بازار؛ گروه استان ها: در سال‌های اخیر، پدیده فرونشست زمین به یک بحران جدی و نگران کننده در استان کرمان تبدیل شده است. بر اساس اعلام مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی جنوب شرق کشور، کرمان بالاترین نرخ فرونشست در ایران را دارد.
این معضل عمدتا ناشی از برداشت بی رویه آب های زیرزمینی در بخش های کشاورزی و صنعتی است که باعث افت شدید سطح آب های زیرزمینی و در نهایت، فشرده شدن لایه های خاک و نشست زمین شده است.
مناطقی مانند سرخان صوغان بافت با فرونشست ۴ متری در یک دهه و دشت‌های رفسنجان، سیرجان و زرند با وضعیت بسیار بحرانی، نمونه‌های عینی این فاجعه خاموش هستند. این پدیده نه تنها یک چالش زیست محیطی، بلکه یک تهدید اقتصادی تمام عیار است که زیرساخت های حیاتی، بخش کشاورزی، صنعت و مسکن را با خطرات جدی مواجه می‌کند.
تبدیل فرونشست به «فروریزش» در مناطق شهری، به ویژه به‌دلیل وجود قنات های متروکه، خطری مستقیم برای جان و مال مردم محسوب می شود.
راه حل این بحران غیرقابل برگشت، تنها در مدیریت صحیح منابع آبی، توقف برداشت های بی رویه و برنامه ریزی برای سازگاری با این شرایط نهفته است.
بالاترین نرخ فرونشست در کشور مربوط به استان کرمان است
رئیس مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی جنوب شرق کشور در گفتگو با بازار اظهار کرد: بالاترین نرخ فرونشست در کشور مربوط به استان کرمان است.
محمد محمدحسنی به دلایل این مساله پرداخت و افزود: کرمان بیشتر باغات کشور را در خود جای داده است و این کشور رتبه اول بیشترین مساحت باغات کشور را داراست.
محمدحسنی: برداشت آب های زیر زمینی هم در حوزه کشاورزی و هم در حوزه صنعتی باعث شده تراز آب های زیرزمینی در استان به شدت پایین بیاید که در نتیجه آن، نرخ فرونشست در سطح استان افزایش یافته است
محمدحسنی با اشاره به اینکه در چند سال اخیر کرمان به شدت در حال صنعتی شدن است، بیان کرد: برداشت آب های زیر زمینی هم در حوزه کشاورزی و هم در حوزه صنعتی باعث شده تراز آب های زیرزمینی در استان به شدت پایین بیاید که در نتیجه آن، نرخ فرونشست در سطح استان افزایش یافته است.
وی گفت: از دیدگاه مهندسی زمانی که یک المان خاک را بررسی می کنیم؛ با فضاهای خالی مواجه هستیم که با آب پر شده است. با برداشت آب های زیرزمینی این فضاهای خالی در خاک باقی می مانند و به مرور در اثر وزن خاک و بارگذاری هایی که انجام می شود، این فضاها فشرده می شود. این فشردگی به صورت فرونشست در سطح زمین ظاهر می شود.
رئیس مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی جنوب شرق اظهار کرد: در منطقه «سرخانِ صوغان بافت» شاهد فرورفتگی زمین به اندازه ۴ متر در مدت ۱۰ سال هستیم. به این معنا که هر سال ۴۰ سانتی متر فرونشست زمین در این منطقه رخ داده است که عددی قابل توجه است.
محمدحسنی از نوق و تمامی پهنه رفسنجان، منطقه سیرجان و زرند به عنوان مناطق درگیر فرونشست نام برد و افزود: در منطقه کرمان از محی آباد تا یزدان شهر زرند دارای فرونشست است.
وی تصریح کرد: تمامی دشت های استان کرمان به نحوی درگیر این چالش هستند. دشت های فاریاب، ارزوئیه، رفسنجان، سیرجان و زرند با وضعیت بسیار وخیمی روبرو هستند.
محمدحسنی با اشاره به اینکه بیلان منفی آب باعث فرونشست می شود، افزود: خشکسالی ها و برداشت آب، باعث پایین آمدن تراز آب های زیرزمینی و در نتیجه فرونشست زمین می شود.
هشدار در خصوص خطر «فرو ریزش» در شهرها
وی گفت: در محدوده های شهری هم این موضوع را داریم اما آن چیزی که نیاز است برایش تفاوت قائل شویم، بحث فرو ریزش است.
رئیس مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی جنوب شرق ادامه داد: در فرونشست یک پهنه درگیر می شود به این معنا که یک منطقه یا یک دشت به آرامی در حال فرو رفتن به سمت پایین است. اما آن چیزی که به عنوان یک خطر جان و مال مردم را تهدید می کند مساله «فرو ریزش» است.
وی عنوان کرد: در سطح شهر کرمان حدود ۷۰ کیلومتر قنات داریم؛ در ادوار مختلف قنات های متعددی داشته ایم که با انقلاب صنعتی و ورود پمپ به برداشت آب ها، عملا تراز آب ها پایین تر از تراز قنات ها رفته و در نتیجه قنات ها متروکه شده اند.
محمدحسنی افزود: این قنات های متروکه در مواردی دچار ورود آب از فاضلاب، ورود آب های سطحی ناشی از بارندگی ها و... می شوند و در نتیجه فرو ریزش می کنند. فروریزش ها به صورت کاملا مشهود رخ می دهد و در محوطه ای مشخص می شود که دیوارها کج شده و ساختمان ها ترک خورده اند. فرونشست می تواند عاملی برای آغاز فرو ریزش باشد.
وی با اشاره به اینکه ارزیابی زون هایی که با خطر فرو ریزش و فرو نشست مواجه هستند، به مرکز تحقیقات واگذار شده است، گفت: این مرکز، در خصوص مدارس و تمامی شریان های حیاتی حمل و نقلی و ایمنی سکونتگاهی این وظیفه را بر عهده دارد.
محمدحسنی عنوان کرد: باید زیرسطح ساختمان ها را اسکن کنیم و در حال حاضر در حال بررسی این موضوع هستیم که تمام مدارس در حال بهره برداری استان کرمان را اسکن کنیم. همچنین برای مدارسی هم که قرار است در آینده ساخته شود بحث مکان یابی و تشخیص بهترین موقعیت (از لحاظ اینکه کمترین خطر در زمینه فرونشست را داشته باشد) و وضعیت گسل ها انجام می شود.
رئیس مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی جنوب شرق گفت: با این اقدام ساختمانی که ساخته می شود، مطمئنم خواهیم بود که بر بستر ایمنی ساخته شده است.
وی تاکید کرد: یکی از مسائلی که باید حتما مهندسان و کارشناسان مدنظر قرار دهند، این است که شکاف های موجود در سطح زمین در هر منطقه ای مقاوم سازی و پُر شود و راه نفوذ آب به درون زمین بسته شود. بعد از بارندگی های سنگین یا زمانی که لوله فاضلاب یا لوله آب درون زمین شکسته می شود، حتما فروچاله و و فرو ریزش خواهیم داشت.
محمدحسنی با تاکید بر لزوم توقف برداشت آب های زیرزمینی اظهار کرد: همچنین باید طرح های آینده استان با توجه به این موضوع در نظر گرفته شود. به عنوان مثال کاشت محصولات با نیاز آبی کم در طرح های کشاورزی مدنظر قرار گیرد.
فرونشست؛ عارضه ای غیرقابل برگشت
وی گفت: در نشست با شرکت آب منطقه ای استان کرمان پیشنهاد کردیم که تراز آب های زیرزمینی و چاه های پیزومتری را مشخص کنند و اجازه ندهند آب از این مقدار پایین تر رود.
رئیس مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی جنوب شرق از فرونشست به عنوان عارضه غیرقابل برگشت نام برد و افزود: تنها راه حل این عارضه جلوگیری از پیشرفتش است. آن چیزی که تاکنون رخ داده غیرقابل برگشت است و ضربه ای که به محیط زیست و زمین در منطقه زده ایم که برگشت پذیر نیست.
کارشناس اقتصادی در گفتگو با بازار با اشاره به رتبه نخست کرمان در زمینه چالش فرونشست در کشور تاکید کرد: برای جلوگیری از این روند باید اعتبارات لازم به این استان اختصاص یابد.
مهدی رضایی با انتقاد از برداشت بی رویه آب های زیرزمینی گفت: باید با اقدامات کارشناسی از توسعه هر چه بیشتر این چالش جلوگیری کرد.
رضایی: فرونشست فقط یک مسئله زمین شناسی نیست، بلکه تهدیدی اقتصادی است
وی درباره پیامدهای اقتصادی فرونشست زمین در کرمان اظهار کرد: فرونشست فقط یک مسئله زمین شناسی نیست، بلکه تهدیدی اقتصادی است.
فرونشست زمین لرزه ای خاموش در کرمان
رضایی از فرونشست به عنوان زمین لرزه خاموش نام برد و ادامه داد: این پدیده به زیرساخت‌های شهری، جاده‌ها، خطوط انتقال آب و برق آسیب می‌زند و هزینه‌های سنگینی برای تعمیر و بازسازی به دولت تحمیل می‌کند.
وی اظهار کرد: در مناطق کشاورزی نیز باعث کاهش حاصل‌خیزی خاک و افت تولید محصولات می‌شود که مستقیما بر درآمد کشاورزان و امنیت غذایی استان اثر دارد.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به آسیب های این چالش بر بخش‌های اقتصادی افزود: بخش کشاورزی در صدر است، اما صنایع و بخش مسکن نیز متضرر می‌شوند. زمین های نشست‌کرده برای احداث یا توسعه واحدهای صنعتی مناسب نیستند و کاهش ایمنی ساختمان ها ارزش دارایی مردم را کاهش می دهد.
وی تاکید کرد: اگر فرونشست را به موقع جدی نگیریم، خسارت های آن به مراتب بیشتر از یک بحران زیست محیطی خواهد بود؛ این یک بحران اقتصادی تمام عیار است.
فرونشست زمین در استان کرمان، به عنوان یک فاجعه خاموش و غیرقابل برگشت، تنها یک چالش زیست محیطی نیست، بلکه تهدیدی جدی برای اقتصاد، امنیت غذایی و ایمنی سکونتگاه های این منطقه است. راه برون رفت از این بحران، نه در اقدامات مقطعی، بلکه در عزمی جدی و ملی نهفته است.
توقف برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی، تغییر الگوی کشت و اجرای فوری طرح های مدیریت آب، همراه با تخصیص اعتبارات لازم، تنها راهکارهای ممکن برای جلوگیری از تشدید این فاجعه و حفظ بقای استان کرمان برای نسل های آینده است. غفلت از این امر، به قیمت نابودی سرمایه های طبیعی و اقتصادی این دیار تمام خواهد شد.
نظر شما