تهمینه غمخوار؛ بازار: روابط دو جانبه ایران و سوریه طی ۳۰ سال گذشته روابطی مستحکم و رو به رشدی در مناسبات سیاسی و امنیتی بوده است. وجود دشمنان و اهداف مشترک در جهت نابودی آنها به همراه قرار گرفتن در کنار تحولات و بحران های منطقه ای و بین المللی موجب شده تا روابط و مناسبات فی مابین عمق بیشتری داشته باشند.
علی رغم این استحکام و افزایش مناسبات سیاسی، امنیتی و نظامی، روابط اقتصادی بین دو کشور در دو دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی پایین تر از حد انتظار بوده، اما طی چند سال اخیر دولتمردان دو کشور در جهت تداوم و پیشبرد روابط اقتصادی در سطح یکسان با مناسبات سیاسی تلاش کرده اند.
در همین راستا و بر اساس اهمیت روابط موجود، خبرنگار بازار گفتگویی را با «مجید مهتدی» عضو هیات رئیسه اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوریه و رئیس کمیسیون صنعت فناوری در رابطه با آخرین وضعیت روابط تجاری و اقتصادی میان دو کشور و مشکلات پیش روی توسعه تجارت فی مابین ترتیب داده که در ادامه می خوانیم:
* از دیدگاه شما وضعیت اقتصاد سوریه در روزگار تحریم و ترور چگونه است؟
سوریه در میان کشورهای عربی جزء کشورهای صنعتگر و تامین کننده برخی اقلام صنعتی برای کشورهای همجوار از جمله آفریقا و خلیج فارس است. روزی روزگاری هنگامی که زائران به عربستان یا عده ای مثلا به دبی مسافرت می کردند، البسه و نساجی سوریه زبانزد بود و در یک مقطع زمانی سوری ها تامین کننده پوشاک برای این کشورها بود. همچنین، در صنعت دارو و مواد غذایی نیز این کشور تامین کننده نیازهای دارویی و غذایی کشورهای همسایه خود در سطح عالی بوده است.
به طور کلی شهروندان سوری، مردم بیزینسمن و صنعتگری هستند که اگر در چند سال اخیر نیازهای بسیاری برای آن ها به وجود آمده، به دلیل وجود مخالفین، مشکلات ناشی از جنگ، حضور نیروهای داعش، امریکا و حتی ترکیه بوده که منجر به از دست رفتن صنعت آنها به میزان ۸۰ درصد شده است.
از آن جمله می توان به کارخانجات تازه تاسیسی اشاره کرد که در حین جنگ توسط این کشورها از جمله ترکیه غارت شد به طوریکه ترکها وسایل و مواد اولیه و خام آنها را به کشور خود برده و به فروش رساندند. من در بازدید کارخانه شکر و خمیرمایه از نزدیک شاهد بودم که جز مکان خالی چیزی باقی نمانده بود؛ حتی آنها به لوله ها و شیر فلکه ها هم رحم نکرده بودند.
علاوه بر صنعت، بخشهای دیگر نیز در این کشور دچار آسیب شده است. تحریم هایی که اروپا علیه این کشور در حین جنگ اعمال کردند و از سال گذشته نیز امریکایی ها تحریم سزار را اضافه نمودند، عرصه را بر اقتصاد سوریه تنگ تر کرده است. تنها دو کشوری که از روز نخست در این مدت توانستند به اقتصاد سوریه از نظر نظامی، اقتصادی و سیاسی کمک کنند، جمهوری اسلامی ایران در درجه نخست و سپس روسیه است، در حالی که سهم دیگر کشورها بسیار اندک و کشورهای عربی به جز لبنان که با سوریه هم مرز و در ارتباط است، صفر بوده است.
تحریم هایی که اروپا علیه این کشور در حین جنگ اعمال کردند و از سال گذشته نیز امریکایی ها تحریم سزار را اضافه نمودند، عرصه را بر اقتصاد سوریه تنگ تر کرده است
سوری ها بسیاری از کالاهای خود را به صورت قاچاق از لبنان تامین می کنند، در حالی که تنها از طرف ایران این قضیه به صورت قانونی بیشتر صورت گرفته است؛ چرا که در زمان دولت محمود احمدی نژاد، موافقتنامه حذف تعرفه گمرکی بین دو کشور مبنی بر این که هنگامی که کالای ایرانی به سوریه می رود، شامل پرداخت تعرفه گمرکی نشود، به امضا رسید. در این صورت قیمت ها کاهش پیدا می کند. در خصوص ارسال کالا از سوریه به ایران هم همین منوال برقرار است.
* روابط اقتصادی و حجم مبادلات در حال حاضر ما با سوریه در چه سطحی است؟
در خصوص روابط دوجانبه، تاریخچه مناسبات سیاسی ایران و سوریه به اوایل انقلاب اسلامی بازمیگردد که روابط مافوق حسنه ای میان دو کشور برقرار بود. در حقیقت، در طول ۴۲ سال گذشته از زمان حافظ اسد و پس از آن بشار اسد دو کشور جایگاهی چه در سازمان ملل و چه در سطح روابط اجتماعی و اقتصادی داشته اند.
در رابطه با روابط اقتصادی، در حال حاضر مناسبات خوبی بین دو کشور برقرار است. البته، بیشتر، سوری ها به ما وابسته بوده و برای تامین کالا به ما نیاز دارند تا ما به آنها. در جهت توسعه این مناسبات، باید راهکارهای حضور ما در جهت تامین نیازهای آنها مورد بحث قرار گرفته و علمی و مستدل شود تا راه همواری نمایان گردد.
در جهت توسعه مناسبات تجاری میان ایران و سوریه، باید راهکارهای حضور ما در جهت تامین نیازهای آنها مورد بحث قرار گرفته و علمی و مستدل شود تا راه همواری نمایان گردد
* مشکلات و چالشهای پیش روی تجارت دو کشور از دیدگاه شما چیست؟
با وجود مشکلات و چالشها، بخش خصوصی در حال طی کردن مسیر خود است؛ یعنی راه را پیدا می کند. یکی از مشکلات ما در خصوص تجارت با سوریه، موضوع حمل و نقل است. ما حمل و نقل منظمی به سوریه نداریم و در همین راستا چندین بار از کشتیرانی درخواست کرده ایم که برنامه منظمی را تنظیم نماید، در حالی که سازمان توسعه تجارت و ستاد توسعه روابط اقتصادی ایران با سوریه نیز درخواست خود را در این خصوص اعلام کرده اند.
زمانی صادرکننده مطمئن باشد که کشتی های منظمی مثلا ماهی یکبار برای تجارت با سوریه آماده است، با آسودگی کالاهای خود را تولید کرده یا حتی به خرید برخی از کالاها می پردازد و به طور منظم به بندر عباس در جهت رسیدن به بندر لاذقیه ارسال می کند. اما مادامیکه این جریان برقرار نیست و از آن طرف هم سفارش کالا از سوی سوریه صورت گیرد، به دلیل عدم عمل به تعهدات، آن تاجر یا صادرکننده مشمول جریمه قرار خواهد گرفت.
کشتیرانی این شرط را اعلام کرده که کشتی باید مملو از کالا باشد یا باید این حرکتها به صورت دوسره صورت گیرد؛ اما کالایی در آنجا وجود ندارد که به کشورمان وارد شود. بنابراین در بسیاری از موارد، به دلیل عدم پر شدن کشتی ها حرکتی صورت نمی گیرد و گاهی اوقات در فصل تابستان به دلیل توقفهای طولانی مدت، کالاها از بین رفته و تلف شده اند. بنابراین، کسی تشویق به صادرات و انجام تجارت نمی شود.
اگر کشتیرانی امکان حرکتهای منظمی را برای صادرکنندگان فراهم سازد، مناسبات تجاری میان دو کشور گسترده تر شده و درصدی که انتظار داریم برآورده تر خواهد شد. البته قولهایی از سوی کشتیرانی اعلام شده و خطی غیر کانتینری در حال احداث است، اما هنوز عملیاتی نشده است.
اگر کشتیرانی امکان حرکتهای منظمی را برای صادرکنندگان فراهم سازد، مناسبات تجاری میان دو کشور گسترده تر شده و درصدی که انتظار داریم برآورده تر خواهد شد
دومین مشکل، مسائل بانکی بین دو کشور است. ما بانکی بین دو کشور نداریم که مراودات پولی صورت گیرد. یک کارگزاری بین بانک توسعه صادرات و بانک تجاری سوریه وجود دارد که فعال نیست. مثلا اگر یک فرد بخواهد در مناقصه ای شرکت نماید و نیاز به صادر کردن ضمانت نامه داشته باشد، هنگامی که به بانک توسعه صادرات یا بانک تجاری مراجعه می کند، پاسخی دریافت نمی کند و این امر امکان پذیر نیست. از ایران حواله کردن پول نیز دشوار است. پس مراودات بانکی بین دو کشور وجود ندارد و این مسئله یکی از عقبات و چالشهای پیش روی توسعه تجارت دوجانبه است.
یکی دیگر از این چالشها این است که ما می خواهیم که صندوق ضمانت صادرات به این کار ورود پیدا کند تا پشتوانه ای برای صادرکننده و تجار ایجاد شود که هنوز متاسفانه حمایتی مشاهده نشده است.
علاوه بر این مسائل، موازی کاری در میان نهادهایی که به نام فعالیت اقتصادی در سوریه حضور دارند، یکی از دست اندازهای حضور ما در سوریه است. مشکل ما این است که هر کس برای خود به صورت جزیره ای تشکیلاتی ایجاد کرده و در حال مدیریت کردن است.
موازی کاری در میان نهادهایی که به نام فعالیت اقتصادی در سوریه حضور دارند چه دولتی چه شبه دولتی، یکی از دست اندازهای حضور ما در سوریه است
* شما در ابتدای اظهارات خود در خصوص چالشهای حمل و نقلی میان دو کشور فرمودید که بخش خصوصی راه خود را با وجود مشکلات پیدا می کند، این راهها کدامند؟
یکی از راهها این است که بخش خصوصی این اقدام را از طریق مرسین ترکیه انجام می دهد، یعنی از اهواز کالا به سمت مرسین حمل می شود و در آنجا با کشتی ترکها یا خود سوریه بر روی کانتینر رفته و پس از آن به سوی لاذقیه در طول ۲۱ روز و البته ۲۰ تا ۲۵ درصد گرانتر از نرخ کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، ارسال می شود.
بسیاری دیگری از کالاها قرار است تا از یک مسیر جدید یعنی کردستان عراق صورت گیرد؛ یعنی کالا از یکی از مرزهای ما با کردستان عراق به سمت مرز سوریه رفته و سپس راهی این کشور می گردد. بنابراین، صادرکننده و صنعتگر مسیر را سرانجام پیدا میکند، بحث بر سر مشکلاتی است که حل نشده باقی مانده اند.
در این راستا، ستاد توسعه روابط اقتصادی ایران با عراق و سوریه در تلاش است تا مسیر کردستان عراق گشوده شود در حالی که البته هنوز به صورت عملیاتی محقق نشده، دلیل این امر این است که اگر بار از مرز مهران به عراق و سپس سوریه برود، دو روزه از طریق کامیون به مقصد میرسد و ارزانتر و راحتتر تمام میشود، اما مشکلاتی که سر راه این جریان وجود دارد دست ایران و مسئولین ایرانی نیست.
به دلیل آن که عراقی ها عضو کنوانسیون تیر نیستند، ترانزیت را قبول نمی کنند. همچنین استانهای غربی عراق از جمله موصول و رمادیه دست مخالفین ایران است که اجازه عبور کالای ایرانی را نمی دهند. از طرفی، کالاها هم بیمه هم ندارند. بنابراین، این مسیر هنوز کار دارد.
بر همین اساس، رئیس ستاد توسعه روابط اقتصادی ایران با عراق و سوریه، با توجه به تجربه قبلی خود پیشنهاد خوبی در این خصوص ارائه دادند که عشایر این منطقه را درگیر کار و فعالیت کنند و سودی عاید آنها شود تا این مسیر گشوده شود. بنابراین اگر دولت در این زمینه همت و بر این موضوع تمرکز کرده و این مسیر گشوده شود، دیگر نه مسیر دریایی و نه مرسین نیاز است. حتی خود کامیونهای سوریه میتوانند به ایران و مرز مهران آمده و سپس به سوریه رهسپار شوند. بنابراین، حمل و نقل کالا در این مسیر هم به لحاظ هزینه ای و هم به لحاظ زمانی مقرون به صرفه است که البته باید این مشکلات حل شود.
نظر شما