بازار؛ گروه استانها: فعالیت افزون بر ۵۰۰ چاپخانه و ۸۰۴ ناشر در خراسان رضوی موجب شده تا این استان را بعد از تهران و قم ازنظر فعالیت حوزه نشر در رتبه سوم در کشور قرار دهد.
خراسان رضوی از دیرباز یکی از مراکز اصلی چاپ و نشر در کشور بود چه در بخش چاپ و نشر کتاب و چه در بخش چاپ و بسته‌بندی که یکی از ارکان اصلی و اساسی تولید و صادرات کشوراست .
طی سال‌های گذشته زیرساخت‌های خوبی در این استان و به‌ویژه شهر مشهد شکل‌گرفته و افزون بر یک هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری برای راه اندازی دستگاه‌های مجهز چاپ از سوی بخش خصوصی و نیمه‌خصوصی بکار گرفته شد به‌گونه‌ای که چندین شهر چاپ و قطب چاپ و نشر و کارتن‌سازی و بسته‌بندی در این شهر فعالیت می‌کنند.
اما ازآنجاکه مواد اولیه این صنایع کاغذ و مقوا و البته رنگ و «زینک» و امثال آن‌ها همگی وارداتی هستند و نوسان قیمت ارز بر عملکرد آن‌ها تأثیر مستقیمی دازد لذا در نوسان‌های ارزی سال‌های قبل حتی برخی از این صنایع که در قالب کارخانه‌هایی بزرگ مشغول به کار بودند دچار بحران‌های شدیدی شدند و البته برخی همچنان به کارشان و راهشان ادامه می‌دادند.
از سال گذشته تاکنون برای صنعت چاپ خراسان رضوی ایام خوشی رقم نخورده است و نوسان قیمت ارز که به افزایش چند برابری قیمت ختم شده از یکسو و نرسیدن مواد اولیه یعنی کاغذ از سوی دیگر متصدیان این صنعت را درتنگنا قرارداد و در مرحله بعد که دولت روی خوشی برای واردات کاغذ با ارز دولتی نشان داد بازهم این مرکز نشینان بودند که به نان ونوایی رسیدند و چیزی عاید شرق نشینان نشد تا روزگار سخت‌تری را تجربه کنند.
در این راستا طی گفت‌وگویی با علی مغانی رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران خراسان رضوی مشکلات و حال‌وروز این صنعت را بررسی کردیم.
* خراسان رضوی در صنعت چاپ کشور چه جایگاهی دارد؟
صنعت چاپ و بسته‌بندی به‌نوعی صنعت مادر و زیرساخت اصلی حوزه صادرات استان محسوب می‌شود و محصولات این صنعت به بیش از ۵ کشور همسایه صادر می‌شود.
* این صنعت برای چند نفر در استان اشتغال‌زایی ایجاد کرده است؟
۵۱۰ چاپخانه با حدود سه هزار اشتغال مستقیم خود گواه تأثیر این صنعت در ایجاد اشتغال است و لذا باید موردتوجه بیشتری از سوی مسئولان این بخش قرار گیرد و رفع مشکلات فعالان این صنعت در اولویت باشد.
* بیشترین محصولات این صنعت چیست؟
۹۰ درصد از ظرفیت این چاپخانه‌ها صرف امور تجاری و بسته‌بندی کالا می‌شود و فقط ۱۰ درصد از این ظرفیت به حوزه چاپ کتاب اختصاص دارد.
* گرانی و شیوع بیماری کرونا چه تبعاتی برای این صنعت به همراه داشته است؟
شیوع بیماری کرونا از ابتدا تاکنون با تعطیلی‌های مکرر؛ کاهش سفارش‌ها و جلوگیری از صادرات به کشورهای همسایه این صنعت را تحت‌الشعاع خود قرار داده است اما مهمترین مانع بر سر راه این صنعت نوسان قیمت دلار و بی‌ثباتی قیمت‌هاست که بر روی بسیاری از اقلام مصرفی مانند کاغذ و یا جوهر و ماشین‌آلات تأثیر داشته و چاپخانه‌ها را به تعطیلی کشانده است.
تا دو سال پیش ما سالانه چندین میلیارد صادرات محصولات چاپی داشتیم و از کشورهای هم‌مرز استان خراسان یعنی افغانستان، عراق، ترکمنستان، آذربایجان و قزاقستان سفارش‌های بسیاری را دریافت می‌کردیم اما در حال حاضر هیچ سفارشی نداریم زیرا قیمت مواد اولیه حتی یک هفته ثابت نمی‌ماند!
* هزینه‌های چاپ چقدر افزایش‌یافته است؟
قیمت کاغذ و اقلام چاپی طی یک سال اخیر روند صعودی داشته به‌طوری‌که در ظرف مدت سه ماه قیمت هر بند ۵۰۰ گرمی کاغذ از ۲۰۰ هزار تومان به ۷۰۰ هزار تومان و بیش از سه برابر رسیده است.
هم‌چنین قیمت هر کیلوگرم مرکب از ۸۰ هزار تومان به ۱۸۰ هزار تومان و نیز اجرت کار چاپ با توجه به افزایش نرخ دستمزد کارگران افزایش چشمگیری داشته است.
متأسفانه هزینه‌های کارگری مانند دستمزد و حق بیمه و هم‌چنین حمل‌ونقل و بسیاری از هزینه‌های دیگر مانند انرژی افزایش داشته است لذا این افزایش‌ها بر روی کاهش میزان سفارش‌ها تأثیر به سزایی داشته است.
در برابر افزایش قیمت تمام‌شده اقلام چاپی، سفارش‌ها چاپ به دلایل متعدد ازجمله رشد فناوری و کاهش توان اقتصادی مردم روند کاهشی داشته به‌طوری‌که چاپخانه‌ها که پیشتر دستکم دو نوبت در روز کار می‌کردند اکنون در یک نوبت‌کار می‌کنند و بسیاری از آن‌ها ناگزیر به تعدیل نیروی انسانی شده‌اند.
* آیا کمکی از طرف دولت برای برون‌رفت از این مشکلات شده است؟
باوجود قول‌هایی که برای کمک به تولیدکنندگان داده شد اما در عمل اقدامی انجام نشد و باوجود از حرکت ایستادن چرخ صنعت چاپ اما بازهم همکاران بنده باید مالیات؛ سهم بیمه و هر هزینه دولتی دیگر را پرداخت کنند درحالی‌که دولت می‌توانست زمینه‌ای فراهم کند که در این شرایط سخت پرداخت سهم بیمه از سوی کارفرمایان حذف شود.
* آیا برگزاری انتخابات و بازار داغ تبلیغات توانست بخشی از زیان و ضرر این صنف را پوشش بدهد؟
امسال به دلیل گرایش بیشتر نامزدهای انتخاباتی به فضای مجازی و سایت‌های خبری لذا تبلیغات نامزدها و چاپ بنرها و پوسترهای انتخاباتی نسبت به دوره‌های پیشین انتخابات بسیار کاهش داشت و لذا تأثیر چندانی در رونق بازار چاپ نداشت.
* در حال حاضر با چه مشکلاتی دست‌وپنجه نرم می‌کنید؟
صنعت چاپ از یکی دو سال گذشته با آمدن کرونا و بی‌ثباتی ارز بیشترین ضربات اقتصادی را تحمل کرده است و متأسفانه هرروز به دلایل مختلف بر موانع سد راه این صنعت به طریقی جدید مانند قطع برق افزوده می‌شود.
قطع برق در ماه گذشته نیز مزید بر علت شد و ۸۰ واحد چاپ مستقر در شهرک صنعتی چاپ حوالی مشهد سه روز در هفته از ساعت هشت‌تا ۱۶ با قطع برق مواجه شدند که علاوه بر خسارت بر دستگاه‌ها این واحدها به تعطیلی اجباری کشیده شدند اما مهمترین موضوعی که در حال حاضر فعالان صنعت چاپ با آن روبرو هستند تأمین مواد اولیه و واردات ماشین‌آلات است.
* آیا با کمبودی در این رابطه روبرو هستید؟
مواد اولیه و وسایل موردنیاز صنعت چاپ و بسته‌بندی با ارز آزاد تأمین می‌شود اما ارزی که باید به بانک مرکزی بابت واردات این مواد تحویل شود، به نرخ ارز نیمایی و کمتر از نرخ ارز آزاد است و این مهم هزینه تولید را افزایش می‌دهد.
در حال حاضر هزینه‌های چاپخانه ها به‌شدت افزایش‌یافته است و در مقابل، ارز لازم برای تأمین مواد اولیه و ماشین‌آلات در اختیار ندارند.
عمده مواد اولیه موردنیاز چاپخانه‌داران وارداتی است و فقط ارز دولتی به کاغذ و زینک اختصاص می‌یابد، فعالان صنعت چاپ ناگزیر به تأمین سایر مواد اولیه با ارز آزاد هستند که هم گران بوده و هم به‌شدت در بازار کم است و همان‌طور که عرض کردم از سوی دیگر واردات قطعات ماشین‌آلات صنعت چاپ نیز به دلیل مشکل ارز بسیار دشوار شده است.
اکنون‌که کشور با کمبود ارز مواجه است، قیمت مواد اولیه خارجی صنعت چاپ به‌شدت افزایش‌یافته و تقاضا برای آن رو به کاهش است و این زنجیره معیوب به بخش تولید صدمه جدی وارد می‌کند.
نظر شما