بازار؛ گروه استانها: دریاچه نمک گنجینه‌ای خدادادی و ثروتی اقتصادی است که می‌توانست اقتصاد قم و استان‌های اطراف این دریاچه را متحول کند؛ اما چندین سالی است که به دلیل نبود مدیریت واحد و مطالعات و برنامه‌ریزی یک پارچه به ویژه در زمینه آبریز با بحران خطرناکی روبرو بوده و ممکن است هر لحظه با توجه به وجود ریزگردهای نمکی جان میلیون‌ها انسان را در بخش مرکزی ایران با خطرات زیست محیطی روبرو کند.
این نعمت خدادادی در قم که جدای از زیبایی خیره کننده آن برای جذب گردشگران خارجی در دل خود گنج‌های پنهانی را نهفته دارد اما چندین سالی است که مسئولان اجرایی استان قم برنامه‌ای برای ایجاد یک راه دسترسی برای آن ایجاد نکرده‌اند و به دنبال آن استان‌های مجاور قم به صورت خودمختار در زمینه آبریز و برداشت غیر اصولی آب برنامه‌هایی را اجرا کردند که فقط دود و تهدیدات آن در آینده سهم استان قم خواهد شد.
دریاچه نمک در ناحیه شرقی قم و در حدفاصل سه استان قم، سمنان و اصفهان قرار گرفته و بزرگترین دریاچه فصلی و فراشور کشور است که حدود ۲۰۰ هزار هکتار وسعت داشته و یک سوم آن در محدوده جغرافیایی قم قرار دارد؛ دریاچه‌ای که می‌توانست با یک مدیریت جامع بین استان‌های مجاور مقصدی برای گردشگران خارجی و طبیعی باشد و علاوه بر آن با در نظر گرفتن همه موازین زیست محیطی از ثروت آن بهره‌مند شوند.
چه جلسات و نشست‌های با حضور دستگاه‌های مرتبط در زمینه دریاچه نمک برگزار و حتی سرمایه‌گذارانی هم برای بهره‌برداری اعلام وجود کردند اما با توجه به نبود یک طرح جامع و یکپارچه تنها به یک مصوبه بر روی کاغذ استوار مانده و هنوز برای آن تصمیم جامعی گرفته نشده است، لذا همین دست دست کردن‌های مسئولان اجرایی استان و فعالان محیط زیست را دست خوش نگرانی کرده چرا که شاید هنوز این دریاچه زیبا نفس می‌کشد ولی روزی این دریاچه به بیابانی و بحران طوفان‌های نمک بخش مرکزی ایران و از جمله قم را با تهدید روبرو خواهد کرد.
برداشت‌های غیر مجاز استان‌های مجاور که دود تهدید آن به چشم قم می‌رود
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان قم در گفت‌وگو با خبرنگار بازار با اشاره به تهدیداتی که به استان قم بر اثر اقدامات دیگر استانها در دریاچه ممکن است وارد شود، می‌گوید: موضوع دریاچه نمک و تهدیدات آن نه تنها بر استان بلکه ممکن است عملکرد اکوسیستمی کل کشور را با خطر و بحران روبرو کند که با توجه به برداشت‌های بیش از یک میلیارد متر مکعبی از ذخایر آبی دریاچه نمک در سال‌های اخیر آن را با تهدید روبرو کند.
سید احمد شفیعی بیان می‌کند: با برداشت وسیع ذخایر آبی دریاچه نمک در طی سال‌های اخیر هرچند هنوز این دریاچه نفس می‌کشد و سطح آن مرطوب است ولی با وجود احداث بیش از ۶۰ سد بزرگ و کوچک بر روی رودخانه‌های منتهی به دریاچه و در حوزه آبریز این دریاچه هنوز به مرگ نهایی خود نرسیده است؛ طی فعالیت معدن کاری مقادیر عظیمی آب از دریاچه به صورت مستقیم برداشت و تبخیر شده و دریاچه نمک با مساحت حدود ۲۰۰ هزار هکتار به کانون تولید کننده فعال ریزگردهای نمکی تبدیل خواهد شد.
تأثیرات منفی بر اثر کاهش حق‌آبه‌های دریاچه در آینده بر قم و استان‌های مجاور که اقدام به تصمیمات خودمختاری کرده‌اند نمایان می‌شود
اما وی در ادامه از دو عامل مهم در ایجاد یک بحران خطرناک زیست محیطی نام می‌برد و می‌افزاید: می‌توان دو عامل مهم را بر بحران و تهدید دریاچه نمک مؤثر دانست که یکی برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی این دریاچه از سوی دیگر استانها است که مخاطرات و بحران خطرناکی به دنبال آن شکل گرفته است و دیگر این که برداشت‌های مستقیم از منابع آبی دریاچه به همراه قطع حقابه‌های زیست محیطی در مناطق و استان‌های بالادستی صورت گرفته و همچنان هر استانی به طور خودمختار بر این دریاچه مدیریت کرده و این مدیریت بر استان تأثیرات منفی به جا گذاشته است.
به گفته معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان قم، تأثیرات منفی بر اثر کاهش حق‌آبه‌های دریاچه در آینده بر قم و استان‌های مجاور که اقدام به تصمیمات خودمختاری کرده‌اند نمایان می‌شود؛ به این دریاچه نباید فقط نگاه اقتصادی دوخته شود، توسعه پایدار باید بر اساس موازین زیست محیطی باشد که اگر چنین شود باید در همین سال‌ها منتظر یک بحران شدید باشیم.
شفیعی عنوان می‌کند: هم اکنون دشت‌های اطراف قم آسیب دیده‌اند ما مطالعاتی بر همین اساس گردآوری کردیم و طبق مطالعات ما گردوغبارهایی شناسایی که به دنبال آن جریان‌های فعالی در ۲۰ کیلومتری شهر قم صورت گرفته است.
دریاچه نمک؛ گنجی که ممکن است در آینده منشأ طوفان‌های نمکی باشد
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست قم در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این که نباید فقط به این دریاچه نگاه اقتصادی داشته باشیم، می‌گوید: خود این دریاچه ۱۵ برابر مساحت قم است و نزدیک‌ترین کانون‌های تولید کننده گردوغبار در فاصله کم‌تر از ۲۰ کیلومتری شهر قم و در جریان باد تابستانه به سمت شهر تشکیل و در حال گسترش است؛ لذا فرصت اندکی جهت نجات نهایی دریاچه در برابر خشک شدن نمانده و فرسایش بادی و ایجاد یک کانون بزرگ تولید گردوغبار نمکی وجود دارد و به عبارت دیگر دریاچه هنوز نفس می‌کشد.
حال با این مطالبی که از وضعیت کنونی دریاچه نمک مطرح شد، هنوز مسئولان استان برای یافتن یک راه دسترسی مناسب و یا در نظر گرفتن یک طرح جامع مطالعاتی غفلت دارند و در حالی که هرآن ممکن است این دریاچه به سرنوشت دریاچه ارومیه مبتلا شود تا جایی که ممکن است برای نجات آن میلیاردها اعتبار هزینه شود در حالی که مخاطرات و بحران آن لحظه به لحظه برای میلیون‌ها انسان به کمین نشسته است.
اگر پرونده دریاچه نمک در یونسکو ثبت جهانی شود هم در حفاظت از این دریاچه می‌توان قدم بهتری برداشته شود و هم بهتر ظرفیت‌های آن را به جهانیان معرفی می‌کنیم
در آخرین جلسه هم اندیشی مسئولان اجرایی به ریاست استاندار قم قرار شد یک طرح مطالعاتی و جامع و یکپارچه‌ای برای این دریاچه در نظر گرفته شود و یک راه دسترسی مناسب هم تا خردادماه ایجاد شود؛ حال باید پرسید این مصوبه در حد یک تصویب می‌تواند بروی کاغذ خاک خورده یا منشأ خیری برای قم باشد.
حقابه‌های قم از دریاچه نمک باید پیگیری شود
استاندار قم در جلسه هم اندیشی برای ساماندهی و پیگیری مخاطرات دریاچه نمک که با حضور دستگاه‌های مرتبط با این دریاچه برگزار شد بر پیگیری حقابه‌های استان قم از این دریاچه تأکید دارد و بیان می‌کند: در کنار حفظ زیست بوم دریاچه نمک در طرح جامع مطالعاتی باید پیگیر حقابه‌های زیست محیطی استان باشیم.
بهرام سرمست می‌افزاید: مطالعات جامعی با مدیریت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی صورت گرفته که باید برای تکمیل آن تلاش شود؛ این طرح یک راهبرد برای حفظ و احیای دریاچه نمک است و وظایف هرکدام از دستگاه‌ها هم مشخص شده است.
به گفته استاندار قم، نگاه مدیریت استان به دریاچه نمک مبتنی بر بررسی دقیق تهدیدات و فرصت‌ها است و هر یک از دستگاه‌های دولتی باید برنامه اجرایی برای بهره‌برداری مطلوب از منابع و فرصت‌های دریاچه نمک ارائه کنند؛ سرمایه‌گذاری در حوزه معدنی و گردشگری دریاچه نمک از دیگر اهداف طرح مطالعاتی جامع دریاچه نمک است که با جدیت در حال پیگیری از دستگاه‌های ملی برای تحقق این هدف هستیم اداره کل منابع طبیعی هم طرح‌های آبخیزداری خود را با محوریت دریاچه نمک دنبال کند.
دریاچه نمک؛ در راه جهانی شدن
اما مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم که هنوز به تازگی بر کرسی مدیریت این اداره نشسته از پیگیری برای ثبت جهانی این دریاچه خبر می‌دهد.
علیرضا ارجمندی از تلاش و پیگیری برای ثبت پرونده دریاچه نمک در یونسکو خبر داده و بیان می‌کند: ثبت ملی دریاچه نمک در مرحله نهایی است و بعد از آن با همراهی و مشارکت دستگاه‌های اجرایی قرار است این دریاچه در یونسکو به ثبت جهانی برسد و اگر پرونده این دریاچه در یونسکو به ثبت جهانی برسد هم در حفاظت از این دریاچه می‌توان قدم بهتری برداشته شود و هم‌ظرفیت‌های آن را به جهانیان معرفی می‌کنیم.
وی عنوان می‌کند: در زمینه جذب توریست، نمک درمانی که بخشی از توریسم درمانی است می‌تواند برای استان کارکرد داشته و دریاچه نمک مقصدی برای گردشگران خارجی باشد ولی هنوز ما در ایجاد یک راه دسترسی به این دریاچه مانده‌ایم در حالی که می‌تواند ارزآوری خوبی به همراه داشته باشد اما وقتی خود قمی‌ها هنوز به سختی به این دریاچه دسترسی دارند چگونه می‌توان برنامه‌ریزی کرد؟
نظر شما