلبد برای شکوفایی اقتصاد این شهرستان، دولت، تشکلات صنفی، مجلس و دستگاههای نظارتی با تعامل بیشتر به رشد تولید کمک کنند.
نظر شما