تهمینه غمخوار؛ بازار: افغانستان در این روزها، روزگاری سراسر غم و اندوه را سپری می کند. مردم این سرزمین روز گذشته را به عنوان اولین روز از دوره جدید در تاریخ کشورشان، در حالی آغاز کردند که اعضای گروه طالبان پس از ورود به کابل در ارگ ریاست جمهوری مستقر شدند. کابل برخلاف ارزیابی سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا خیلی سریع سقوط کرد و از روز یکشنبه سخنگوی طالبان از پایان جنگ در افغانستان خبر داد. در همین راستا، محمد نعیم نیز همچنین اعلام کرد که طالبان برای اداره کشور آماده گفت وگو با شخصیت‌های افغان و جامعه جهانی می باشد و نوع و شکل حکومت آینده به زودی مشخص خواهد شد.
این سخنگو همچنین اضافه کرد که طالبان به هیچ کسی اجازه نمی‌دهد که از سرزمینشان دیگران را هدف قرار دهد و همچنین قصد آسیب رسیدن به کسی را ندارد. طالبان در امور دیگران دخالت نمی‌کند و در ازای آن، به دیگران نیز اجازه نمی‌دهد که در امورشان دخالت کنند.
در این میان، اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان نیز یکشنبه شب پس از خروج از این کشور در بیانیه ای گفت که برای جلوگیری از به راه افتادن حمام خون مجبور به ترک کابل شده است که البته سخنگوی طالبان نیز عنوان کرد که کسی روی فرار اشرف غنی حساب نمی‌کرد و حتی افراد نزدیک به وی نیز چنین انتظاری نداشتند. از سوی دیگر گزارش ها از هرج و مرج در فرودگاه کابل حکایت دارد به طوری که مسئولان فرودگاه از لغو پروازهای تجاری خبر داده اند. در عین حال، هزاران نفر به دنبال سقوط کابل به دست گروه طالبان در فرودگاه این شهر به سر می‌برند تا بتوانند از افغانستان خارج شوند. بسیاری از کشورهای خارجی خواستار خروج مسالمت آمیز اتباع خارجی و آن دسته از افغان ها که مایل به ترک کشورشان هستند، شده اند.
از سوی دیگر وزارت خارجه آمریکا نیز اعلام کرده که روند تخلیه سفارت این کشور در کابل تکمیل شده که انتقادها از جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا که چند ماه پیش آغاز روند خروج نظامیان کشورش از افغانستان را اعلام کرده بود، افزایش یافته است.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع ناامنی ها و خشونتها در افغانستان و تاثیر آن بر روابط این کشور با کشورهای همسایه از جمله ایران، خبرنگار بازار گفتگویی با «دکتر محمد هاشم عصمت اللهی»، مشاور و عضو برد خاص «حامد کرزی»، رئیس جمهور پیشین افغانستان در تعیین مقامات ارشد و متخصص علوم ارتباطات ترتیب داده که در ادامه می خوانیم.
«دکتر محمد هاشم عصمت اللهی» به مدت هشت سال مشاور حامد کرزی (رئیس جمهور پیشین افغانستان) در امور سیاست داخلی بوده است. وی پس از اخذ مدرک دکترای خود در رشته ارتباطات به عنوان استاد روزنامه نگاری در دانشگاه کابل مشغول به کار شد. دکتر عصمت اللهی، سمت ریاست اتحادیه ملی خبرنگاران افغانستان و مشاور رسانه ای وزارت فرهنگ این کشور را در کارنامه خود دارد.
*مشکل اساسی افغانستان پس از تجاوز شوروی در سال ۱۹۷۹ آغاز شد و اکثر کشورها بخاطر منافع خود در افغانستان مزدورگیری کردند و جنگ های نیابتی را به راه انداخته اند. این جنگها توسط خارجی‌ها بر افغانستان تحمیل شده است. در شرایط کنونی حتی با وجود اینکه مقامات و رجال سیاسی افغان آگاهند که این امریکاییها بوده اند که این جریانات و وضعیت بسیار اسفناک را به راه انداخته اما هنوز هم به کمکهای آنها چشم دوخته اند. دیدگاه شما در خصوص این جنگهای تحمیلی نیابتی و نفوذ بیگانگان و اثراتی که بر کل کشور به حوزه حوزه اقتصاد گذاشته چیست؟
شما به پدیده ای مهم اشاره کردید که اشغال افغانستان توسط شوروی صورت گرفته و پس از جنگ و از طرفی شکست آنها، امریکاییها در افغانستان به بهانه کمک به مجاهدین این کشور حضور پیدا کردند. از سوی دیگر شما به موضوع انقلاب اسلامی ایران در برابر امریکا اشاره نکردید که در پی آن تمام مناسبات استعماری و استکباری را بهم زد.
امریکا، پس از انقلاب اسلامی ایران، استراتژی خلق و مدیریت بحران را بر افغانستان و به طور کلی منطقه به دست گرفت و از آن زمان خواستار تغییر شرایط منطقه و خاورمیانه به خصوص ایران و افغانستان در شکل مورد نظر خود شد. در حقیقت، استراتژی که امریکاییها اتخاذ کردند، استراتژی ناامن کردن، ایجاد بحران و به راه انداختن جنگهای نیابتی در منطقه و بسیج سلفی های حوزه خلیج فارس در افغانستان و همچنین تشکیل گروههای جهادی از جمله داعش بود. به خصوص بعد از برگزاری کنفرانس بن زمانی که امریکاییها حضوری همه جانبه در افغانستان پیدا کردند، می توانستند موجب آبادانی، ایجاد صلح و بهبود اقتصاد این کشور شوند، اما بر اساس استراتژی مورد مطلوبشان به این اقدام دست نزدند و افغانستان را خراب ساختند.
حتی پس از کنفرانس بن به بعد، آمریکا هیچ مخالف و اپوزیسیونی در برابر خود نداشت؛ زیرا دولت، پارلمان و نهادهای قضایی و اجتماعی افغانستان همسو با آن بود و همگی سنگ محبت این کشور را به سینه میزدند. اما امریکا، بنا و قصدش بر این نبود که در افغانستان امنیت و ثبات ایجاد کنند. استراتژی کلان منطقه این بود که به دلیل اینکه افغانستان یک منطقه حساس در آسیای مرکزی و خاورمیانه است، بنابراین اگر ناامن باشد، رقبای امریکا دچار بحران خواهند شد. بر همین اساس، امریکاییها به تشکیل گروههای داعش، سلفی و طالبان پرداختند و آنها را مورد حمایت خود قرار دادند.
در واقع، هدف آنها درگیر ساختن جمهوری اسلامی ایران در مسائل منطقه، روسیه و چین در آسیای مرکزی و منطقه سین کیانگ و اویغورهای چینی بود. اما با این حال سیاست و استراتژی امریکا پس از گذشت ۲۰ سال به بن بست رسید، به گونه ای که نیروهای خود را به گونه ای مفتضحانه از افغانستان خارج کردند و این کشور را رها کردند به طوری که حتی امنیت آنها نیز فراهم نشد.
اما آخرین استراتژی آنها ساختن افغانستان به گونه ای باتلاق گونه در منطقه بود که عملکرد بسیار بدی در جامعه ما و حافظه تاریخی کشورمان بر جای گذاشت. به هر حال، این مسئله یک عبرت بزرگی بود که تجربیات گذشته تکرار نشود، زیرا امریکا با وعده های پول و امکانات جاه طلبانه، سعی در جلب اعتماد افغانستان کرد در حالی که به هیچ کدام از وعده های خود جامه عمل نپوشانید.
امریکا با وعده های پول و امکانات جاه طلبانه، سعی در جلب اعتماد افغانستان کرد در حالی که به هیچ کدام از وعده های خود جامه عمل نپوشانید
در حالی امروز افغانستان روزگار غم انگیزی را سپری می کند، اگر کسی به امید کمکهای امریکا باشد، نمونه مثلی است که یک مومن دو یا سه از یک سوراخ نباید گزیده شود، است. تکرار تجربه سلطه غربی امریکا، در افغانستان، تکرار حماقتی بزرگ است و اگر کسی به این امید باشد که کمکهای امریکا بشردوستانه است، در اشتباه بزرگی به سر می برد. به نظر من، امریکا از لحاظ افکار عمومی و استراتژی های مورد نظر خود، شکست خورد در حالی آخرین تلاشهای خود را در جهت باتلاق سازی افغانستان نیز به کار برد.
*«سهیل شاهین» سخنگوی طالبان روز گذشته اعلام کرد که حکومت کابل برچیده شده و حکومت فراگیر و نظامی اسلامی که در مورد آت با ایران و روسیه صحبت شده است بر سر کار خواهد آمد. منظور وی از حکومتی فراگیر و نظام اسلامی، آیا امارت اسلامی مد نظر طالبان است؟
آنچه که سهیل شاهین اعلام کرده و همچنین مباحث ورای این صحبتها یعنی بحث حکومت عبوری و انتقالی، مد نظر طالبان نیست چرا که اگر آنها خواستار تشکیل حکومت فراگیر و نظامی اسلامی بودند، در همان نشست قطر یعنی مذاکرات امریکا با طالبان و هیئتهای افغان نتیجه ای به دست می آوردند که این نتیجه حاصل نشد.
به نظر من، در رابطه با بحث حکومت فراگیر و این تحول که طالبان به زور بر جغرافیای افغانستان به خصوص کابل سلطه یافتند، خاصیت قدرت سیاسی ایجاب می کند که این قدرت در افغانستان توزیع نشود یعنی بنای امریکا این نیست که قدرت در کشورمان تقسیم شود.
بنابراین، اگر تشکیل دولت فراگیر مد نظر طالبان بود، از دو سال پیش اعلام و روی این گزینه کار میکردند که نکردند. در طی این دو سال طالبان به طور مرتب با امریکا جلساتی را برگزار کردند؛ در حالی که حتی با وجود آنکه اشرف غنی از سرسپردگان امریکاییها بود و عبدالله عبدالله نیز توسط خود امریکا گماشته شد، اما بایکوت شدند و سهمی در این جلسات و مذاکرات نداشتند. در واقع، عملا نقش دولت دست نشانده اشرف غنی از طرف خود امریکاییها، کم رنگ شده بود. حال، عقل سلیم حکم نمی کند که طالبان با این اوضاع و تصرف ولایات مختلف و سلطه بر کابل، به توزیع قدرت بپردازد و دولت فراگیر شکل گیرد.
عقل سلیم حکم نمی کند که طالبان با این اوضاع و تصرف ولایات مختلف و سلطه بر کابل، به توزیع قدرت بپردازد و دولت فراگیر شکل گیرد
بر همین اساس، ما منتظر این مسئله هستیم تا یک بیانیه از سوی طالبان آن هم توسط مسئولین رده بالای آنها نظیر ملا عبدالغنی برادر یا ملا هیبت الله اعلام شود؛ یعنی اینکه آنها چه خط مشی و سیاستی دارند و چه اصولی را ارائه می کنند. بنابراین، صحبتهای افرادی مانند سهیل شاهین معیار و ملاک نیست و ما باید اعلامیه رسمی طالبان را بشنویم و پس از آن قضاوت نماییم.
* بعد از استقرار طالبان در ارگ، شورایی با مشارکت عبدالله عبدالله و حامد کرزی تشکیل شد. اهمیت این شورا چیست و آیا در آینده افغانستان به خصوص اقتصاد آن ایفای نقش خواهد کرد؟
خیر اگر چه در مطبوعات از تشکیل این شورا اخباری منتشر شد، اما در عمل واقعیت ندارد. حامد کرزی در آخرین سخنان خود اعلام کرد که ما در تلاش برای مذاکره با طالبان هستیم؛ یعنی ایشان از تلاش برای این کار صحبت به میان آورد. بنابراین، عبدالله عبدالله و حامد کرزی در حال حاضر جزء نیروهای محوری و در کانون تحولات که راه کارهایی به طالبان ارائه کنند؛ نیستند.
آنچه مهم است این موضوع می باشد که بر اساس نشست دوحه، طالبان چه تصمیاتی را اتخاذ خواهند کرد. لذا؛ این خبرها گونه تبلیغاتی دارد که عبدالله عبدالله و حامد کرزی دنبال یک برای حل مسائل افغانستان شورایی تشکیل داده اند.
همانگونه که عرض کردم باید منتظر مشخص شدن موضع طالبان در قبال حکومت، امارت، نظام، پارلمان و قوه قضاییه باشیم.
* با استقرار طالبان در کابل، آیا در روابط تجاری ایران و افغانستان تغییری به وجود خواهد آمد؟
شواهد و قرائن نشان می دهد که طالبان که در گذرگاهها و مبادی واقع در مرزهای غرب افغانستان و شرق ایران مستقر شده اند، مانع تردد و عبور و مرور کالاهای اقتصادی نشده اند زیرا همانطور که می دانیم اقتصاد افغانستان به شدت به کالای ایرانی که سریعتر و ارزانتر به دست مردم افغانستان می رسد و با فرهنگ و خواست مردم افغانستان همسویی دارد، وابسته است و ایران از پتانسیلهای لازم برای تامین نیازهای افغانستان برخوردار است.
طالبان که در گذرگاهها و مبادی واقع در مرزهای غرب افغانستان و شرق ایران مستقر شده اند، مانع تردد و عبور و مرور کالاهای اقتصادی نشده اند زیرا همانطور که می دانیم اقتصاد افغانستان به شدت به کالای ایرانی که سریعتر و ارزانتر به دست مردم افغانستان می رسد و با فرهنگ و خواست مردم افغانستان همسویی دارد، وابسته است
از طرفی اقتصاد افغانستان به پاکستان، آسیای مرکزی و کشورهای حوزه اوراسیا نیز مرتبط است. بنابراین، از زمان آغاز این ناامنی ها و خشونتهای اخیر، ما در روابط ایران و طالبان اختلالی مشاهده نکرده ایم چرا که طالبان متعهد شده است که به سوی ایران تعرضی صورت نگیرد و سفارت و کنسولگری جمهوری اسلامی مصون بماند. به هر حال، در آینده نه چندان دور وضعیت مشخص خواهد شد در حالی که جمهوری اسلامی نیز با اشراف اطلاعاتی که از قضایا دارد، رصد خواهد کرد تا ببیند وضعیت تجارت و روابط اقتصادی دوجانبه میان دو کشور به چه شکل خواهد بود.
به طور کلی، نظر من این است که به دلیل اینکه مردم دو کشور دارای فرهنگ مشترکی هستند، بنابراین، حتی اگر روابط سیاسی بین دو کشور مخدوش شود، روابط اقتصادی و تجاری بر اساس نیازها و شرایط ژئوپلیتیک دو کشور، قطع نخواهد شد.
نظر شما