بازار؛ گروه بین الملل: افغانستان در این روزها، روزگاری سراسر غم و اندوه را سپری می کند. مردم این سرزمین روز گذشته را به عنوان اولین روز از دوره جدید در تاریخ کشورشان، در حالی آغاز کردند که اعضای گروه طالبان پس از ورود به کابل در ارگ ریاست جمهوری مستقر شدند. کابل برخلاف ارزیابی سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا خیلی سریع سقوط کرد و از روز یکشنبه سخنگوی طالبان از پایان جنگ در افغانستان خبر داد. در همین راستا، محمد نعیم نیز همچنین اعلام کرد که طالبان برای اداره کشور آماده گفت وگو با شخصیت‌های افغان و جامعه جهانی می باشد و نوع و شکل حکومت آینده به زودی مشخص خواهد شد.
سخنگوی طالبان همچنین اضافه کرد که طالبان به هیچ کسی اجازه نمی‌دهد که از سرزمینشان دیگران را هدف قرار دهد و همچنین قصد آسیب رسیدن به کسی را ندارد. طالبان در امور دیگران دخالت نمی‌کند و در ازای آن، به دیگران نیز اجازه نمی‌دهد که در امورشان دخالت کنند.
در این میان، اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان نیز یکشنبه شب پس از خروج از این کشور در بیانیه ای گفت که برای جلوگیری از به راه افتادن حمام خون مجبور به ترک کابل شده است که البته سخنگوی طالبان نیز عنوان کرد که کسی روی فرار اشرف غنی حساب نمی‌کرد و حتی افراد نزدیک به وی نیز چنین انتظاری نداشتند. از سوی دیگر گزارش ها از هرج و مرج در فرودگاه کابل حکایت دارد به طوری که مسئولان فرودگاه از لغو پروازهای تجاری خبر داده اند. در عین حال، هزاران نفر به دنبال سقوط کابل به دست گروه طالبان در فرودگاه این شهر به سر می‌برند تا بتوانند از افغانستان خارج شوند. بسیاری از کشورهای خارجی خواستار خروج مسالمت آمیز اتباع خارجی و آن دسته از افغان ها که مایل به ترک کشورشان هستند، شده اند.
در خصوص آثار قدرت یابی مجدد طالبان در افغانستان و تأثیر بر روابط افغانستان با ایران خبرنگار بازار مصاحبه ای با پروفسور «حسین عسکری» مشاور بانک جهانی و استاد دانشگاه جورج واشنگتن انجام داده که در ادامه آمده است.
حسین عسکری مشاور وزیر دارایی (۱۹۷۸ میلادی) بوده و از او به عنوان معمار اقتصاد عربستان نیز یاد می کنند. عسکری استاد تجارت بین الملل و امور بین الملل دانشگاه جورج واشنگتن آمریکا و رئیس موسسه تحقیقات و مدیریت جهانی و رئیس پیشین دپارتمان تجارت بین الملل دانشگاه جورج واشنگتن بوده است. زمینه تخصصی و بحث های او در دانشگاه جورج واشنگتن بر اقتصاد، توسعه سیاسی و انسانی در خاورمیانه، اختلافات و جنگ ها در خاورمیانه، اقتصاد سیاسی نفت و اقتصاد اسلامی متمرکز است.
*وزیر خارجه هند اولین مقام دیپلماتیک خارجی بود که متعاقب پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری ایران با وی دیدار کرد. وی یک روز پیش از مراسم تحلیف نیز مجدداً با ابراهیم رئیسی دیدار و گفتگو کرد. دلیل اصلی این دیدارها چه بوده است؟
من فکر می کنم که رئیس جمهور جدید ایران می خواهد همه گزینه ها را در اختیار داشته باشد تا بتواند یک کشور را در مقابل کشور دیگر متعادل کند. برای توسعه یک سیاست خارجی متوازن برای منطقه بلافصل خود، در شرق ایران باید روابط با هند، پاکستان، افغانستان و چین را در نظر بگیرد و در محاسبات خود روابط با این کشورها را مد نظر داشته باشد. در شمال و در ارتباط با روسیه و کشورهای آسیای مرکزی روابط با غرب و اعراب و شورای همکاری خلیج فارس باید در نظر گرفته شود.
متحدان ایران در عراق، سوریه و حزب الله نیز در روابط خارجی باید مد نظر باشد و نقش متوازن آنها در سیاست خارجی در نظر گرفته شود. همچنین ایالات متحده امریکا با پایگاه هایی در غرب، جنوب و شمال و البته ترکیه در غرب باید در نظر گرفته شوند. رئیس جمهور بازیهای بزرگی در پیش دارد. هند می تواند به عنوان یک فاکتور در برابر پاکستان و چین مفید باشد.
*ابراهیم رئیسی هم با پذیرش وزیر خارجه هند به عنوان اولین نماینده یک کشور خارجی اهمیت جایگاه هند در روابط خارجی دولت متبوعش را نشان داد. دلایل اهمیت هند برای ایران در این برهه زمانی چیست؟
هند دوباره می تواند با تکرار آنچه قبلاً گفته ام، اتحادیه مهمی را در اختیار ایران قرار دهد تا از چین و پاکستان و حتی ایالات متحده امتیاز بگیرد. علاوه بر این، در شرایطی که طالبان در کابل و ایران و پاکستان مسئول عضویت کامل در توافقنامه همکاری شانگهای هستند، هندیها مایلند روابط بهتری با ایران داشته باشند و ایران می تواند امتیازات بیشتری از هند دریافت کند.
*گفته می شود یکی از دلایل نزدیکی هند به ایران قدرت یابی طالبان در افغانستان است. حال که طالبان بر کابل نیز مسلط شده است روابط ایران و هند از حیث قدرت گیری طالبان در افغانستان تا چه میزان ممکن است به یکدیگر نزدیک شود؟
بله، ظهور طالبان تنها بخشی از داستان است. من فکر می کنم بخش مهمی از عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای به همراه پاکستان در انتظار است. البته چین و روسیه اعضای اصلی سازمان همکاری شانگهای هستند. هند نزدیک شدن روابط ایران و پاکستان و چین را تهدیدی منطقه ای می داند. البته پاکستان دشمن هند است و چین پشتیبان بزرگ پاکستان است. همانطور که همکاری های فزاینده ایران با چین و امضای موافقتنامه همکاری ۲۵ ساله ایران و چین مهم است. همکاری ایران و چین در قالب سند همکاری ۲۵ ساله، نتیجه مستقیم خروج ایالات متحده از برجام و اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران بوده است.
بهترین گزینه هند برای مقابله با پاکستان و چین و افزایش طالبان این است که روابط بهتری با ایران داشته باشند.
برای ایران، هند می تواند مجرایی برای رفع تحریم های آمریکا و چانه زنی با چین فراهم کند.
*بندر چابهار از نمادهای همکاری ایران و هند است. به نظر می رسد چین چندان از این همکاری راضی نیست. با توجه به قدرت گیری طالبان در افغانستان آینده این پروژه را چگونه ارزیابی می کنید؟ چرا که هند درصدد بود تا از طریق این بندر و از طریق افغانستان به آسیای میانه راه پیدا کند.
در حالی که برای ایران روابط با چین از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود، من فکر می کنم که ایران متحدان چینی خود را متقاعد خواهد کرد که بهتر است این پروژه را با قرار دادن ضمانت های اضافی برای حفاظت از منافع ایران و چین به پایان برسانند.
ایران استدلال خواهد کرد که این پروژه نقش آمریکا را در منطقه بیشتر خنثی می کند و در نهایت به نفع چین نیز خواهد بود.
بنابراین من معتقدم که این پروژه با اقدامات حفاظتی جدیدی پیش خواهد رفت. اما باز هم تاکید می کنم که غرب به سرعت ایران را از دست می دهد. ایران برای همه اهداف در اردوگاه چین و روسیه است. ادامه تحریم های ناتوان کننده و عدم تمایل به برداشتن آنها، این امر را برای آینده قابل پیش بینی قطعی می کند.
*با توجه به روابط ویژه چین با پاکستان و نزدیکی پاکستان و عربستان با طالبان در افغانستان، به نظر می رسد افغانستان تحت کنترل طالبان گزینه مطلوب ایران نیست؛ علیرغم اینکه ایران بر بخشی از طالبان نفوذ دارد. آیا این موضوع باعث همگرایی بیشتر ایران و هند و توسعه بندر چابهار نخواهد شد؟ اگر چنین شود رویکرد دولت چین و موضوع همکاری ۲۵ ساله پکن-تهران به چه نحوی رقم خواهد خورد؟
اجازه دهید ابتدا بگویم که از لحاظ تاریخی افغانستان برای ایران بسیار مهم بوده است. در زمان شاه و پس از انقلاب، کسانی که به عنوان سفیر در کابل انتخاب شده بودند، دیپلمات های ارشد و برجسته ای در مقایسه با اهمیت این کشور بوده اند.
علاوه بر این، روابط زبانی و فرهنگی نیز پیوندهای نزدیک بین دو کشور بوده است. نزدیک به ۳ میلیون پناهجوی افغان در ایران وجود دارد که تعداد آنها می تواند حداقل برای مدت کوتاهی به ۵ میلیون نفر برسد، قبل از آنکه بخواهند راهی ترکیه و سپس اروپا شوند.
با گفتن اینها، اجازه دهید تکرار کنم که معتقدم چابهار با محدودیت هایی که برای چین قابل قبول است پیش می رود. در عین حال، اجازه دهید بگویم که ایران می تواند از تسلط طالبان برای گرفتن امتیاز از هند استفاده کند. در حالی که ایران ممکن است از طالبان در قدرت راضی نباشد اما از دیدن خروج ایالات متحده از مرز شرقی خود خوشحال خواهد شد. همچنین، من قاطعانه معتقدم که با شکست در افغانستان، ایالات متحده امتیازات مخفیانه ای را برای ایران آغاز می کند، خواه برای کمک مستقیم در افغانستان باشد یا اجازه پرواز هواپیماهای بدون سرنشین در سراسر خاک ایران برای شناسایی در افغانستان.
در مجموع، من معتقدم که در حالت متعادل، ایران از سرنگونی دولت افغانستان و تخلیه شرم آور ایالات متحده سود خواهد برد.
نظر شما