بازار؛ گروه بین الملل: نشست کمیسیون مشترک برجام که بعدازظهر روز جمعه با حضور هیأت‌های ایران و گروه ۱+۴ در وین از سر گرفته شده بود، بعد از حدود یک ساعت و نیم پایان یافت و مقرر شد بلافاصله رایزنی‌های کارشناسی و فنی و کار بر روی متون پیش نویس آغاز شود. در این نشست همه طرف‌ها یک‌بار دیگر بر جدیت خود برای حصول نتیجه در کوتاه‌ترین زمان ممکن تاکید کردند.
عباس عراقچی رئیس هیات ایران در این مذاکرات پس از نشست روز جمعه گفت: اخباری که از سمت آمریکایی‌ها به ما منتقل می‌شود این است که آنها هم برای بازگشت به برجام جدیت دارند. تا الان اعلام آمادگی کرده‌اند که بخش بزرگی از تحریم‌های خودشان را بردارند. البته از نظر ما هنوز کامل نیست و به همین دلیل مذاکرات ادامه می‌یابد تا وقتی به همه خواسته‌های خودمان در این زمینه برسیم.
معاون وزیر خارجه بیان کرد: اگر خواسته‌های ما تامین شود، جمهوری اسلامی ایران نیز کاملا جدی است که به اجرای کامل برجام مجددا برگردد و این اراده جمهوری اسلامی ایران است که اتخاذ شده و هیچ ارتباطی هم با مسائل دیگر در تهران ندارد، با امر انتخابات که طبیعتا موضوع مهمی در کشور است، هیچ ارتباطی ندارد.
«جو بایدن»، رئیس جمهور آمریکا نیز طی اظهاراتی پس از این نشست گفت ایران درباره مذاکرات وین جدی است.
در این راستا خبرنگار بازار گفتگوهایی با اساتید و اندیشمندان بین المللی داشته که در ادامه می آید.
*پروفسور «رابرت شاپیرو» استاد دانشگاه کلمبیا و عضو انجمن پیشبرد علوم آمریکا.
*«پروفسور رابرت اسمیت» استاد دانشگاه سانفرانسیسکو.
*«ریچارد کوزلاریچ» مدیر اندیشکده علوم و سیاست‌گذاری انرژی در دانشگاه جرج میسون، مدیر موقت برنامه سیاست عملیات صلح (POPP ) و سفیر پیشین آمریکا در جمهوری آذربایجان.
*پروفسور «شیرین هانتر» عضو شورای روابط خارجی آمریکا و استاد دانشگاه جورج تاون.
*مذاکرات وین در حالی روز جمعه دنبال شد که نشانه هایی مبنی بر توافق احتمالی تا آخر ماه می وجود دارد. آیا به نظر شما مذاکرات تا آخر ماه می به سرانجام خواهد رسید؟
شاپیرو: «همانطور که شما اشاره کردید رفع یا لغو تحریم ها علیه شرکت ها افراد و دولت ایران توسط امریکا پروژه ای زمان بر بوده و توافق بین تهران – واشنگتن را به تاخیر می اندازد.»
رابرت اسمیت: «من گزارش های متناقضی درباره پیشرفت مذاکرات می خوانم .بنابر این گزارش ها، می گویم توافق پایان ماه مه امکان پذیر است اما من شک دارم مذاکرات در این تاریخ پایان یابد.»
کوزلاریچ: « وقتی اراده سیاسی برای تکمیل مذاکرات وجود داشته باشد، مذاکرات به پایان می رسد. من نمی دانم چه موضوعاتی برای حل و فصل باقی مانده اما بله، گفتگوها می توانند تا پایان ماه مه به پایان برسند.»
شیرین هانتر: «پیش بینی در اینکه آیا مذاکرات تا آخر ماه می به نتیجه مثبت خواهد رسید بسیار دشوار است. این بستگی به این دارد که ایران و 5+1 حاضر به تعدیل خواسته های حداکثری خود باشند و در عین حال خواسته های اصلی خود را تأمین کنند.»
*جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی دولت بایدن اعلام کرده است که مذاکرات درباره احیای برجام در وین در «وضعیت مبهم» است. این در حالی است که سایر هیاتهای مذاکره کننده نسبت به این مذاکرات خوشبین هستند. دلیل این موضع سالیوان چیست؟
شاپیرو: «سالیوان به عنوان یکی از مقامات ارشد دولت بایدن واقعیت را گفته و مذاکرات در مورد احیای برجام و لغو تحریم ها علیه ایران و مقامات آن سخت است. بسیاری از تحریم ها علیه ایران و مقامات آن به فعالیت های تروریستی و فعالیت های ایران در منطقه خاورمیانه نسبت داده شده است و لغو آنها سخت است.»
اسمیت: «من نمی توانم اظهارات سالیوان را ارزیابی کنم مگر اینکه بگویم دولت و هر توافق نامه ای که دولت منعقد کند، بسیار بحث برانگیز خواهد بود و مطمئناً با مخالفت شدید جمهوری خواهان و بدبینی برخی از دموکرات ها روبرو خواهد شد.»
کوزلاریچ: « با بیش از سی سال سابقه کار به عنوان یک دیپلمات، تعجب نمی کنم که افراد مختلف برداشت های مختلفی از روند مذاکره دارند. این تناقض آشکار کاملاً طبیعی است.»
شیرین هانتر: « مشکل اصلی برجام بین ایران و آمریکا است. بنابراین نماینده آمریکا بهتر می تواند در مورد شانس موفقیت مذاکرات قضاوت کند. از این گذشته نماینده امریکا بیشتر از دیگران از سیاستهای داخلی آمریکا که ممکن است در موفقیت مذاکرات مؤثر باشد آگاه است.»
*از مواضع مقامات آمریکایی می توان اینگونه استنباط کرد که آنها وانمود می کنند عجله ای برای توافق سریع ندارند. این در حالی است که ایران بر تسریع توافق تاکید دارد. اگر با استدلالی که در خصوص موضع آمریکا شد موافق هستید دلیل این امر چیست؟
شاپیرو: «برعکس مقامات آمریکایی می خواهند قبل از انتخابات ریاست جمهوری در ایران به توافقی با دولت فعلی ایران دست یابند اما رسیدن به توافق و انجام مذاکرات زمان بر بوده و قطعا طول خواهد کشید.»
اسمیت: «به دلیلی که در بالا گفته شد دولت در تلاش است یک دستور کار داخلی بسیار بلندپروازانه را پیش ببرد و می داند که توافق ایران بحث برانگیز خواهد بود و توجه رسانه ها و کنگره را از این دستور جلسه دور می کند.»
کوزلاریچ: « من معتقدم طرف آمریکایی به جای یک توافق سریع، یک معامله معنی دار می خواهد. بنابراین جای تعجب نیست که ایالات متحده آمریکا منتظر است ببیند ایران برای انجام گفتگوها در مسیر درست جهت انجام چه کاری آماده است.»
شیرین هانتر: « این کاملاً درست است. زمان به نفع ایران نیست. آمریکا می تواند صبر کند تا ایران حاضر به دادن بعضی امتیازات شود. ایران با مشکلات بسیاری از جمله کمبود منابع مالی و چالشهای مربوط به کرونا روبرو است. بنابراین موفقیت مذاکرات برای ایران مهم است. ضمناً ایران قادر به ساخت سلاح هسته ای نیست. بنابراین آمریکا از این جهت نیز نگرانی زیادی لااقل در آینده نزدیک ندارد. افزایش میزان غنی سازی البته باعث نگرانی غرب است اما نه به آن اندازه که آنها را وادار به عجله در رسیدن به توافق کند.»
*وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا طی بیانیه‌ای اعلام کرده است که یک هیئت مذاکره کننده شامل مقامات و کارشناسان سیاسی و امنیتی آمریکا از روز اول ماه مه ۲۰۲۱ سفر خود را به چهار کشور عربی آغاز کرده‌اند. طبق این بیانیه، این سفر که با هدف گفتگو و رایزنی درباره برخی موضوعات منطقه‌ای به مقصد چهار کشور عربی امارات متحده عربی، مصر، اردن و عربستان سعودی صورت می‌گیرد، تا تاریخ ۷ مه (یک هفته) به طول خواهد انجامید. به نظر می رسد دولت بایدن درصدد است تا به کشورهای منطقه در خصوص برجام و لحاظ دیدگاههای این کشورها اطمینان خاطر بدهد. ارزیابی شما چیست؟
شاپیرو: «سفر مقامات امریکایی به کشورهای عربی خاورمیانه طبیعی بوده و آنها در خصوص مسایل مختلفی که دولت جدید آمریکا با آنها سر و کار دارد با مقامات این کشورها دیدار و گفتگو می کنند. طبیعی است که مسئله ایران و امنیت کشورهای عربی خاورمیانه یکی از مهمترین موضوعاتی است که مورد بحث قرار می گیرد.»
اسمیت: «حمایت یا مخالفت حداقل خاموش کشورهای عربی برای ایالات متحده آمریکا مفید خواهد بود و جلسات پیشنهادی احتمالاً باعث اطمینان خاطر این کشورها در ادامه حمایت ایالات متحده آمریکا و مخالفت عمومی آنها با هرگونه توافق خواهد شد.»
کوزلاریچ: « ایالات متحده آمریکا منافع زیادی در این منطقه فراتر از برجام دارد. من معتقدم که این دیدار به دولت بایدن اجازه می دهد تا رویکرد خود را برخلاف رویکرد دولت ترامپ ترسیم کند. برجام در این جلسات مطرح خواهد شد، اما دلیل این دیدارها نیست.»
شیرین هانتر: « سفر هیأت آمریکایی به خاورمیانه تا حدی به برجام ارتباط دارد. اما مسائل دیگری هم نظیر بحران اردن و بعضی مشکلات با مصر هم وجود دارند که ارتباطی با برجام ندارند.»
*اسرائیل اعلام کرده است صرفنظر از توافق برجام، اسرائیل حق دفاع از خود مقابل ایران را به رسمیت می شناسد. این موضوعی است که در سفر اخیر وزیر دفاع آمریکا به اسرائیل مورد تایید آمریکا نیز قرار گرفته است. آیا این به معنای این نخواهد بود امریکا دست اسرائیل را برای اقدامات احتمالی علیه ایران باز خواهد گذاشت؟ آیا این موضوع به توافق احتمالی ایران و آمریکا در خصوص مسائل هسته ای آسیب نخواهد زد؟
شاپیرو: «امریکا منافع خود در خاورمیانه را به خاطر اسرائیل به خطر نمی اندازد و حاضر به درگیر شدن در جنگی در منطقه خاورمیانه نخواهد بود. این مهم را اسرائیل به خوبی می داند و در صدد حمله به یکی از کشورهای بزرگ منطقه نخواهد بود. اسرائیل در انعقاد توافق و احیای برجام نقش خواهد داشت اما امریکا در این مورد منافع خود را در اولویت قرار می دهد.»
اسمیت: «نگران کننده ترین جنبه کل مذاکرات این است که اسرائیل چه اقداماتی را ممکن است برای خرابکاری در توافق انجام دهد. امیدوارم ایالات متحده آمریکا در حال برقراری ارتباط با دولت اسرائیل با نهایت خویشتن داری باشد. اما همانطور که گفتم این موضوعی مهم و البته نگران کننده است.»
کوزلاریچ: « متأسفانه، من نمی دانم که وزیر دفاع امریکا در طی سفر به اسرائیل چه گفته و چه هدفی از این سفر داشته است.»
شیرین هانتر: « آمریکا هیچ وقت حتی در زمان دولت ترامپ دست اسرائیل را برای حمله به ایران باز نگذاشته بود. آمریکا حاضر نیست درگیر جنگ دیگری در خاورمیانه شود. اسرائیل هم بی محابا دست به حمله به ایران نخواهد زد. اما مسلم است که اگر اسرائیل احساس خطر جدی از طرف ایران کند در دفاع از خود کوتاهی نخواهد کرد و به احتمال قوی در این مورد از پشتیبانی امریکا بهره مند خواهد شد. مهم است که طرفین از کارهایی که ممکن است به منازعه نظامی بین آنها بینجامد خودداری کنند.»
نظر شما