حامد شایگان؛ بازار: در حال حاضر مذاکرات وین بر سر برجام آغاز شده و سیگنال های متفاوتی از آن در داخل و خارج از کشور منتشر شده است، برخی از فعالان صنعتی معتقدند دستاورد بومی سازی و تقویت تولید داخل را نباید پس از توافقات احتمالی است داد و برخی از این فعالان اقتصادی به تراز مثبت تجاری سال گذشته اشاره می کنند که با وجود تحریم ها رخ داده است. در این باره ابوالفضل روغنی گلپایگانی رئیس کمیسیون صنعت اتاق ایران گفتگو کرده است، او ریاست سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران و عضویت در هیات مدیره باشگاه پرسپولیس را در کارنامه خود دارد.
به اعتقاد او صنعت ایران برای رقابت در بازار جهانی به تکنولوژی های جدید نیاز دارد و تراز تجاری مثبتی که به ظاهر سال ۹۹ به وجود آمده را ناشی از محدودیت واردات دانسته و آن را امتیازی برای اقتصاد و صنعت کشور نمی داند، با این حال تاکید کرد افزایش تولید خوبی در سال های اخیر رقم خورده و نیاز کشور در برخی محصولات تقریبا برآورده شده است. در ادامه متن کامل این گفتگو را می خوانید.
*در حال حاضر آمارهایی از سوی بانک مرکزی منتشر شده مبنی بر اینکه اقتصاد ایران نزدیک به ۲ درصد رشد داشته است و حتی داده ها در این آمار بر رشد بخش صنعت کشور در یک سال گذشته دلالت دارد، اما بسیاری از فعالان اقتصادی چندان به این آمار دلخوش نیستند، به نظر شما در یک سال گذشته وضعیت رشد صنعت و تولید کشور چطور بود؟
تولید ایران در سال گذشته روزهای بدی را تجربه نکرد و به لطف جهش دلار وضعیت صنعت هم خیلی بد نبود با وجود این در شرایط کنونی صنعت ایران تشنه ای فناوری های جدید است تا بتواند در بازارهای جهانی و منطقه ای رقابت داشته باشد. در واقع سال گذشته مدیریت واردات کالاها فرصتی برای صنعت کشور ایجاد کرد تا بتواند در راستای افزایش تولید و عرضه کالاهای جدید گام بردارد، به همین دلیل در سال گذشته شاهد رشد برندهای ایرانی در بازار داخلی بودیم و در نهایت تحریم ها علیه ایران برای واردات ماشین الات و تجهیزات منجر به بروز تنگناهایی شد که کشور را مجبور به ساخت داخل کرد و این روند به موتوری برای رشد تولید داخلی تبدیل شد، اما جریان کوئید ۱۹ محدودیتی برای فعالیت های اقتصادی به ویژه برای واحدهای خدماتی، گردشگری، حمل و نقلی و ... بود و تاثیر منفی آن همچنان برجای مانده است.
یک سوم شدن کارکنان دولت شرایط را دشوار کرده، زیرا بسیاری از فعالیت های صنعتی نیازمند مجوزها و فعالیت های اداری و ... هستند و وقتی مدیران و کارشناسان ادارات دولتی شیفتی فعالیت می کنند عملا در روند کار خلل ایجاد می شود و کندی اجرای انجام فعالیت های اداری و ... در تولید هم تاثیر گذار است
*سال گذشته با شیوع ویروس کرونا برای مدتی کوتاه فعالیت برخی واحدهای صنعتی به حالت نیمه تعطیل درآمد از طرف دیگر کشورها برای واردات و صادرات خود محدودیت های زیادی ایجاد کردند و همین مساله باعث شد برخی شرکت ها نتوانند افزایش تولید و صادرات داشته باشند، نظر شما چیست؟
سال گذشته با شیوع ویروس کرونا در تولید برخی محصولات شوینده، بهداشتی و ... افزایش تولید بسیار بالایی در داخل کشور ایجاد شد که با قبل قابل مقایسه نبود و حتی در بخش تولید الکل، مواد ضدعفونی، ماسک و ... رشد تولید چندین برابر قبل بود اما کرونا محدودیت های هم برای تولید به وجود آورد که در مجموع می توان ادعا کرد که تولید کشور با رشد همراه بود.
در سال جاری هم با تشدید شیوع ویروس کرونا موانعی در بخش صنعت به وجود آمده است، زیرا رعایت پروتکل های بهداشتی برای کارگران مشغول به کار سخت تر شده و از طرف دیگر یک سوم شدن کارکنان دولت شرایط را دشوار کرده، زیرا بسیاری از فعالیت های صنعتی نیازمند مجوزها و فعالیت های اداری و ... هستند و وقتی مدیران و کارشناسان ادارات دولتی شیفتی فعالیت می کنند عملا در روند کار خلل ایجاد می شود و کندی اجرای انجام فعالیت های اداری و ... در تولید هم تاثیر گذار است.
* آیا در حال حاضر مشکلاتی که کوئید ۱۹ برای بخش صنعت ایران به وجود آورده در در سایر کشورها هم رخ داده است؟
پس از شیوع ویروس کرونا این مشکلات در بخش صنعت تمام دنیا رخ داده و تنها روی چینی ها تاثیر نگذاشته است، به طوری که حتی صنعت این کشور در یک سال گذشته رشد چشمگیری داشته و رکورد سال های قبل را شکسته شده است. در شرایط کنونی بخش صنعت ایران هم با افزایش شیفت کاری به دنبال جبران کمبود تولیدی است که در نتیجه شیوع ویروس کرونا و ایجاد پروتکل های بهداشتی به وجود آمده است.
* در حال حاضر مسائلی همچون مذاکرات وین و رفع تحریم ها و افزایش واکسیناسیون پیش روی ایران قرار دارد با توجه به این پارامترها چشم انداز صنعت ایران در سال ۱۴۰۰ را چگونه ترسیم می کنید؟
پیش بینی می شود که با افزایش واکسیناسیون در کشورهای مختلف شرایط دنیا رو به عادی شدن برود و مشکلات تولیدی هم برطرف شود و قطعا تولید در ایران هم با افزایش واکسیناسیون و عادی شدن شرایط رشد خواهد کرد، اما یکی دیگر از مسائلی که اقتصاد ایران را در سال ۱۴۰۰ دستخوش تغییر قرار می دهد وضعیت ارز است که نگرانی هایی را هم برای صنعتگران ایجاد کرده است، زیرا اگر مذاکرات به سرعت پیش نرود و منابع ارزی و آزادسازی آن به موقع انجام نشود؛ می تواند مشکلاتی در آینده نه چندان دور برای تامین مواد اولیه بخش تولید به وجود بیاورد، هرچند در چند وقت اخیر خبرهای مثبتی مبنی بر توافق برای آزادسازی بخشی از منابع ارزی ایران منتشر شده است. لذا چشم انداز صنعت در سال ۱۴۰۰ دو وجه متفاوت دارد. به خصوص در صنایعی که ارز بر هستند.
اگر مذاکرات به سرعت پیش نرود و منابع ارزی و آزادسازی آن به موقع انجام نشود می تواند مشکلاتی در آینده نه چندان دور برای تامین مواد اولیه بخش تولید به وجود بیاورد
* در سال ۱۴۰۰ مذاکرات برجام به صورت جدی تر دنبال شده و خبرهای مثبتی هم در این رابطه منتشر شده آیا همین مساله منجر به گشایش های مختصری در واردات و صادرات و تامین ماشین الات و مواد اولیه نشده است؟
البته تاکنون مشکلات ارزی برای تامین ماشین آلات، تجهیزات و مواد اولیه و ... بحرانی نبوده است، هرچند فروردین و اردیبهشت هم کشور بیشتر تعطیل بوده و نمی توان روند واردات و صادرات در این ماه ها را به کل ماه های سال نسبت داد و گفت با این روند تا پایان سال مشکلی نخواهیم داشت. از این رو باید منتظر بود که از مذاکرات چه نتیجه ای حاصل می شود.
* در دو سال گذشته قیمت ارز در ایران روند صعودی زیادی داشت و بسیاری از فعالان اقتصادی آن را فرصتی برای افزایش صادرات و جایگزین صادرات کالاهای غیر نفتی به جای نفت می دانستند، وضعیت صادرات در آن سال ها چطور بود؟
در سال ۹۸ و ۹۹ سال بسیار بدی برای صادرات ایران بود، هرچند جهش ارزی داشتیم و می توانستیم فرصتی برای صادرات کالاهای غیر نفتی به وجود بیاوریم اما عملا این دستاورد محقق نشد، زیرا از یک طرف با وجود مشکلات کرونایی نیاز بازار داخلی به کالا خودنمایی می کرد و دولت هم تدابیر ویژه ای برای صادرات نداشت و یک روز می گفت کالا صادرات کنید و یک روز با صدور بخشنامه های متعدد مانع صادرات همان کالاهایی می شد که قبل تر مجوز صادرات آنها را داده بود، به همین دلیل وضعیت صادرات اصلا خوب نبود، هرچند تراز تجاری در سال ۹۹ درظاهر مثبت بوده است اما نمی تواند ملاک قرار بگیرد زیرا کشورها در یک سال گذشته حمل و نقل کالا را به دلیل شرایط کرونایی محدود کرده بودند و واردات برای ایران هم به شدت محدود شده بود و این مساله باعث شد تراز تجاری ایران مثبت شود اما در روند مثبت اقتصادی این موضوع بدست نیامده است.
هرچند تراز تجاری در سال ۹۹ ظاهرا مثبت بوده است اما نمی تواند ملاک قرار بگیرد زیرا کشورها در یک سال گذشته حمل و نقل کالا را به دلیل شرایط کرونایی محدود کرده بودند و واردات برای ایران هم به شدت محدود شده بود
*در دو سال گذشته که ایران واردات برخی از کالاهای خارجی را ممنوع کرد نهضت داخلی سازی شکل گرفت و امروز برخی کالاهای مشابه وارداتی در ایران تولید می شود و حالا که مذاکرات در آستانه به نتیجه رسیدن است برخی از تولیدکننده ها مدعی هستند سرمایه گذاری کلانی را برای تولید این محصولات انجام داد اند، از این رو ممنوعیت ها همچنان بعد از توافق هم باید ادامه داشته باشد، نظر شما چیست؟
وجود تکنولوژی باعث کاهش هزینه و افزایش راندمان می شود و نمی توان تاثیر تکنولوژی در اقتصاد تولید را نادیده گرفت، در شرایط کنونی ایران پالایشگاه ستاره خلیج فارس را ساخته اما تکنولوژی روز دنیا در آن بکار نرفته است و در صنعت خودرو هم اگر محصولی تولید می کنیم به معنای رقابت پذیری آن با دنیا نیست و حتی چند سال پیش هم در محدودیت های تحریمی اعلام کردیم که می توانیم برای نخستین بار ریل قطار تولید کنیم و اینها نشان می دهد که وقتی الان ما تازه به تکنولوژی ریل تولید دست پیدا کرده ایم یعنی از تکنولوژی روز عقب مانده بودیم و مساله دیگر اینجاست که ما در داخل برای کسب تکنولوژی تولید برخی از همین محصولات هزینه زیادی کرده ایم، بنابراین موافق این نیستم که اصرار به خودکفایی و تولید کالاها به هر قیمتی داشته باشیم و مانع از ورود تکنولوژی روز دنیا به کشور شویم، به طور قطع بعد از به نتیجه رسیدن این مذاکرات باید بتوانیم تکنولوژی روز دنیا را به کشور بیاریم و تولید را باکیفیت و با هزینه کمتر تولید کنیم.
*صنعت ایران به چه تکنولوژی هایی نیاز دارد که در شرایط کنونی روی کیفیت تولید یا رقابت پذیری محصولات تاثیر گذار خواهد بود؟
در حال حال حاضر دنیا برای تولید آلومینیوم، سیمان، فولاد و ... به اندازه ایران برق مصرف نمی کند، در شرایط کنونی تکنولوژی در دنیا روی کاهش مصرف برق، افزایش راندمان، افزایش کیفیت و کاهش هزینه ها تمرکز کرده و دستاوردهای خوبی هم داشته است، از این رو انتظار داریم در صورتی که قرار باشد تکنولوژی جدید وارد ایران شود مطابق با دستاوردهای روز دنیا باشد. از طرف دیگر در حال حاضر در تولید انرژی های نو تکنولوژی خاصی در کشور نداریم یا در بخش دیجیتال، ایران محصولات خاصی را تولید نمی کند و حتی تلویزیون های با کیفیتی در ایران تولید نمی شود و اینها نشان دهنده ضعف تکنولوژی در تولید برخی محصولات است که باید بعد از گشایش ها روی آن تمرکز داشت. البته نباید نادیده گرفت که ما باید رویکردمان را نسبت به بومی سازی تغییر بدهیم و بر مبنای آن سیاست های صنعتی را تدوین کنیم، برای نمونه ابتدا باید پاسخ بدهیم که آیا ما باید تلویزیون ساز باشیم یا خیر؟ این یک تفکر غلط است که یک کشور در تمام کالاها باید خودکفا باشد، زیرا در این صورت باید موبایل و هواپیما هم بسازیم.
* در چند سال گذشته خودروسازها مدعی بودند که می توانند نیاز کشور را مطابق با دستاوردهای روز دنیا تامین کنند اما عملا این اتفاق نیفتاد و تولید خودروسازان در کشور کاهش چشمگیری داشت، با این حال این خودروسازان مدعی هستند که با توافقات احتمالی برجام نباید درهای واردات بازگشایی شود و تنها در بخش تامین قطعات تسهیل گری باید انجام شود، نظر شما چیست؟
در حال حاضر من منتقد بازار خودرو هستم، زیرا مردم را از خودروهای با کیفیت محروم کرده اند، اما وقتی با نگاه ملی به این موضوع نگاه می کنیم باید از صنعت داخل هم به عنوان یک اصل حمایت شود، حتی در کشورهایی مانند آمریکا و چین هم از تولیدات داخلی حمایت می شود، اما باید مشروط باشد برای نمونه گفته شود که مثلا از صنعت خودرو ده سال حمایت کنیم اما سال یازدهم هیچ حمایتی نخواهیم کرد.
باید استراتژی توسعه صنعتی داشته باشیم و مطابق آن باید طرح آمایش صنعتی هم داشته باشیم اما در حال حاضر وقتی که اینها را نداریم نمی توانیم به دنبال بومی سازی باشیم، زیرا نمی شود که یک خط تولید ارزان قیمت تلویزیون را در کشوری ببینیم و سریع بخریم و بعد بگویم می خواهیم بومی سازی تلویزیون را در کشور اجرا کنیم
* با توجه به اینکه سالهاست در کشور موضوع حمایت از تولید داخلی و ... مطرح شده و همچنان مشکلات زیادی در تولید وجود دارد باید در بخش کلان سیاست های صنعتی ایران چه تغییراتی داشته باشیم تا در آینده بتوانیم مسیر توسعه را پیش بگیریم؟
باید استراتژی توسعه صنعتی داشته باشیم و مطابق آن باید طرح آمایش صنعتی هم داشته باشیم اما در حال حاضر وقتی که اینها را نداریم نمی توانیم به دنبال بومی سازی باشیم، زیرا نمی شود که یک خط تولید ارزان قیمت تلویزیون را در کشوری ببینیم و سریع بخریم و بعد بگویم می خواهیم بومی سازی تلویزیون را در کشور اجرا کنیم، در سال های گذشته شرکت هایی مانند ال جی و سامسونگ حتی سونی را در بازار جهانی کنار گذاشت و این نشان دهنده حرکت این شرکت ها بر مبنای استراتژی صنعتی و با هدفگذاری های دقیق بوده که توانسته اند بعد از چند سال از رقبای خود در جهان پیشی بگیرند و به بزرگترین برندهای سازنده لوازم خانگی در جهان بدل شوند. بنابراین اینها باید ملاک عمل قرار بگیرد که چرا در شرایط کنونی با استراتژی صنعتی و طرح آمایش صنعتی در تولید عمل نمی کنیم؟
* یکی از مشکلاتی که همواره مورد انتقاد فعالان صنعتی قرار دارد وجود مجوزهای دست و پاگیر و بروکراسی اداری است، اما در شرایط کنونی در ایران مجوزهای زیادی برای تولید صادر می شود با این حال بسیاری از این مجوزها به تولید با کیفیت و در حد اسکیل جهانی ختم نمی شود، مشکل کجاست؟
مشکل اساسی در بخش صنعت ایران نبودن همان استراتژی صنعتی است، در ایران به اندازه کشورهای هند، چین و تایلند مجوز خط تولید موتورسیکلت صادر کرده است، به طوری که تاکنون بیش از ۲۰۰ مجوز برای تولید موتورسیکلت و محصولات وابسته صادر شده و در کشوری مانند چین تنها ۱۲ مجوز برای تولید این محصولات صادر شده است، در حالی که میزان و کیفیت تولید موتورسیکلت در ایران و این کشورها قابل مقایسه نیست و ما بسیار عقب هستیم. همچنین کره جنوبی هم اکنون چهار یا پنجمین تولیدکننده خودرو در جهان است در حالی که ۶ مجوز تولید خودرو بیشتر در این کشور صادر نشده است و در ایران با وجود اینکه نزدیک به ۴۷ مجوز ساخت خودرو صادر شده فاصله زیادی با صنعت خودرو سازی کره جنوبی داریم.
نظر شما