بازار؛ گروه کشاورزی: با تشدید بحران کم آی در جهان و از سوی دیگر با کاهش زمین های قابل کشت از حدود ۷۰ سال قبل محققان و دانشمندان در زمینه کشت در فضایی غیر از زمین و خاک اقدام به ترویج کشت هیدروپونیک کردند که پایه آن آب است. این در حالی است که به گفته کارشناسان تکنیک کشت هیدروپونیک در ایران قدمتی چند هزار ساله دارد و در واقع همان «سبزه عید» اولین کشت هیدروپونیک صورت گرفته در دنیا است. با این وجود در دهه های اخیر تاکید بر کشت علوفه هیدروپونیک در جوامع مختلف نمایان تر شده است و صنعت دامپروری به سمت استفاده هر چه بیشتر از این نوع علوفه ها پیش می رود. با این وجود برای داشتن یک کشت هیدروپونیک موفق بایستی تجهیزات مورد نیاز آن به صورت تخصصی ساخته شود تا علوفه کشت شده دچار آلودگی و بیماری نشود.
«آرش ساعدی» یکی از معدود تولیدکنندگان تجهیزات کشت هیدروپونیک است که خبرنگار «بازار» گفتگویی با وی انجام داده است و پیگیر آخرین اطلاعات مربوط به این تجهیزات و نحوه کار با آنها شده است.
*به عنوان سوال اول کمی در مورد کشت هیدروپونیک توضیح بدهید.
همانطور که می دانید بیس اصلی کشت هیدروپونیک از «سبزه عید» ایرانی ها گرفته شده است و روی این تکنیک در خارج از کشور کار شده و آن را تبدیل به علوفه هیدروپونیک کرده اند و سپس تجاری سازی شده است. ما نیز مجددا بر اساس اطلاعات و تجهیزاتی که در کشور داشتیم آن را بومی سازی کردیم و در حال گسترش تولید آن در کشور هستیم. این در شرایطی است که قدمت تولید علوفه هیدروپونیک در دنیا به ۷۰ سال پیش بر می گردد.
بر اساس آزمایش های انجام شده میزان پروتئین، ویتامین، انرژی و مواد معدنی علوفه هیدروپونیک بالاتر از خود بذر است
*آنچه به عنوان علوفه هیدروپونیک تولید می شود چه ویژگی هایی دارد؟
بذر این نوع علوفه ها غالبا جو است و گاهی نیز گندم استفاده می شود. یونجه و شبدر به دلیل قیمت بالای بذر و عدم برداشت چند چین توجیه اقتصادی ندارد. از سوی دیگر پروسه تولید علوفه هیدورپونیک یک هفته است که در این مدت بین ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر رشد می کند و به صورت کامل با بذر و ریشه و سبزه برداشت می شود برای خوراک دام مصرف می شود. نکته جالب توجه در مورد علوفه هیدروپونیک این است که محدودیت فصل و اقلیم به هیچ وجه ندارد.
همچنین بر اساس آزمایش های انجام شده میزان پروتئین، ویتامین، انرژی و مواد معدنی علوفه هیدروپونیک بالاتر از خود بذر است. البته مقدار ماده خشکش پایین تر است و این خصوصیت هر گیاه تازه ای است، با این وجود مقدار خوش خوراکی اش برای دام بیشتر است.
علاوه بر این هضم علفه هیدروپونیک راحت تر است و مواد بیشتری را در دسترس دام قرار می دهد اما به تنهایی نمی توان از علوفه هیدروپونیک برای دام استفاده کرد؛ یعنی باید با خوراک خشک مثل کاه و یونجه ترکیب شود چون حجم زیادی از علوفه هیدروپونیک آب است دام سریعا دچار اسهال می شود لذا باید همراه با خوراک خشک استفاده شود.
*قطعا کشت هیدروپونیک برای فرد سرمایه گذار با یکسری ریسک های مالی همراه است. برای کاهش ریسک ها بهترین اقدام چیست؟
بله، ظاهر سیستم ساده است اما ساخت آن یکسری ریزه کاری ها دارد که باید رعایت شود. از همه مهمتر تنظیم پارامترهای رشد است مثل نور رطوبت و غیره. مرحله بعد به خود تولیدکننده علوفه مربوط می شود که غالبا دامداران هستند. ما اصولا بر اساس آموزش هایی که به این افراد می دهیم متذکر می شویم که به هر فردی نباید اجازه تردد در محیط پرورش علوفه را بدهند. به این معنا که هرچقدر رفت و آمد بیشتر باشد امکان آلودگی هم به همان اندازه بیشتر می شود. از سوی دیگر تغییر یکباره جیره دام نیز مشکل ساز می شود لذا باید زمان سازگاری طی شود و دامدار به تدریج دام را با جیره جدید تغذیه کند.
تغذیه با علوفه هیدروپونیک دقیقا مثل این است که دام همیشه در چراگاه بهاری چرا می کند
*گفته می شود گوشت دامی که با علوفه هیدروپونیک تغذیه شده با دامی که از علوفه سنتی پرورش یافته تفاوت دارد. چقدر این حرف صحت دارد؟
به صورت آزمایشگاهی که بتوان به عنوان منبع از ان نام برد چنین چیزی نداریم و بعید می دانم کسی روی این موضوع کار کرده باشد. اما به صوت میدانی گفته اند که گوشت آن لذیذ تر است چون تغذیه با علوفه هیدروپونیک دقیقا مثل این است که دام همیشه در چراگاه بهاری چرا می کند. با این وجود آنچه مسلم است این است که تغذیه دام با علوفه تازه روی کیفیت، طعم و مزه شیر و گوشت تاثیر دارد اما درصد تاثیرش مشخص نیست.
*از جمله مزایای کشت علوفه هیدروپونیک نسبت به علوفه سنتی آب مصرفی آن است. کمی در این خصوص توضیح بدهید.
بله درست است. ما می توانیم در ۸۰ متر مربع روزانه یک تن علوفه هیدروپونیک تولید کنیم که این یک تن در روز بین یک و نیم تا ۲ متر مکعب مصرف آب دارد. از سوی دیگر در این روش مشکل زمین هم نداریم چرا که در تولید علوفه سنتی برای تولید یک تن علوفه حداقل ۲۰ تا ۳۰ هکتار زمین نیاز است که میزان مصرف آب در این حجم از زمین زیاد است. با این تفاسیر در کشت هیدروپونیک نسبت به کشت سنتی بالغ بر ۹۰ درصد صرفه جویی آب داریم.
*چون سرمایه گذاری عامل مهمی در راه اندازی هر کاری است برای شروع کار یک دامدار برای کشت علوفه هیدروپونیک به چقدر سرمایه نیاز دارد؟
بسته به تعداد دام، نوع دام و اقلیم میزان سرمایه مورد نیاز متفاوت است. چون مثلا دامداری که در جنوب کشور است به دلیل هوای شرجی بودن هوا سرمایه بیشتری نیاز دارد بنابراین باید چندین فاکتور را در نظر گرفت و بعد تعیین کرد چه میزان سرمایه نیاز است. با این وجود نکته بهترین حالت این است که فرد اگر دامدار است برای مصرف خود استفاده کند و تولید برای فروش چندان توجیه پذیر نیست چون خاصیت انبارداری را ندارد؛ یعنی همان روز که تولید شد باید همان روز مصرف شود.
چون کشت هیدروپونیک با تکنیک طبقاتی کار می کند به این ترتیب در یک متر مربع وقتی ۷ طبقه کار شود عملا ۷ متر مربع زمین در اختیار داریم
*برای تولید علوفه هیدروپونیک چه نوع فضایی مناسب تر است؟
یک سالن سرپوشیده به مساحت ۸۰ متر مربه به ارتفاع ۳ متر که عایق دمایی باشد تا تبادل دمایی به حداقل برسد و به تبع مصرف انرژی پایین بیاید مناسبترین فضا برای کشت علوفه هیدروپونیک است. دیوار کف هم ترجیحا باید سنگ سرامیک باشد تا فرایند شستشو راحت تر انجام شود.
نکته جالب توجه اینکه کشت هیدروپونیک با تکنیک طبقاتی کار می کند و بستر کشت بین ۶ تا ۷ طبقه است. به این ترتیب در یک متر مربع وقتی ۷ طبقه کار شود عملا ۷ متر مربع زمین در اختیار داریم و بنابراین در مصرف فضا و انرژی صرفه جویی می کند؛ در نتیجه می توان از زمین و منابع آبی محصولات با ارزش افزوده بالاتر استفاده کرد.
از آفت های اصلی علوفه هیدروپونیک کپک و قارچ است و کپک خود از عوامل سقط جنین و کاهش کیفیت شیر و گوشت گاو محسوب می شود
*با توجه به اینکه از آفت های رایج در این نوع کشت کپک است برای جلوگیری از آن چه اقداماتی می توان انجام داد؟
در واقع از آفت های اصلی علوفه هیدروپونیک کپک و قارچ است. کپک به دلیل مسائلی مانند درست نبودن ساخت سیستم، رفت آمد زیاد و رعایت نشدن پارامترهای رشد ایجاد می شود یعنی وقتی روند تولید خوب طی نشده باشد و یا حتی اگر بذر شکسته و نیم دانه استفاده شود دچار کپک می شود. بنابراین باید این نکات به درستی رعایت شود. این در حالی است که کپک خود از عوامل سقط جنین و کاهش کیفیت شیر و گوشت گاو است. در شرایطی که کپک سریعا گسترش پیدا می کند و در در کمتر از یک هفته کل سیستم را آلوده می کند.
*به عنوان سوال آخر توضیح بدهید که چرا در دهه های اخیر تا به این حد روی مصرف علوفه هیدروپونیک تاکید می شود و چرا غالبا کشت جو بیشتر توصیه می شود؟
با توجه به قیمت تمام شده خود بذر که در هر اقلیمی ممکن است یک بذر ارزان تر و به صرفه تر باشد توصیه می شود چه بذری کشت شود. در بسیاری مناطق از جمله ایران نیز جو بهترین است. در مورد تاکید بر مصرف علوفه هیدروپونیک باید بدانیم که بیشترین تاثیری که دارد روی کاهش هزینه های خوراک دام است که این امر کاملا به نفع دامدار است. در کنار آن دامدار با استفاده از علوفه هیدروپونیک می تواند تا حدودی زمان پروار را کم کند. علاوه بر این چربی شیر را بالا می برد و همچنین کیفیت دو یا چندقلوزایی را بالا می برد. از سوی دیگر سلامت دام را بالا می برد و لذا مصرف داروها را کاهش می دهد. البته این موارد در شرایطی اتفاق می افتد که این علوفه درست تولید شده باشد و در عین حال درست هم توسط دامدار استفاده شود.
نظر شما