فلسفه‌ی دوستی؛ کتابی در باب دوستی و مفهوم آن

بازار: گروه صنعت_ آیا دوستی مقوله‌ای فلسفی است؟ الکساندر نهاماس در کتاب فلسفه‌ی دوستی می‌گوید که آری چنین است و به دوستی هم، مثل خیلی از مناسبات و روابط زندگی روزمره، می‌توان از منظری فلسفی نگریست.

باورِ کلیشه‌ای و رایج در باب فلسفه چه بسا این باشد که هرچه به فلسفه و فلسفه‌ورزی مربوط است خارج از حیطۀ زندگی عادی و روزمره‌ی آدمی است و فلسفه‌ورزی تنها کار افرادی خاص و محدود به دانشگاه و منحصر به حلقۀ کسانی است که متفکر و فیلسوف به حساب می‌آیند و موضوعات فلسفی هم موضوعاتی خاص و ورای مسائلی هستند که ما همه‌روزه در زندگی عادی با آن‌ها درگیر هستیم. «فلسفه‌ی دوستی» اما از آن دست کتاب‌هایی است که فلسفه را با امور مربوط به زندگی عادی و هرروزه و تجربه‌های زیسته و ملموس ما پیوند می‌زنند و آن را مقوله‌ای جدا از زندگی نمی‌دانند و از منظری فلسفی اموری را که ما در زندگی عادی با آن‌ها سر و کار داریم و هر روزه عملاً درگیرشان هستیم مورد تأمل و کندوکاو قرار می‌دهند.

ما هر روزه به بسیاری از رفتارها و روابط و اتفاق‌های زندگی‌مان فکر می‌کنیم و درباره‌ی آن‌ها پرسش‌هایی را مطرح می‌کنیم و به نحوی با اموری که با آن‌ها سر و کار داریم به لحاظ فکری و ذهنی درگیر می‌شویم. این همان فلسفه‌ورزی است. ما هر روزه فلسفه‌ورزی می‌کنیم، پس فلسفه همیشه با ما و در زندگی ما حضور دارد و مقوله‌ای بی‌ربط به ما و زندگی عادی ما نیست. «فلسفه‌ی دوستی» کتابی است که با همین رویکرد به فلسفه نوشته شده است. الکساندر نهاماس در کتاب «فلسفه‌ی دوستی» به کندوکاو در مقوله‌ای می‌پردازد که بخشی از روابط روزانۀ ما را تشکیل می‌دهد. دوستی بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی ماست و بنابراین فکر ما را به نحوی با خود درگیر می‌کند.

ما به روابط دوستانۀ خود فکر می‌کنیم و این روابط را از زوایای مختلف به پرسش می‌کشیم. تصمیم می‌گیریم با چه کسانی دوستی کنیم، دوستی‌مان را با چه کسانی حفظ کنیم، به چه کسانی اصلاً نزدیک نشویم، فاصله‌مان را با چه کسانی نگه داریم، با کدام دوستانمان قطع رابطه کنیم و... . ما همچنین به چرایی این تصمیمات فکر می‌کنیم و برای خودمان دلیل می‌آوریم و عیب و حسن‌های یک رابطه‌ را می‌سنجیم. گاهی خود یا دیگری را بابت نوع رابطه سرزنش می‌کنیم. این‌ها همه یعنی در حال فلسفه‌ورزی در باب دوستی هستیم، پس دوستی هم مقوله‌ای فلسفی است. نهاماس در کتاب «فلسفه‌ی دوستی» ما را با پرسش‌هایی در باب دوستی مواجه می‌کند و به بررسی مفهوم دوستی می‌پردازد. نهاماس بحث فلسفی‌اش در باب دوستی را از ارسطو و نظریات او درباره دوستی آغاز می‌کند و به تحلیل دیدگاه‌های ارسطو در این باب می‌پردازد و آن‌گاه از زوایای دیگر موضوع دوستی را مورد بررسی قرار می‌دهد. از جمله موضوعاتی که در کتاب «فلسفه‌ی دوستی» مطرح می‌شود خیر و شَرّ دوستی است. نهاماس ما را به این نکته توجه می‌دهد که دوستی یکسره اسباب خیر و نیکی نیست و می‌تواند دردسرها و خسارت‌هایی هم به بار آورد. نهاماس در «فلسفه‌ی دوستی» به ما یادآور می‌شود که «دوستی فایده‌های زیادی دارد. دوستی عشقی را در دل می‌افروزد که به زندگیِ آدمی رنگ و عمق می‌دهد؛ وفاداری‌ای را موجب می‌شود که حصارهای خودخواهی را فرو می‌ریزد؛ وقتی به دردسر می‌افتیم همراهی مطمئن و حریمی امن برایمان مهیا می‌کند؛ تسلایی است برای مصائب‌مان، سنگِ صبوری برای رازهایمان، و انگیزه‌ای برای جدوجهدهایمان. همه‌ی این حرف‌ها درست است... دوستی، همچون دیگر گونه‌های عشق، می‌تواند موجب رنج و سیه‌روزی هم بشود – از درد بی‌پیر و علی‌الدوامِ ترک‌شدن گرفته تا زخم عمیق خیانت، یا مخمصه‌های عذاب‌آورِ وفاداری...».

کتاب «فلسفه‌ی دوستی» با ترجمه و مقدمۀ آیدین رشیدی در نشر گُمان منتشر شده است. این کتاب هشتمین کتاب از مجموعۀ «خِرد و حکمتِ زندگی» نشر گُمان است.

کتاب «فلسفه‌ی دوستی» را می‌توانید از طریق وبسایت bennubook به دوستانتان هدیه دهید.