آب‌باریکه‌ای به نام تجارت ایران و اروپا

به گزارش بازار به نقل از اتاق تهران، تجارت ایران و اروپا همچنان بر شریان باریکی از تبادل کالایی جریان دارد. بر اساس جدیدترین آمار منتشر شده از سوی مرکز تجارت اروپا، ارزش تجارت ایران و اتحادیه اروپا در مدت چهار ماهه ابتدایی سال ۲۰۲۱، به رقمی در حدود یک میلیارد و ۴۵۰ میلیون یورو رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود ۱ درصد کاهش داشته‌است.

داده‌های مرکز تجارت اروپا نشان می‌دهد که طی این مدت، ارزش صادرات کالایی کشورهای اروپایی به ایران معادل یک میلیارد و ۱۸۸ میلیون یورو بوده و در مقابل، از ایران نیز کالاهایی به ارزش ۲۶۲.۶ میلیون یورو به اروپا صادر شده‌است. به این ترتیب، وضعیت تجارت ایران و اروپا در مدت چهار ماهه امسال، تراز منفی ۹۰۰ میلیون یورو را برای ایران نشان می‌دهد.

همچنین بررسی کشورهای طرف تجارت ایران با اتحادیه اروپا در این مدت، حاکی از این است که نزدیک به ۷۰ درصد از صادرات ایران به این منطقه تنها به سه کشور آلمان، ایتالیا و اسپانیا صورت گرفته، در حالی که ۵۴ درصد از کل واردات ایران از اتحادیه اروپا نیز متعلق به این سه کشور بوده‌است.

بر اساس گزارش مرکز تجارت اروپا، بالاترین میزان صادرات ایران در ۴ ماهه ابتدایی ۲۰۲۱، به ترتیب به آلمان (۹۳.۹۴ میلیون یورو)، ایتالیا (۶۰.۲۲ میلیون یورو) و اسپانیا (۲۳.۱۴ میلیون یورو) بوده است. ایران نیز بالاترین میزان واردات را در بین کشورهای اروپایی از آلمان (۴۹۰.۵۷ میلیون یورو)، هلند (۱۵۴.۶۹ میلیون یورو) و ایتالیا (۱۴۲.۱۲) داشته است.

تجارت خارجی ایران با اتحادیه اروپا در حالی به آب‌باریکه‌ای در تجارت بین‌الملل تبدیل شده‌است که بر اساس گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، صادرات کالایی ترکیه به اتحادیه اروپا طی ۴ ماهه نخست ۲۰۲۱ حدود ۲۴.۷ میلیارد یورو (میانگین ماهانه ۶.۱ میلیاردیورو) بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود ۲۱ درصد رشد داشته است.

به این ترتیب، طی این مدت از سال جاری میلادی، صادرات کالایی ترکیه به اروپا ۹۴ برابر صادرات ایران به این منطقه اقتصادی بوده‌است.

در همین ارتباط، علیرضا شمس‌فرد عضو هیات مدیره اتاق بازرگانی مشترک ایران و اتریش، دلیل اصلی تجارت ناچیز ایران با اروپا را نبود نظام مبادله بانکی میان دو طرف می‌داند. وی معتقد است، تا زمانی که ایران در فهرست کشورهای عضو FATF قرار نگیرد، حتی در صورت توافق دیپلمات‌ها در وین و احیای برجام، حجم تجارت ایران و اروپا فراتر از آنچه که طی سال‌های اخیر وجود داشته، نخواهد رفت.

به گفته این فعال اقتصادی، طی سال‌های گذشته، صادرات ایران به اروپا در مقایسه با واردات از این منطقه، افت بیشتری داشته که دلیل عمده آن، عدم دسترسی صادرکنندگان ایرانی به مراودات بانکی و تبادلات پولی مورد قبول کشورهای اروپایی بوده‌است.

شمس‌فرد با بیان اینکه، تجارت کالایی ایران با اتحادیه اروپا به کف رسیده، افزود: در حال حاضر، آنچه که میان دو طرف تجارت می‌شود، شامل صادرات کالاهای بشردوستانه از سوی اروپا است در حالی که از سوی ایران نیز عمدتا برخی محصولات غذایی به این اتحادیه صادرات می‌شود که این میزان نیز تاکنون از سوی صادرکنندگان بخش‌خصوصی حفظ شده‌است.

نایب‌رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و سوئد، به اوج روابط تجاری ایران و اتحادیه اروپا در اوایل سال ۹۷ اشاره کرد که به گفته وی، حجم مناسبات اقتصادی دو طرف بالغ بر ۲۰ میلیارد یورو بود. شمس‌فرد، افزود: در آن سال، سفرای کشورهای اروپایی بر این باور بودند که ظرفیت تجارت کشورهای متبوع خود با ایران، چندین میلیارد یورو برآورد می‌شود و برخی از کشورهای این اتحادیه، از جمله اتریش، تجارت با ایران را روی ۲ میلیارد یورو در سال هدفگذاری کرده بود، این در حالی است که طبق گفته‌های اخیر رایزن اقتصادی سفارت اتریش در تهران، ظرفیت تجارت اروپای شرقی با ایران رقمی معادل ۳۰ میلیارد یورو در سال است. به‌رغم چنین ظرفیت و فرصت‌هایی، سطح روابط تجاری ایران و اتحادیه اروپا از سال ۹۷ به بعد در مسیر سقوط قرار گرفت که علت اصلی آن به برهم خوردن ساز و کار مبادلات بانکی و مالی ایران با اروپا برمی‌گردد.

شمس‌فرد سپس با این توضیح که کالای صادراتی و عمدتا سنتی ایران در دنیا، دیگر منحصر بفرد نیست، افزود: امروز، پاکستان و هند و چین با تولید فرش دستباف و عرضه با قیمت‌های بسیار پایین‌تر به بازارهای جهانی، عملا ایران را از این بازار خارج کرده‌اند. در خشکبار نیز رقبای ایران طی سال‌های گذشته در تولید با کیفیت و صادرات فزاینده، توان ایران در این بخش را کاهش داده‌اند، به طوری که بازار جهانی پسته را به آمریکا و بازار کشمش و فندق را به ترکیه واگذار کرده‌ایم و همکاری مشترک افغانستان و اسپانیا در تولید و بسته‌بندی و صادرات زعفران، تاب و توان صادرکنندگان ایرانی را بریده‌است.

این فعال اقتصادی و صادرکننده ایرانی در ادامه افزود: بنابراین، در زمینه برخی کالاهای سنتی صادراتی، کشورهای اروپایی دیگر منتظر تامین آن از ایران نمی‌مانند و همان کالاها را با دردسرهای به مراتب کمتر و بدون تبعات ناشی از تحریم‌ها، از سایر کشورها خریداری می‌کنند و آنچه برای ایران و صادرکنندگان ایرانی می‌ماند، بازارهای از دست رفته است که حتی با رفع تمام تحریم‌ها و عادی شدن روابط بین‌الملل نیز، بازگردان آن کاری بسیار سخت و دشوار خواهد بود.