تاثیر توسعه صندوق های پژوهش و فناوری بر اکوسیستم نوآوری کشور

امین رئیسی؛  بازار: یکی از کلیدی ترین پیشران های توسعه ای کشور؛ گسترش اقتصاد دانش بنیان می باشد از این رو توجه ویژه به جایگاه زیست بوم نوآوری در کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

کشورهای توسعه یافته  با پیشرفت مستمر در علم، فناوری توانسته اند سطح استانداردها را پیوسته ارتقا دهند، تا آنجا که در عرصه های ملی و فراملی، بازارهای گسترده جهانی را تحت تسلط خود و دانش و فناوریهای نوین خود قرار داده اند. کاربردی کردن دانش و سرآمد بودن در فناوری یکی از شاخص های اصلی توسعه جوامع است اما آیا این مسئله به راحتی قابل تحقق هست؟

به نظر من دولت ها می بایستی به منظور توسعه بازار محصولات دانش محور و دانش بنیان و گسترش بخش خصوصی در این حوزه اقداماتی را انجام دهند؛ توسعه زیر ساخت های لازم از مهم ترین وظایف دو لت ها می باشد.

کشورهای توسعه یافته جهان در این راستا، کل نظام علمی و فن آوری و صنعتی جامعه، از ایجاد ایده تا تجاری سازی محصول نهایی را در یک نظام کلی تحت عنوان نظام نوآوری در کنار هم و در تعامل با هم در نظر می گیرند، یکی از اجزای این نظام شکل گیری پارک های علم و فن آوری(Science park) و نهادی های مالی همسو با این حوزه هستند

در حقیقت پارک های علم و فناوری زیرساخت های اقتصاد دانش بنیان در یک کشور هستند. پارک واحدی است که با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در ارتباط است؛ زیرساخت‌ها و خدمات پشتیبانی به خصوص فضاهای اداری و آزمایشگاهی را برای شرکت های دانش بنیان فراهم می‌کند؛ بستر لازم را جهت انتقال و توسعه فناوری، جذب سرمایه‌گذاری و ورود به بازارهای داخلی و خارجی به وجود می آورد. به همین منظور امروزه پارک ها، نقش عمده ای در موفقیت و توسعه کارآفرینی و کسب و کار دانش بنیان دارند. 

در سال های گذشته تأسیس پارکهای علم و فناوری  و نهاد های مشابه در دنیا شتاب قابل ملاحظه ای داشته است و نقش این مؤسسات به عنوان بخشی از زیرساختهای نوآوری و فناوری در هر کشوری روزبه روز آشکارتر و نمایان تر می شود.

پارک علمی به طور معمول یا توسط دانشگاهها در فضایی مناسب در مجاورت دانشگاه ایجاد می شود و همکاری متقابلی بین صاحبان صنایع مستقر در آن پارکها و دانشگاهها به وجود می آید یا در مجاورت قطبهای صنعتی ایجاد می شوند و با نیت گسترش ارتباطات تحقیقاتی صنایع موجود در منطقه با واحدهای تحقیقاتی و دانشگاهی منطقه شکل می گیرند. اما به طور کلی پارک های علم و فناوری و نهاد های تسهیل گر حوزه فناوری حلقه واسط دانشگاه و صنعت هستند.

 از طرفی نیز کسب‌ و کارهای فناورانه همچون سایر کسب‌ و کارها در مراحل مختلف عمر خود نیازمند تامین منابع مالی در مقادیر و به روش‌های مختلف هستند. بنابراین در یک اکوسیستم نوآوری جامع، حتماً می‌بایست تدبیری برای تامین نیازهای مالی کسب‌ و کارها اندیشیده شود. در اکوسیستم نوآوری این نقش برعهده «صندوق های پژوهش و فناوری با همکاری سایر نهاد های مالی کشور» است.

به اعتقاد بنده شرکت های دانش بنیان و فناور به عنوان موتور پیشران توسعه صنعت کشور، در حالی که مدت هاست نقش خود را در اقتصاد کشور پیدا کرده اند با وجود ظرفیت هایی که دارند با چالش های متعددی روبرو هستند یکی از این چالش ها تامین منابع مالی می باشد. باید قبول کرد برای اینکه یه ایده و دانش بتواند به محصول تبدیل شود باید نهاد های مالی در کنار شرکت های دانش بنیان قرار گیرند تا امکان تجاری سازی محصول و ورود به بازارهای داخلی و بین المللی فراهم شود. تا حدودی با شکل گیری صندوق های فناوری این مسیر تسهیل شده است ولی باید در نظر گرفت که به منظور تامین مالی ارزان قیمت این نهاد ها به منابع مالی بیشتری نیاز دارند که در اختیار این شرکت ها قرار دهند که می بایستی توسط نهاد های بالا دستی راهکاری برای آن در نظر گرفته شود.

با توجه به تجربیات جهانی به نظر می رسد توسعه پارکهای تحقیقاتی و نهاد های مالی همسو با حوزه فناوری در کشور با رعایت برنامه ریزی های دقیق و سرمایه گذاری مناسب بتواند نقش مؤثری در تکمیل چرخه تحقیقات از دانشگاه  و نیز تجاری سازی نتایج تحقیقات و پیاده سازی آن در صنعت ایفا کند. همچنین این موضوع می تواند سبب تسریع در روند انتقال فناوری و گسترش شرکتهای کوچک و متوسط و در نهایت تسریع رشد اقتصادی کشور شود.

 اما به اعتقاد من باید دقت کرد که کیفیت را فدای کمیت نکنیم برای مثال داشتن تعدادی محدود پارک علم و فناوری و صندوق پژوهش فناوری تخصصی با ظرفیت و پتانسیل بالا بهتر از داشتن چند ده مجموعه مشابه با کیفیت و توان اجرایی پایین می باشد. مسئله ای که شاید در چند سال اخیر به آن توجه نشده است و بیشتر تمرکز بر احداث و راه اندازی مجموع های مشابه جدید بوده است. بنده پیشنهاد می کنم تمرکز بیشتر بر توسعه باشد نه راه اندازی و احداث نهادهای مشابه که این نیازمند تحول ساختاری در تمام بخش های این اکوسیستم می باشد.  در کل تجربه نشان داده است در این سال ها حمایت از شرکت های دانش بنیان و سرمایه گذاری بر روی حوزه فناوری، زیانی متوجه هیچ نهاد یا بخشی نکرده است و حتی زمینه توسعه بخش اقتصاد را نیز فراهم کرده است. از این رو هر چه حمایت ها افزایش یابد، مسیر توسعه اقتصادی و صنعتی در کشور نیز بیشتر خواهد شد و تحقق این هدف خیلی دور از انتظار نیست و می توان با حمایت همه جانبه بخش ها و نها دها آن را عملیاتی کرد.