انرژی و ترانزیت دریایی؛ زمینه های همکاری ایران و عمان| استقبال مسقط از سرمایه گذاری تجار ایرانی

بازار؛ گروه بین الملل: کشورهای اسلامی که بخش عمده از جهان را تشکیل می‎دهند، با مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی عمده‎ای روبرو هستند به طوری که وجود تنوع مذهبی، نژادی، زبانی، قومی و قبیله ای که موجب ایجاد اختلافات و بی ثباتی در برخی از این کشورها شده به همراه مداخله قدرت های خارجی، هزینه های زیاد اقتصادی و اجتماعی را بر خود آنها و همسایگانشان تحمیل نموده است. 

بنابراین، هر چقدر ارتباط میان کشورهای منطقه بیشتر باشد و ارزش‏‎ها و فرهنگ آنها همخوانی بیشتری داشته و رابطه ‎آنها بر اساس وحدت رویه باشد، امکان همگرایی بین آنها بیشتر می‎شود و به مراتب امکان تاثیرگذاری در جهان نیز افزایش خواهد یافت. بر همین اساس، در شرایطی که امروزه جهان اسلام با مسائل مختلفی دست به گریبان است و کشورهای غربی با پروژه اسلام هراسی بر پایه تبلیغات بسیار، سعی دارند که اسلام را دینی خشن معرفی کنند، جایگاه سازمان همکاری اسلامی به عنوان یک نهاد فراگیر بین المللی اسلامی بسیار حساس و موثر خواهد بود زیرا از طریق این سازمان، کشورهای اسلامی توانایی تامین مایحتاج یکدیگر را خواهند داشت و در بستر این فضا و با همزیستی اقتصادی نیز میتوانند زمینه توسعه جهان اسلام را فراهم نمایند.

اما با وجود این مسائل، توجه خاصی معطوف به کشورهای اسلامی نشده و در بین این کشورها، این بی‌ توجهی نسبت به کشور عمان به عنوان پنجمین کشور امن جهان که موقعیت راهبردی مهمی در دهانه خلیج فارس دارد و به لحاظ برخورداری از محصولات کشاورزی و منابع معدنی ثروتمند است، بیش از بقیه بوده است. 

در همین راستا و بر اساس اهمیت توجه به این کشور اسلامی با ظرفیت و پتانسیلهای بالای اقتصادی، یک سمینار تخصصی در هفته گذشته با عنوان «آشنایی با بازار جهان اسلام؛ عمان» به همت مرکز آموزش تخصصی کوتاه‌مدت سازمان قرآنی دانشجویان کشور وابسته به جهاد دانشگاهی و همکاری ایکنا، با هدف شناسایی و معرفی ظرفیت های اقتصادی عمان و ذکر دلایل لزوم سرمایه گذاری بازار جهان اسلام در این کشور با حضور کارشناسان و متخصصان اقتصادی مسائل منطقه برگزار گردید. 

با برگزاری این نشست تخصصی، چندین نفر از کارشناسان سیاسی و اقتصادی به فکر ارائه مطالب و تحلیلهای خود در رابطه با ظرفیتهای اقتصادی این کشور و گسترش روابط تجاری با جمهوری اسلامی افتادند و بسیاری از فعالان اقتصادی توسعه سرمایه گذاری با عمان را در ذهن خود پروراندند.

همچنین، رسانه های خبری نیز به این مهم پرداختند تا از این طریق دریچه ای به روی توسعه تجارت با عمان باز شود چرا که حاکمیت دولت عمان بر بخش جنوبی تنگه هرمز و نزدیکی خطوط بین المللی کشتیرانی به این منطقه، این کشور را از نظر راهبردی در شرایط خاصی قرار داده که اهمیت آن برای کلیه کشورهای منطقه و حتی برای کشورهای خارجی که به نحوی به نفت و بازارهای خلیج فارس وابستگی دارند، تردید ناپذیر است.

تفکر در رابطه با این کشور که با نام رسمی سلطان نشین عمان هم شناخته می شود، یادآور اشخاصی چون سلطان قابوس و میانجیگری‌ های مقامات عمانی در منازعات سیاسی و بین‌المللی به ویژه برای ایرانی ها است. این کشور در شرق جهان عرب واقع شده و همین شرقی بودن و موقعیت جغرافیایی، به عنوان عاملی برای مجزا بودن این سرزمین از شبه‌ جزیره عربستان در نظر گرفته می شود به گونه ای که امروزه خود را تمدنی مجزا معرفی می کند و  واحد پول رسمی آن یکی از ارزشمندترین واحدهای پول دنیا محسوب می شود.

عمان همچنین از مدتها پیش، چشم‌اندازی را به نام «عمان ۲۰۴۰» مطرح کرده که در آن طرح‌ها و برنامه هایی در جهت بهبود جایگاه اقتصادی کشور تدوین شده است. بنابراین، این سند جدید گویای آن است که سلطان جدید پس از سلطان قابوس نیز بر بهبود روابط تجاری با همه کشورها به خصوص کشورهایی که روابط دیرینه حسنه با آنها داشته اند، تاکید جدی دارد. 

سلطان جدید پس از سلطان قابوس نیز بر بهبود روابط تجاری با همه کشورها به خصوص کشورهایی که روابط دیرینه حسنه با آنها داشته اند، تاکید جدی دارد

حقیقت این است که پس از کاهش و افت چشمگیر قیمت نفت در سال گذشته، کشور عمان دچار کسری بودجه شد و به همین دلیل نگاه خود را از درآمد نفتی به درآمد غیرنفتی تغییر داد و نهمین برنامه پنجساله توسعه خود را بر پنج محور حمل و نقل و لجستیک، معدن، شیلات، صنعت و گردشگری استوار کرد و از طرفی در جهت تغییر قوانین خود برای تسهیل سرمایه گذاری خارجی گام برداشت و سعی کرد به گونه‌ای رفتار ‌کند که سرمایه‌گذاران خارجی را به راحتی جذب نماید. 

 به همین منظور در سال ۲۰۱۹، سلطان فقید این سرزمین، حکمی را صادر کرد که خارجی ها بتوانند از ابتدای سال ۲۰۲۰، در سرزمین اصلی شرکت خود را با ۱۰۰ درصد سهام خارجی ثبت کنند. در واقع؛ آنها ساختار را به گونه‌ای تغییر دادند که دلالان نتوانند در این بازار فعالیت کرده و فقط شرکت‌ های واقعی که کار تجاری و سرمایه گذاری انجام می‌دهند، حضور یافته و به فعالیتهای اقتصادی بپردازند.

بر اساس همان چشم انداز، در بخشی از سند اینگونه مطرح شده که تا سال ۲۰۴۰ که جمعیت این کشور به شش میلیون نفر خواهد رسید، میزان توریست آن به دو برابر جمعیت یعنی در حدود ۱۱ میلیون خواهد رسید؛ بنابراین، مقامات کشور تصمیم گرفته اند که با توجه به پتانسیل‌های تاریخی و سواحل دریایی خود، از طریق جذب سرمایه گذاری خارجی در زمینه احداث هتلها و مراکز تفریحی و گردشگری، خود را به یک منطقه توریستی تبدیل کنند تا حتی گردشگران اروپایی نیز جذب شوند.

 علاوه بر حوزه گردشگری، یکی از اقدامات بعد از تدوین برنامه پنج ساله عمان توجه به حوزه شیلات بوده و با توجه به اینکه عمان از ساحل گسترده ای برخوردار است، این کشور می تواند به سمت توسعه شیلات سوق داده شود که البته به دلیل اینکه در ابتدای راه است، فرصتی برای فعالین اقتصادی کشورهای مختلف فراهم شده تا بتوانند در جهت انجام اقدامات تجاری مشترک استفاده نمایند.

بندر صلاله عمان رتبه ۵۱ را در رتبه بندی بین المللی دارد و سومین بندر بزرگ خاورمیانه از نظر تجهیزات، وسعت و خطوط حمل بین المللی در نظر گرفته می شود، به گونه ای که دارای خطوط مستقیم دریایی هفتگی به بنادر بزرگ دنیا از جمله امریکا، دریای سرخ، خلیج فارس، اروپا و هند می باشد

از نظر اهمیت بنادر نیز، بندر صلاله عمان رتبه ۵۱ را در رتبه بندی بین المللی دارد و سومین بندر بزرگ خاورمیانه از نظر تجهیزات، وسعت و خطوط حمل بین المللی در نظر گرفته می شود، به گونه ای که دارای خطوط مستقیم دریایی هفتگی به بنادر بزرگ دنیا از جمله امریکا، دریای سرخ، خلیج فارس، اروپا و هند می باشد.

در بحث فناوری نیز، عمانی‌ ها برعکس بقیه کشورهای خلیج فارس بر روی بومی کردن فناوری‌ها تأکید دارند و همه تمرکز آنها بر روی بحث نوآوری و خودکفایی است.

حال با توجه به این مسائل که به ذکر اندکی از ظرفیت های اقتصادی این کشور پرداختیم، طرح روابط اقتصادی عمان و جمهوری اسلامی ایران و فرصتهای سرمایه گذاری برای کشورمان با توجه به جاذبه های اقتصادی این کشور حائز اهمیت است،.

 علی رغم ظرفیتهای اقتصادی قابل توجه و توانمندی‌های بالقوه ای که می‌تواند دو کشور را به بزرگترین قطب تجاری منطقه تبدیل کند و همچنین با وجود آنکه دولت عمان همواره در تمام دوران ها و بحران ها در کنار دولت و ملت ایران بوده و تلاش نموده که نقش میانجیگری خود را حفظ نماید که این موضوع را در دوران تحریم ها شاهد بوده ایم، این روابط در سطح بالایی قرار نداشته و و هدر رفت این توان بالقوه، این همکاری دو جانبه را دچار مشکلاتی ساخته است، زیرا اقتصاد متزلزل ایران نیز نتوانسته است از این توسعه بهبود روابط بهره‌مند شود.

برای بسیاری از مردم ایران، عمان تنها به عنوان یک کشور همسایه مطرح شده و چندان شناخته شده نیست. از آنجایی که از نظر پادشاه عمان، کشور همسایه و دوست جمهوری اسلامی ایران می‌تواند توسعه مکمل عمان باشد، وی بارها بر توسعه روابط تجاری با ایران تاکید کرده و شرایط جغرافیایی دو کشور حکم می‌کند که این نقطه بسیار استراتژیک و مهم با همکاری نزدیک ایران و عمان تکمیل شود.

عمان طی نیم قرن اخیر تنها کشور عربی منطقه است که همواره از حمایت های ایران برخوردار بوده و بر خلاف دیگر اعراب با تهران روابط گرمی داشته و در مجموع رویکرد سیاست خارجی مسقط از سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس مجزا بوده است.  

عمان طی نیم قرن اخیر تنها کشور عربی منطقه است که همواره از حمایت های ایران برخوردار بوده و بر خلاف دیگر اعراب با تهران روابط گرمی داشته و در مجموع رویکرد سیاست خارجی مسقط از سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس مجزا بوده است 

علاوه بر رویکرد عمان، وجود شیعیانی که ارتباط خوبی در حاکمیت عمان دارند و بلوچ‌ هایی که دهه‌ های قبل به این سرزمین سفر کرده و توانایی صحبت کردن به زبان فارسی را دارند، می تواند در گسترش روابط دو کشور موثر واقع شده و بستری مناسب برای سرمایه‌ گذاری شرکتهای ایرانی‌ ها و فعالین اقتصادی فراهم شود.

حضور پررنگ هنر ایرانی در مساجد عمان از جمله مسجد سلطان قابوس نشانگر علاقه عمانیها به ایران و تشویق سرمایه گذاران ایرانی در این کشور است. یکی از بزرگ‌ترین فرش‌های بافته شده ایرانی در مسجد سلطان قابوس به نمایش گذاشته شده که در برخی ساعت‌ های روز به عنوان موزه مورد بازدید قرار می‌گیرد. در حقیقت هر کس که وارد مسجد می شود متوجه این هنر می شود که از این طریق، این هنر می‌تواند دستاوردهای اقتصادی خوبی برای ایران در شرایط تحریمی به همراه داشته باشد. 

حضور پررنگ هنر ایرانی در مساجد عمان از جمله مسجد سلطان قابوس نشانگر علاقه عمانیها به ایران و تشویق سرمایه گذاران ایرانی در این کشور است

 عمان از سه جهت به عنوان یک پایگاه پر اهمیت جهت صادرات مجدد کالاهای ایرانی می تواند در نظر گرفته شود. بر اساس اظهارات رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عمان، در وهله اول، ایران میتواند از طریق عمان به بازارهای کشورهایی که رابطه سیاسی خوبی با آن نداشته، اما بازارهای مصرف بسیار خوبی برای کالاهای ایرانی هستند، راه پیدا کند، چرا که عمان کشوری با نظام پادشاهی است و اگر بخواهیم سطح روابط آن را با ایران مقایسه کنیم، روابط بسیار بهتری با سایر کشورها برقرار کرده است. 

در وهله دوم؛ ایران همچنین می تواند از طریق عمان، به کشورهای مصرف کننده ای نظیر یمن و کشورهای آفریقایی در منطقه منا دست یافته و بازارهای جدیدی در این کشورها ایجاد نماید. یمن با ۲۸ میلیون نفر جمعیت، بازار بسیار مناسبی برای کالاهای ایرانی است. در حال حاضر مایحتاج این کشور از طریق بندر صلاله و مرز عمان در این منطقه به یمن وارد می شود، از طرف دیگر به دلیل وضعیت اقتصادی کشورهای آفریقایی این کشورها اقدام به خریدهای مدت دار می کنند که عمان یک رابطه تاریخی تجاری با کشورهای آفریقایی دارد. بنابراین، می توان از تجار عمانی در این خصوص استفاده کرد و نقش عمان به عنوان یک پایگاه جهت صادرات مجدد کالاهای ایرانی به این کشور ها را بسیار با اهمیت می کند.

در وهله سوم؛ عمان قرارداد تجارت آزاد (FTA) با ۱۶ کشور عربی_ آفریقایی و چهار کشور اروپایی، سنگاپور و امریکا دارد که به موجب این قرارداد، کالاها با گواهی مبدا عمان می توانند با تعرفه گمرکی صفر به این کشورها صادر شود و با توجه به تعرفه گمرکی بالای بسیاری از این کشورها، ایران می تواند کالاهای خود را در صورت ایجاد ۳۰ درصد ارزش افزوده در مناطق آزاد عمان، به کالاهای عمانی تغییر داده و گواهی مبدا عمان را دریافت نموده و به این کشورها صادر کند. 

علاوه بر آن، در حالی که بازرگانان ایرانی در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نمی توانند به راحتی فعالیت اقتصادی کنند، در عمان برای ایرانیان تمهیداتی در نظر گرفته شده که مهم‌ترین آن افتتاح حساب و نقل و انتقال پول از بانک‌های عمانی است. ضمن آنکه دو بانک ملی و صادرات که در مسقط شعبه دارند.

در حالی که بازرگانان ایرانی در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نمی توانند به راحتی فعالیت اقتصادی کنند، در عمان برای ایرانیان تمهیداتی در نظر گرفته شده که مهم‌ترین آن افتتاح حساب و نقل و انتقال پول از بانک‌های عمانی است

بر اساس همین جاذبه ها، ایران میتواند به سرمایه گذاری بیشتر در این کشور پرداخته و رونق اقتصادی را برای کشور به همراه داشته باشد. علاوه بر جاذبه های اقتصادی مطرح شده عمان برای اقتصاد، به دلیل این که این کشور، سرزمینی خشک و با بارندگی اندک است، نسبت به طبیعت ایران تمایلاتی دارد و همین امر یکی از شاخصه‌های جذب دو کشور به یکدیگر و ورود حجم قابل توجهی از گردشگران عمانی به ایران و بازدید از سواحل ایران بوده است. 

در حوزه حمل و نقل دریایی نیز باید به خطوط حمل دریایی کانتینری یخچالی، خشک و فله بر از بنادر جاسک، شهید باهنر، شهید رجایی و خرمشهر به بنادر سویق، شناس، صحار و سلطان قابوس اشاره کرد که پس از شیوع ویروس کرونا که اکثر کشورها مرز خود را بر روی کالاهای ایرانی بستند، اما عمان به دلیل نیاز بازار داخلی خود به مواد غذایی و محصولات کشاورزی و همچنین به منظور کاهش هزینه های حمل، خطوط دریایی خود را با بنادر ایران افزایش داد تا کالاها با قیمت مناسب وارد کشور عمان گردند.

حضور ایران و عمان در حوزه انرژی در منطقه خلیج فارس نیز موجب توسعه همکاری های فی مابین می شود. در حقیقت، خطوط انتقال گاز ایران به برخی کشورها که فاقد گاز هستند، موجب شده تا مشتریان ثابتی در این زمینه وجود داشته باشد و بنابراین ایران از این طریق و با صادرات این بخش از انرژی و نیاز به فروش آن موجب سودآوری خواهد شد.

بر همین اساس و با توجه به موضوعات ذکر شده، همواره توسعه سطح مراودات تجاری میان ایران و عمان و گسترش سرمایه گذاری از سوی تجار ایرانی به همراه  تعمیق روابط بانکی و تجاری دو کشور با توجه به شرایط جدید بین‌المللی، مورد تاکید رهبران عالی‌ رتبه دو کشور بوده به طوری که ایران نه تنها به عمان به عنوان یک بازار اقتصادی نمی نگرد، بلکه این کشور عربی یک شریک استراتژیک و مهم برای ایران قلمداد می شود.