قرار ناتمام در بندرچابهار؛ دستپخت هندیها بدون «تندی» مرسوم!

بازار؛ گروه بین الملل: وقت کشی و تعلل هند در سرمایه گذاری و توسعه بندر چابهار ایران، صدای رسانه های هندی را هم درآورد.

در همین ارتباط، پایگاه خبری دِ هیندو در مورد توسعه بندر چابهار به دست هندی‌ها نوشت، دهلی نو باید سریع وارد عمل شود یا خطر از دست دادن ابتکاراتی که تاکنون انجام داده است را بپذیرد. این پایگاه هندی به این مسئله اذعان کرده که اگرچه هند برای توسعه بندر چابهار از تحریم های آمریکا معاف است، اما همچنان از انجام وعده های خود درباره بندر چابهار شانه خالی می کند.

ماجرای مشارکت هند در بندر چابهار
ورود هند به پروژه توسعه بندر چابهار از آن جا آغاز شد که در ماه مه ۲۰۱۶ میلادی، «نارندرا مودی» نخست وزیر هند در سفر به ایران، توافقنامه سرمایه گذاری ۵۰۰ میلیون دلاری را برای توسعه چابهار با تهران امضا کرد. پس از آن فاز نخست بندر چابهار در ماه دسامبر سال ۲۰۱۷ با حضور «حسن روحانی» رئیس جمهوری ایران و نمایندگانی از هند و سایر کشور های منطقه افتتاح شد.

با این حال اگرچه دولت «دونالد ترامپ»، رئیس جمهوری پیشین آمریکا، هند را در قالب طرح موسوم به «بازسازی افغانستان» از تحریم های اعمال شده علیه جمهوری اسلامی ایران معاف کرد، دهلی نو اما به شکلی گسترده کار بر روی این پروژه را تا اواخر سال ۲۰۲۰ به حال تعلیق درآورد.

البته این نخستین بار نبود که هند تجارت خود با ایران را متاثر از تحریم محدود می کند. پیش از آن نیز، طی  سال های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶ پس از اعمال تحریم ها از سوی سازمان ملل به جمهوری اسلامی ایران، بانک مرکزی هند مبادلات تجاری با تهران را متوقف کرده بود و در سال ۲۰۱۹ و بعد از تحریمهای آمریکا به ایران نیز واردات نفت خود از ایران را قطع کرد.

پس  از پایان کار ترامپ در کاخ سفید و روی کار آمدن دولت بایدن، روزنامه «هندوستان تایمز» در گزارشی نوشت که هند؛ آماده است به محض رفع تحریمهای ایران، دوباره خرید نفت از این کشور را از سر بگیرد و پالایشگاههای هند کارهای مقدماتی در این زمینه را شروع کرده اند.

در پی تغییرات سیاسی صورت گرفته با تغییر دولت در آمریکا، هند نیز با هدف توسعه همکاری های تهران و دهلی نو در بندر چابهار، در نخستین روز از فروردین ۱۴۰۰، تجهیزات استراتژیک جدید شامل ۲ دستگاه جرثقیل ساحلی ۱۰۰ تنی به ارزش ۷.۵ میلیون دلار وارد بندر شهید بهشتی در چابهار کرد. ورود این تجهیزات در راستای تعهدات قرارداد ۸۵ میلیون دلاری شرکت سرمایه گذار هندی در چابهار بود، بگونه‌ای که طرف هندی متعهد به تأمین و ورود تجهیزات تخلیه و بارگیری بر اساس تعهدات قراردادی بلند مدت، به صورت (BOT) است.

با وجود این اقدامات و خبرها، اما همچنان نشانی از شروع بکار بندر چابهار دیده نمی شود و مشخص نیست که بندر چابهار تا چه زمانی ناتمام خواهد ماند.

اهمیت چابهار برای هند، اقتصادی یا سیاسی
بندر چابهار با ظرفیت تخلیه و بارگیری سالانه بیش ۱۲ میلیون تن کالا و سرمایه گذاری افزون‌ بر یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلاری به عنوان یکی از بنادر مهم و استراتژیک کشور از تجهیزات مناسب و مدرنی برای تخلیه و بارگیری انواع کالا برخوردار است.

همچنین عدم محدودیت در پهلوگیری کشتی‌ها، وجود تجهیزات مدرن و پذیرش انواع گروه‌های کالا و ارائه تخفیفات قابل توجه و متقابل در این بندر و بنادر کشور هند از جمله قابلیت‌های ویژه این بندر اقیانوسی به شمار می آید.

​ بر اساس قرارداد، این بندر برای ۱۰ سال به هند اجاره داده خواهد شد و دهلی‌نو از این مسیر، ترانزیت کالا به ایران، افغانستان و آسیای میانه را با دور زدن پاکستان انجام خواهد داد.

بر اساس قرارداد صورت گرفته با ایران، هند برای راه‌اندازی کامل بندر چابهار می‌باید شش جرثقیل عظیم به ارزش ۸۵ میلیون دلار در تاسیسات پایانه شهید بهشتی نصب کند؛ اما تاکنون دو جرثقیل نصب شده

هند با سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیون دلاری خود، فعالیت این بندر در دریای عمان را در دست خواهد داشت. پارسال هند از همین بندر ۷۵ هزار تن گندم برای کمک به افغانستان ارسال کرد و ۲۵ تن سم دفع آفات مالاتیون برای مبارزه با هجوم ملخ‌ها نیز به ایران فرستاد. دومین محموله سم دفع ملخ‌ها به حجم ۲۵ تن هم اخیرا به چابهار رسیده است، اما این حجم بارگیری ها هنوز به معنای شروع بکار این بندر با ظرفیت کامل نیست و در حال حاضر وضعیت بندر چابهار با حداقل ظرفیت باقی مانده است.

بر اساس قرارداد صورت گرفته با ایران، هند برای راه‌اندازی کامل بندر چابهار می‌باید شش جرثقیل عظیم به ارزش ۸۵ میلیون دلار در تاسیسات پایانه شهید بهشتی نصب کند؛ اما تاکنون دو جرثقیل نصب شده و با وجود وعده ها برای نصب سایر تجهیزات، اما هنوز این اقدامات و تجهیز کامل بندر چابهار از سوی طرف هندی صورت نگرفته است.

چرا هند تعلل می ورزد؟
وعده های هند درباره راه اندازی بندر چابهار بسیار بوده است و هر بار مقامات هندی وعده چند ماه دیگر را اعلام می کنند، اما این وعده ها تا کنون هنوز عملی نشده است.

از جمله در اسفندماه سال گذشته وزیر بنادر و کشتی‌رانی هند اعلام کرد که بندر چابهار یک تا دو ماه دیگر به طور کامل به بهره‌برداری خواهد رسید، اما این وعده همچنان عملیاتی نشده است و به نظر می رسد دهلی نو همچنان سیاست تعلل و وقت کشی را در مسیر راه اندازی کامل و تمام ظرفیت بندر چابهار دنبال می کند.

هند پیشتر نیز برخی وعده های اقتصادی را با ایران از جمله در حوزه راه آهن سیستان و بلوچستان و قبل تر از آن خط لوله گاز صلح مطرح کرده بود، اما هیچکدام را عملیاتی نکرد و خط لوله گاز در پاکستان متوقف شد و خط آهن سیستان و بلوچستان نیز از سوی شرکت های ایرانی عملیاتی و اجرایی شد و حال درباره بندر چابهار نیز همین رویکرد وقت کشی از سوی هند ادامه دارد.

در واقع به نظر می رسد ورود هند به برخی پروژه های سرمایه گذاری در ایران بیش از آن که ناشی از نگاه اقتصادی و تجاری محور رهبران هندی باشد، بیشتر از ماهیت رقابت های منطقه ای هند تاثیر می پذیرد. به عبارت دیگر هند با هدف تقویت مواضع خود در برابر رقبای منطقه ای مانند پاکستان و چین به برخی پروژه های اقتصادی در ایران از جمله بندرچابهار ورود پیدا کرد و چون ماهیت ورود هند بیشتر شامل جنبه های رقابتی در منطقه بوده است، لذا دهلی نو عجله ای برای بهره برداری اقتصادی و اجرایی کردن پروژه اقتصادی بندر چابهار از خود نشان نمی دهد.

دفتر خدمات پژوهشی کنگره آمریکا طی گزارشی درباره مشارکت هند در پروژه بندر چابهار می گوید: در حالی که هند برای فعالیت های بازسازی در افغانستان از تحریم‌های ترامپ علیه ایران «معاف» بود، در ۴ سال گذشته تمامی کارها در بندر چابهار را متوقف کرد و تنها در اواخر سال ۲۰۲۰ بخشی از فعالیت ها را از سر گرفت.

در همین ارتباط نیز یک رسانه هندی با اشاره غیرمستقیم به احتمال ورود چین به پروژه بندر چابهار گفته است که هند باید سریع وارد عمل شود یا خطر از دست دادن ابتکاراتی که تاکنون انجام داده است را بپذیرد...هرکسی که پدال را فشار دهد، جلوتر می‌رود. متاسفانه، به نظر می‌رسد دولت هند این قصد را ندارد.

از سوی دیگر، برخی کارشناسان نیز معتقدند که هند از ابتدا برای متوقف نگه داشتن پروژه چابهار وارد آن شده است تا دیگر کشورهایی که از اجرای این راه گذر ترکیبی بندری و ریلی سود می‌برند را از سرمایه‌گذاری و اجرای آن دور نگه دارد، هرچند اکنون با امضای توافق نامه ایران و چین و احتمال سرمایه گذاری پکن در این بندر، دهلی نو احساس خطر می‌کند.

براین اساس شاید آن چه دهلی نو را بتواند متقاعد به اجرای تعهدات خود در تکمیل بندر چابهار کند، ماهیت رقابتی این بندر برای دیگر کشورهای منطقه باشد و گرنه شاید این پروژه اقتصادی نیز به مانند دیگر وعده های اقتصادی هند در برابر ایران تا سال ها ناتمام باقی بماند.