بازار؛ گروه استانها: اگرچه این روزها بسیاری از افراد با تهیه رمز ارزها و گرفتاری‌های فراوان سعی دارند تا دلار استخراج کنند اما سال‌هاست در روستاهای خراسان رضوی بسیاری از خانواده‌ها و حتی سالخوردگان با پرورش کرم ابریشم با استفاده از برگ درخت توت و مشتی کرم مشغول همین کار و استخراج ارز از بازارهای جهانی هستند.
بنا بر گفته کارشناسان کشاورزی نوغانداری باهدف تولید الیاف ابریشمی از کاشت درخت توت آغاز و با پرورش کرم ابریشم از مرحله تخم تا تهیه پیله و درنهایت تولید نخ برای کاربرد در بخش‌های مختلف مانند فرش، پوشاک و پزشکی تکمیل می‌شود.
شاخص‌ترین شهرهای تولیدکننده ابریشم در خراسان رضوی به ترتیب تربت‌حیدریه، درگز و کاشمر است.
تنها ۴۵روز کافی است تا تخم‌های کوچک و سیاه‌رنگ نوغان ثمربخش شده و به پیله‌های ارزشمند ابریشم بدل شود و ازآنجاکه غالباً به ازای هر پنج کیلوگرم پیله تر، یک کیلوگرم ابریشم به دست می‌آید لذا سود خوبی را نصیب کشاورزان می‌کند.
در کنار صنعت نوغانداری، ابریشم‌بافی به‌عنوان هنر-صنعتی منحصربه‌فرد و بازارپسند مطرح است و با تولید نخ‌های ابریشمین زمینه‌ساز تولید دستبافته های سنتی و هنری در قالب فرش‌ها و تابلو فرش‌های دستباف ابریشمی می‌شود که در حقیقت همان ارزش‌افزوده و سودآورترین بخش در مرحله تولید ابریشم است.
مشکلات نوغانداران
علی ذوالفقاری یکی از نوغانداران خراسانی در تربت حیدریه که کارش را با ۲۰ جعبه شروع کرده است در این رابطه به ما می‌گوید: شاید این کار با آموزش‌های ساده قابل‌راه‌اندازی باشد اما زحمات و دغدغه‌های خودش را دارد.
وی در پاسخ به سؤال ما که مهم‌ترین دغدغه‌اش برای پرورش کرم ابریشم چیست می‌گوید: مهم‌ترین دغدغه ما تأمین غذای این کرم‌های ابریشم است.
وی با اشاره به اینکه جهاد کشاورزی نسبت به تأمین تخم نوغان با تولیدکنندگان اقدام می‌کند می افزاید: اما در تأمین برگ درخت توت ما همه‌سال با مشکل مواجه می‌شویم.
این تولیدکننده به ما می‌گوید: متأسفانه درختان توت به‌صورت پراکنده در اطراف شهر و مزارع کاشته شده و لذا توسعه توتستان‌ها در استانی که مهد پرورش ابریشم است ضروری به نظر می‌رسد.
ذوالفقاری به ما می‌گوید: همین تعداد جعبه تخم نوغان که شاید به چشم هم نمی‌آید اما برای پرورش آن‌ها افزون بر ۲۰ تن برگ توت نیاز داریم حال شما ببینید که ما باید چگونه غذای آن را تأمین کنیم؟
ملکه الیاف
رئیس اداره بهبود تولیدات دام شهرستان مشهد در گفت‌وگو با بازار در این رابطه می‌گوید: کرم ابریشم بااهمیت‌ترین موجود زنده اقتصادی در تولید ابریشم طبیعی است به‌گونه‌ای که بیش از ۹۵ درصد ابریشم طبیعی دنیا از این حشره که غذای او برگ توت است به دست می‌آید.
حجت ایمانی مقدم می‌افزاید: اهمیت ابریشم تا حدی است که از آن به‌عنوان «ملکه الیاف» یاد می‌کنند و این نخ ارزشمند حاصل پرورش کرم ابریشم است.
وی اذعان می‌کند: ابریشم از الیاف پروتئینی طبیعی تشکیل‌شده که از غدد ابریشمی که مجرای آن در لب پایین لارو کرم ابریشم بازشده، ترشح می‌شود و این ماده در مجاورت هوا به تارهای ابریشمی باریک تبدیل می‌شود و مقدار و کیفیت آن بسته به گونه، نژاد و شرایط محیطی به‌ویژه غذا، دما و نور متفاوت است.
رئیس اداره بهبود تولیدات دام شهرستان مشهد در پاسخ به سؤال ما مبنی بر اینکه وضعیت نوغانداری در این شهرستان به چگونه است اظهار می‌کند: پرورش کرم ابریشم به‌منظور تولید پیله، یکی از قدیمی‌ترین مشاغل است که به‌عنوان شغلی با سرمایه‌گذاری اندک و درآمد بالا به‌خصوص در مناطق روستایی شناخته‌شده است به‌گونه‌ای که سالخوردگان وزنان می‌توانند به‌راحتی این کار را انجام دهند.
وی بابیان اینکه نوغانداری زنجیره کاملی از کشاورزی، صنعت و تجارت و به‌عنوان اشتغالی پرسود محسوب می‌شود لذا به‌عنوان یکی از فعالیت‌های جانبی کشاورزی در کنار فعالیت‌های اصلی آن، نقش بسزایی در به‌کارگیری بخشی از نیروی کار به‌ویژه در روستاها دارد و این شغل نوپا اکنون در شهرستان مشهد شکل‌گرفته است.
این کارشناس ابراز می‌کند: امروزه باوجود نخ‌های مصنوعی ارزان و محکم، اما ابریشم به سبب ویژگی‌هایی مانند سبکی، جذب رطوبت، رنگ‌پذیر بودن، لطافت و ظرافت به‌عنوان یک کالای تجملی و یکی از گران‌ترین الیاف‌ها همچنان موردتقاضا است.
ایمانی مقدم به ما می‌گوید: نوغانداری باهدف تولید الیاف ابریشمی از کاشت درخت توت آغاز و با پرورش کرم ابریشم از مرحله تخم تا تهیه پیله و درنهایت تولید نخ برای کاربرد در بخش‌های مختلف مانند فرش، پوشاک و پزشکی تکمیل می‌شود،به همین دلیل می‌توان نوغانداری را زنجیره کاملی از کشاورزی، صنعت و تجارت دانست.
خراسان پیشتاز در توسعه نوغانداری
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز بابیان اینکه هرساله با تلاش و برنامه‌ریزی‌هایی که در این راستا داریم شاهد افزایش و توسعه نوغانداری در استان هستیم در گفت‌وگو با بازار اظهار کرد:در راستای توسعه نوغانداری و تقویت توتستان‌های استان در سال گذشته حدود ۳۰ هزار نهال توت وارد استان شد.
مجید جعفری عنوان کرد: در سال جاری برنامه‌ی توزیع حدود ۲۰۰ هزار نهال درخت توت در استان دست اقدام است.
وی با اشاره به این موضوع که در سال گذشته ۲۷ درصد توزیع تخم نوغان در کل کشور در خراسان رضوی صورت گرفت و این استان بعد از گیلان که مرکز اصلی نوغانداری است، رتبه دوم در توزیع تخم نوغان را در کشور رادار است ادامه داد:خوشبختانه ازآنجاکه نوغانداری هزینه، تجربه و تأسیسات خاصی نمی‌خواهد و افراد با آموزش اولیه می‌توانند به این آن ورود پیدا کنند لذا استقبال بسیار خوبی از این کار صورت گرفته است.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به اینکه این شغل در روستاها به‌عنوان شغل دوم در نظر گرفته می‌شود، افزود: در همین راستا تاکنون کمک قابل‌توجهی به معیشت روستائیان شده است و قریب به‌اتفاق پرورش‌دهندگان از شغل دوم خود راضی هستند و لذا ما هرسال شاهد افزایش تقاضا برای خرید تخم نوغان هستیم.
جعفری بابیان اینکه در سال گذشته ۱۲ هزار جعبه تخم نوغان در میان پنج هزار و ۱۰۰ خانوار توزیع شد ادامه داد: این درحالی‌که بود در مقایسه با سال قبل آنکه تنها ۱۰ هزار جعبه متقاضی داشتیم تقاضا برای خردی تخم نوغان بیشتر شده بود.
وی افزود: این در حالی است که امسال این آمار از افزایش ۲۰ درصدی نیز فراتر رفته و به تعداد ۱۵ هزار جعبه نوغان رسید.
برداشت ۵۰۰ تن پیله ابریشم
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی بابیان اینکه خراسان رضوی بعد از گیلان که مرکز اصلی نوغانداری است اظهار می‌کند: ۸۰ درصد پیله کشور در تربت‌حیدریه تبدیل به نخ ابریشم خام می‌شود.
وی اذعان می‌کند: خراسان رضوی مقام اول را در کشور در خرید پیله ابریشم و تبدیل آن به نخ را دارد که این کار توسط شرکت‌هایی در سطح استان که عمده آن در تربت‌حیدریه است انجام می‌شود
جعفری با تأکید بر اینکه استان ما مقام اول کشور در خرید پیله ابریشم و تبدیل آن به نخ را دارد خاطرنشان می‌کند: در سال گذشته ۵۰۰ تن پیله تر ابریشم برداشت شد که این مقدار حدود ۳۷۰ میلیارد ریال سود عاید نوغانداران استان کرد.
قطب ابریشم‌کشی ایران
درحالی‌که ۸۵ درصد فرآیند ابریشم‌کشی از تولیدات پیله ابریشم در پایتخت ابریشم‌کشی کشور یعنی خراسان رضوی انجام می‌شود، شهر «بایگ» و روستای«بسک» در شهرستان تربت‌حیدریه مهم‌ترین مناطق هنر صنعت ابریشم‌کشی در این استان محسوب می‌شوند و روستای بسک به واسطه همین جایگاه به‌عنوان روستایی ملی ثبت‌شده است.
روستای بسک علاوه بر آنکه دارای جاذبه‌های طبیعی و گردشگری متنوع است تعداد حدود ۱۰۰ چرخ ابریشم‌کشی در آن وجود دارد و ۹۵ درصد جمعیت آن به شغل ابریشم‌کشی اشتغال دارند.
وجود حدود ۲ هزار کارگاه ابریشم‌کشی در شهر بایگ و روستای بسک شهرستان تربت‌حیدریه رتبه نخست کشور را در این عرصه به نام این شهرستان سند زده است.
نظر شما