سهیلا روزبان؛ خبرگزاری بازار - اوایل ماه جاری که اعضای اوپک پلاس در وین دورهم جمع شده بودند، انتظار می‌رفت که برسر کاهش بیشتر تولید توافقاتی صورت بگیرد تا قیمت نفت از بحران نجات پیدا کند. اما نه‌تنها کاهش تولید مورد تأیید نرسید، بلکه اتحاد روسیه با اعضای اوپک هم به هم خورد و جنگ قیمتی میان عربستان و روسیه درگرفت. وضعیتی که الان قیمت نفت را به پایین‌ترین سطح در ۱۷ سال گذشته رسانده است. بسیاری از تحلیل گران بر این باورند که اوپک دیگر قدرت سابق را ندارد.
کهن هوش نژاد کارشناس انرژی با اشاره به نقش اوپک در سال‌های ۱۹۷۳ و ۱۹۷۹، به بازار می‌گوید: بعد از شوک‌های نفتی که در این سالها اتفاق افتاد قدرت اوپک رو به افول بود. این قدرت حالا به قدری کم شده که برخی صحبت ازبی تاثیر بودن این اتلاف در کنترل قیمت و حتی انحلال آن می‌زنند. این کارشناس انرژی که انحلال اوپک را دور از انتظار می‌داند، بر این باور است که اوپک همچون سازمان بین المللی انرژی در سال‌های آینده به یک سازمان تحقیقاتی پژوهشی تبدیل می‌شود.
کهن هوش نژاد البته به این نکته هم اشاره می‌کند که اوپک یک سری مزیت‌های دیپلماتیک برای برخی از کشورهای کوچک دارد که می‌توانند در کنار کشورهای بزرگ یک صدا مذاکره کند. ضمن اینکه یک سری کارهای پژوهشی هم در اوپک انجام می‌شود که می‌تواند در آینده هم ادامه خواهد داشت.
دیگر بازیگران قدیمی‌بازار نفت نمی‌توانند روی قیمت اثرگذار باشند و بازیگران جدید بازار هم تلاش می‌کنند تا از طریق ابزار نفت اهداف سیاسی خود را در دنیا پیش ببرند.
اوپک چگونه قدرت خود را از دست داد؟
در سال ۱۹۷۳ کشورهای عضو اوپک صادرات نفت به شماری از کشورهای صنعتی از جمله امریکا را تحریم کردند که این مسئله باعث افزایش ۴۰۰ درصدی قیمت نفت شد. در نتیجه این مسئله قیمت نفت از ۳ دلار به ۱۲ دلار به ازای هر بشکه رسید. شوک بعدی نفت را می‌توان مربوط به سال ۱۹۷۹ دانست و که در پی انقلاب اسلامی‌ایران قیمت نفت جهش قابل توجهی را تجربه کرد. در آن سالها اوپک نقش برجسته ای در بازار نفت داشت و خیلی راحت می‌توانست روی قیمت‌ها تاثیر بگذارد. اما از آن سال به بعد ورق برای اوپک برگشت و هر سال از قدرت این اتلاف کاسته می‌شد. کهن هوش نژاد در رابطه با چرایی کم رنگ شدن نقش اوپک در بازار نفت می‌گوید: از رشد قیمت نفت در سال ۱۹۷۹ کشورهای مختلف سعی کردند که انرژی‌های دیگری را جایگزین نفت کند. از طرفی به دلیل قیمت بالا در بازار، استخراج نفت ازدریای شمال توسط نروژ و انگلیس اقتصادی شد و نفت تولید این کشورها هم وارد بازار شد. این دو عامل در کنار یکدیگر منجر به سقوط قیمت نفت در سال ۱۹۸۶ و تضعیف قدرت اوپک شد.
تعیین قیمت نفت در بازارهای کاغذی
پذیرش نفت برنت به عنوان مرجع قیمت گذاری دیگر فاکتوری است که به اذعان این کارشناس انرژی منجر به تضعیف قدرت اوپک در سال‌های گذشته شده است. به گفته او، بعد از این تصمیم خرید و فروش نفت را به بازارهای مالی و کاغذی منتقل شد و عملا قیمت گذاری نفت توسط اوپک از بین رفت.
دیگر نفت شیل نقش کنترل کننده ای تعادلی در بازار را ایفا می‌کرد و عملا خلیج فارس اهمیت ژئوپلتیک گذشته را نداشت
از طرفی با ورود نفت شیل عملا نقش کنترل کننده تعادلی که با کاهش یا افزایش تولید، قیمت‌ها در بازار را تعدیل می‌کند، هم از دست اوپک خارج شد. عملا دیگر نفت شیل نقش کنترل کننده ای تعادلی در بازار را ایفا می‌کرد و عملا خلیج فارس اهمیت ژئوپلتیک گذشته را نداشت. ایالات تگزاس و منطقه پرویان آمریکا حالامهد نفت شیل و به اضافه و بازارهای مالی آنچه تعیین کننده قیمت نفت هستند بازارهای مالی و کاغذی قیمت نهایی نفت را تعیین می‌کنند. و ۱۰ یا ۲۰ برابر نفتی که در دنیا معامله می‌شود آنجا به صورت کاغذی معامله می‌شود و به نظر می‌رسد که نقش اوپک خیلی کم رنگ تر شده است.
نقش روسیه پر رنگ‌تر می‌شود
اما در شرایطی که اوپک نفوذ قبلی خود را در بازار نداشته و تولید کننده نفت شیل هم در آستانه ورشکستگی قرار دارند، چه کشوری می‌تواند مهم ترین بازیگر نفت بازارهای جهانی باشد. کهن هوش نژاد در اینباره می‌گوید: شرایط این روزهای بازار نشان می‌دهد که نقش روسیه در سال‌های آینده پررنگ تر هم خواهد شد.
به گفته این کارشناس انرژی تولید بالای نفت روسیه موجب شده که از سال ۲۰۱۶به بعد عربستان به سمت روسیه برود و اتلاف اوپک پلاس را تشکیل دهند.
او با بیان اینکه احتمال می‌رود روند نزولی قیمت نفت در ماه‌های آینده ادامه پیدا کرده و اواسط سال ۲۰۲۰ به محدود ۴۰ دلار بازگردد، ادامه داد: این پیش‌بینی‌های قیمت نفت برای کشورهای صادرکننده خبر خوبی نیست زیرا اغلب آنها اقتصادهای وابسته به درآمد نفتی دارند و در تلاش هستند تا حداکثر درآمد را از این بخش کسب کنند. اما مطالعات نشان می‌دهد اوضاع در حال تغییر است. دیگر بازیگران قدیمی‌بازار نفت نمی‌توانند روی قیمت اثرگذار باشند و بازیگران جدید بازار هم تلاش می‌کنند تا از طریق ابزار نفت اهداف سیاسی خود را در دنیا پیش ببرند.
نظر شما