تهمینه غمخوار؛ بازار: در حالی که از دو ماه گذشته خروج رسمی نیروهای نظامی امریکایی از خاک افغانستان آغاز شده و قرار است که نظامیان این کشور و دیگر کشورهای عضو ناتو تا ۱۱ سپتامبر این کشور را ترک کنند، جو بایدن در دیدار اخیر خود با اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان از ادامه حمایت آمریکا از آن کشور سخن گفت و اعلام کرد که همکاری و شراکت آمریکا با افغانستان به پایان نمی‌رسد.
بایدن همچنین در ادامه اظهارات خود ضمن اشاره به خروج نیروهای کشورش زودتر از زمان تعیین شده گفت: تعیین سرنوشت افغانستان بر عهده دولت و مردم آن کشور است. اما این اظهارات در حالی مطرح شده است که نیروهای طالبان به موازات خروج نیروهای نظامی آمریکایی از هفته گذشته حملات خود را آغاز کرده و بر دامنه حملات خود افزوده اند؛ به طوری که بر اساس گفته های سخنگوی طالبان، این گروه ۸۰ درصد از افغانستان را تحت کنترل خود درآورده است.
همچنین، بیشترین پیشروی طالبان در ولایت‌های شمالی شرقی از جمله بدخشان گزارش شده و ادامه درگیری در مرز اسلام قلعه میان ایران و افغانستان موجب قطع اینترنت در هرات شده است.
این تحرکات امنیتی جدید از هفته گذشته، هنگامی شدت گرفت که مذاکرات آمریکایی ها با طالبان به یکباره رها شد و دولت آمریکا بطور شتابزده کار خروج نیروهایش از افغانستان را آغاز کرد. همچنین، این تحولات بیش از همه بر دولت مرکزی افغانستان، به عنوان دولت قانونی این کشور تاثیر گذاشت به طوری که اشرف غنی و عبدالله عبدالله را مجبور به سفر به امریکا و دیدار با رئیس جمهور این کشور کرد.
در همین راستا و بر اساس اهمیت مسائل افغانستان، خبرنگار بازار گفتگویی را با «دکتر محمد هاشم عصمت اللهی»، مشاور و عضو برد خاص «حامد کرزی»، رئیس جمهور پیشین افغانستان در تعیین مقامات ارشد و متخصص علوم ارتباطات در خصوص تاثیر سلطه طالبان در افغانستان بر اقتصاد این کشور و روابط تجاری ایران و افغانستان ترتیب داده که در ادامه می خوانیم.
«دکتر محمد هاشم عصمت اللهی» به مدت هشت سال مشاور حامد کرزی (رئیس جمهور پیشین افغانستان) در امور سیاست داخلی بوده است. وی پس از اخذ مدرک دکترای خود در رشته ارتباطات به عنوان استاد روزنامه نگاری در دانشگاه کابل مشغول به کار شد. دکتر عصمت اللهی، سمت ریاست اتحادیه ملی خبرنگاران افغانستان و مشاور رسانه ای وزارت فرهنگ این کشور را در کارنامه خود دارد.
* از نظر شما حضور ۲۰ ساله نیروهای امریکایی در افغانستان چه تاثیری بر اقتصاد و حکومت داری این کشور داشته است؟ حال با خروج سربازان و دیگر کشورهای عضو ناتو چه سرنوشتی در انتظار این کشور است؟
امریکا به همراه ناتو و متحدین آن، در مدت طولانی حضور خود در افغانستان به هیچ یک از تعهدات خود عمل نکردند. آنها به بهانه کمک و بازسازی افغانستان و همچنین حکومت داری و ایجاد امنیت به این کشور آمدند، اما در طی این بیست سال نه امنیت و صلح را تامین کردند و نه در زمینه حکومت داری و اقتصاد یاری رسان و موثر واقع شدند. آنها همچنین در دو سال و نیم اخیر جلساتی با نام صلح افغانستان با طالبان برگزار کردند و بعد از صلح با طالبان، به یک خروجی رسیدند که زندانی های طالبان از زندان های دولتی افغانستان آزاد شوند. در زیر فشار دولت امریکا و مسئولان امریکایی زندانیان طالبان آزاد شدند و به صفوف طالبان پیوستند.
بدین ترتیب بنای امریکا در افغانستان بر ایجاد امنیت و صلح و ثبات نبوده در حالی که از توافقات پشت پرده امریکا و طالبان و اینکه چه سناریویی در دست است، هیچ خبر و اطلاعاتی در دست نیست. من اعتقاد دارم که با پیشروی و سلطه افغانستان، اوضاع کشور پیچیده تر و نگران کننده تر خواهد شد و آینده تاریک و مبهمی در انتظار این کشور است. باور من این است که امریکا تحت فشار و بر اساس خواست طالبان افغانستان را ترک نکرده است. ما از اخلاق امریکاییها با خبر هستیم و می دانیم که تحت هیچ شرایطی به کسی باج نمی دهند. آنها اگر می خواستند منطقه را ترک کنند، تحت فشار جمهوری اسلامی، روسیه و چین منطقه را ترک می کردند. بنابراین، ما باید بپذیریم که سناریوی دیگری در دستور کار است که پشت پرده این سناریو بعد از خروج امریکا از افغانستان، نیروهای طالبان می باشند.
با پیشروی و سلطه افغانستان، اوضاع کشور پیچیده تر و نگران کننده تر خواهد شد و آینده تاریک و مبهمی در انتظار این کشور است
از طرفی، از آن جاییکه دولت افغانستان دولتی سرسپرده امریکا بوده، اشرف غنی و عبدالله عبدالله به امریکا سفر کردند و به ملاقات جو بایدن رفتند. اما مشخص نیست که چه مسائلی مطرح شد. تنها موضوعی که اعلام گردید این بود که دولت امریکا حاضر است ۳۶ فروند هلی کوپتر در اختیار افغانستان قرار دهد.
* موضوع روابط تجاری ایران و افغانستان متعاقب تحولات اخیر در افغانستان مورد توجه بوده است. زیرا پررنگ شدن نفوذ ترکیه بر افغانستان، ملحق شدن افغانستان به کریدورهای مختلف، موضوع حقابه رودخانه هیرمند و عدم وابستگی به همسایگان به خصوص ایران مطرح شده است. حال مسئله پیشروی طالبان هم اضافه شده است. با سلطه احتمالی این گروه و تشدید ناامنی و خشونت‌ها در افغانستان، ما شاهد چه تاثیراتی بر روابط اقتصادی دو کشور خواهیم بود؟
روابط خوب افغانستان و جمهوری اسلامی ایران هیچگاه مورد علاقه و مطلوب امریکاییها نبوده است. همیشه امریکا در صدد تخریب این مناسبات میان دو ملتی که دارای فرهنگ، تمدن و زبان مشترک دارند، بوده است. این کشور بر اساس خصومتی که با ایران دارد تلاش کرده که گسترش روابط دوجانبه تهران_کابل متوقف شود. اما با این وجود و در زیر این فشارها، این روابط دوجانبه از بین نرفته است.
امریکا اگر قصد مخدوش کردن روابط سیاسی میان ایران و افغانستان را داشته باشد، روابط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی فی مابین را به هیچ وجه نمی تواند تخریب کرده و از بین ببرد، چرا که اقتصاد افغانستان وابسته به اقتصاد ایران است و کالاها و بازار ایرانی، ارزانترین و کوتاهترین مسیر برای فروش در بازار افغانستان است.
اقتصاد افغانستان وابسته به اقتصاد ایران است و کالاها و بازار ایرانی، ارزانترین و کوتاهترین مسیر برای فروش در بازار افغانستان است
علاوه بر آن، مردم دو کشور دارای فرهنگ مشترکی هستند که در درازای تاریخ نهادینه شده است. بنابراین، حتی اگر روابط سیاسی بین دو کشور تیره و تار شود، روابط اقتصادی دو جانبه بر اساس نیازها و شرایط ژئوپلیتیک دو کشور، امکان قطع شدن ندارد، هر چند که ممکن است در برخی از شرایط تضعیف و محدود شود.
حتی در دولتهای پیشین این موضوع مطرح بوده است. مثلا حامد کرزی رئیس جمهور پیشین همواره می گفت که امریکا از وی انتظار داشت تا روابط میان افغانستان و ایران قطع شود، اما وی بارها اعلام کرده بود: جمهوری اسلامی همسایه ما است و در غرب افغانستان دارای مرز مشترک ۹۰۰ کیلومتری با کشور ما می باشد. همچنین ما باید با همسایه خود رابطه مسالمت آمیز و مطلوبی داشته باشیم. بنابراین خود حامد کرزی که با کمک و حمایت امریکا به عنوان رئیس جمهور منصوب شده بود، هیچ گاه این رابطه دو جانبه را قطع نکرد.
از طرفی تلاش هایی وجود دارد که این روابط مخدوش شود. ترکیه هم به عنوان یکی از بازیگران منطقه، در صدد است تا اقتصاد افغانستان را به آسیای مرکزی و به نحوی به همان کشور متصل کند. اما ما از یک وجوه تاریخی با جمهوری اسلامی برخورداریم که این روابط پابرجا بوده است.
ایران از پتانسیلهای لازم برای تامین نیازهای افغانستان برخوردار است و هرچند که امریکا مقوله ایران هراسی را در افغانستان گسترش داده است، اما به جایی نرسیده است. بنابراین، ما امیدوار هستیم که مردم و جامعه ما از نقشه های خبیثانه امریکا شناخت پیدا کنند و در آینده اجازه آسیب دیدن روابط به خصوص مناسبات تجاری ایران و افغانستان را ندهند، چرا دود این آسیب بیشتر به چشم افغانها می رود و این افغانستان است که بیشتر متحمل ضرر خواهد شد نه ایران اسلامی.
* امریکا تلاش داشته تا در روابط ایران با افغانستان در زمینه های مختلف از جمله روابط اقتصادی اخلال ایجاد کند. هدف امریکا چیست و تا چه اندازه در این زمینه موفق بوده است؟
امریکا همواره به دنبال اخلال روابط افغانستان با ایران بوده و هست و هدفی جز محدود کردن و در انزوا قرار دادن ایران به لحاظ اقتصادی دنبال نمی کند، در حالی که از طرفی هم می داند که کالای اقتصادی ایران به دلیل کیفیت بالا، ارزان تر بودن و تناسب فرهنگی در بازار افغانستان طرفداران و مخاطبان زیادی دارد. بنابراین امریکا تلاش کرده که بازار کلان ایران و افغانستان را به لحاظ میزان قابل توجه صادرات و واردات مورد هدف قرار دهد و بازار افغانستان را از ایران بستاند.
امریکا همواره تلاش کرده که بازار کلان ایران و افغانستان را به لحاظ میزان قابل توجه صادرات و واردات مورد هدف قرار دهد و بازار افغانستان را از ایران بستاند
همانطور که عرض کردم بازار افغانستان و ایران دارای پیشینه و جذابیتهای خاصی است که تلاشهای امریکا ممکن است تا حدی موجب تضعیف برخی مناسبات شود اما هرگز قطع نخواهد شد.
* ذبیح الله مجاهد سخنگوی طالبان گفته است مذاکرات صلح سرعت بیشتری به خود گرفته و این گروه تا ماه آینده، طرح صلح خود را به طور کتبی با دولت کابل به اشتراک خواهد گذاشت. با توجه به اینکه طالبان مدعی است که ۸۰ درصد خاک افغانستان را در کنترل خود دارد به نظر می رسد طالبان در دولت آینده نقش مهم و اساسی را خواهد داشت. با توجه به اینکه پاکستان نیز نفوذ گسترده ای بر طالبان دارد. به نظر شما این موضوع چه آثاری بر روابط تجاری ایران و دولت آینده خواهد داشت؟
بله ذبیح الله مجاهد سخنگوی طالبان همچنین مسئله ای را ادعا کرده است. اما بحث پروسه صلح قطر که بین امریکا و طالبان مطرح بوده، دو خروجی داشت؛ یکی از سرگیری مذاکرات صلح افغانستان که منجر به مذاکرات میان طالبان، جامعه افغانی و دولت بود که به جز یکی از دو باری که مذاکرات انجام شد، مورد توجه قرار نگرفت و هیچگونه دستاوردی ایجاد نشد به گونه ای که نه آتش بسی صورت گرفت و نه توافق سیاسی.
بر خلاف آن، ما شاهد بودیم که جنگها افزایش پیدا کرد و زندانیان طالبان آزاد شدند. بنابراین، پروسه صلح بیشتر شانتاژ تبلیغاتی است و جنبه تبلیغاتی دارد. این مسئله که طالبان در حین عملیات گسترده ای هستند و ۸۰ درصد خاک افغانستان را در کنترل خود گرفته اند، به مبالغه نزدیک است تا واقعیت. حال اگر پروسه صلح هم برقرار باشد و آنها بتوانند بر بیشتر نقاط این سرزمین تسلط داشته باشند، به نفع طالبان خواهد بود. به هر حال این موضوع که طالبان چند درصد به قدرت می رسند و آیا با دولت اشرف غنی وارد توافق خواهند شد یا خیر از سوالاتی است که هنوز مشخص نیست. شاید در آن توافقات پشت پرده امریکا و طالبان موضوعات روشن و آشکار شده باشد، اما مردم و مطبوعات از آنها آگاه نیستند. حتی نخبگان جامعه از آنها بی خبرند زیرا هنوز این توافقات افشا نشده است.
مسئله ای که در این روزها بیشتر موجب تشویش اذهان عمومی شده است پیشنهاد دولت اردوغان است که بعد از خروج نیروهای امریکایی در افغانستان، ترکیه با کمک نظامیان خود نقش محوری و اساسی داشته باشد. با اینکه اردوغان شاهد کودتاهایی از سوی امریکا در ترکیه بوده است، من نمیدانم که چرا رئیس جمهور ترکیه بازهم به امریکاییها اعتماد کرده و این بار پیشنهاد داده که مسئولیت فرودگاه بین المللی کابل را نظامیان ترک به عهده گیرند. با اینکه در این مدت نظامیان ترک در کنار ناتو در افغانستان حضور داشتند، اما پیشنهاد اخیر آنها این نگرانی را ایجاد کرده که مبادا یک بار دیگر ترکها از طریق فرودگاه بین المللی کابل برای جا به جا کردن و تردد نیروهای داعش همچنان که در عراق و سوریه به این اقدام دست زد، استفاده کنند.
بنابراین این نگرانی وجود دارد که بار دیگر این موضوع در کابل اجرا شود. در این بین البته طالبان با این پیشنهاد ترکیه مخالفت کرده اند و در اجلاس استانبول که چندین بار در صدد بود تا صلح میان طالبان و نیروهای جهادی ایجاد شود، شرکت نکردند. به این ترتیب ترکها یک هدف به عنوان یکی از بازیگران منطقه ای ایفا می کنند که می خواهند بعد از امریکا، نقش دیگری به خصوص در فرودگاه بین المللی کابل داشته و حضور فعال داشته باشند. با اینکه این پیشنهاد از سوی اردوغان مطرح شده، اما احزاب سیاسی و تحلیلگران ترکیه نیز او را به شدت مورد انتقاد قرار داده که مبادا آنها به عنوان ژاندارم ترکیه در افغانستان در نظر گرفته شوند. این موضوع از طرفی برای ایران نیز خطرناک است. در کل هر کشوری که به امریکا اعتماد کرده سرنوشت شومی در انتظار آن بوده است. تجربه های منطقه نشان داده که هر کشوری که به امریکا روی آورده و اعتماد کرده بسیار ضرر کرده و آسیب جدی دیده است.
نظر شما