بازار؛ گروه استان ها: مسئله فقط کاهش بارندگی بی سابقه در سال زراعی جاری در خراسان‌جنوبی نیست چرا که حدود ۲۰ سال است که مردم این خطه از کشور با خشکسالی و کاهش نزولات آسمانی رو به رو هستند. موضوعی که اصلاح الگوی مصرف در حوزه آب را به شدت ضروری کرده است.
مسئولان و مدیران امر از سال‌های گذشته طرح‌هایی را برای اصلاح الگوی مصرف آب و کاهش استفاده از منابع آب زیر زمینی آغاز کرده‌اند اما آمارها نشان می‌دهد که هنوز هر ساله حجم منابع آب زیر زمینی علی رغم اجرای این طرح‌ها به شدت کاهش می‌یابد.
به راستی ریشه اشکال کجای کار است؟ و آیا اجرای طرح‌هایی چون انتقال آب از دریای عمان می‌تواند راه حل مشکل تشنگی مردم، درختان و گیاهان و حتی دام اهالی خراسان‌جنوبی باشد.
عضو هیئت مدیره انجمن آبیاری و زهکشی ایران در گفت و گو با خبرنگار بازار اظهارکرد: طبیعی است که موضوع آب در مناطق کویری و خشک چون خراسان‌جنوبی بیش از دیگر مناطق از اهمیت برخوردار است.
عباس خاشعی بیان‌کرد: ما انسان‌ها برای اینکه بتوانیم زنده بمانیم روزانه سه تا چهار لیتر آب مصرف می‌کنیم و زمانی که موضوع پاکیزگی و شست و شو و ...مطرح می‌شود هر انسان صرفه‌جوی شهری روزانه ۱۵۰ لیتر آب مصرف می‌کند.
وی ادامه‌داد: در خراسان‌جنوبی مانند بسیاری از مناطق کشور ۹۱ درصد آب چشمه‌ها، قنات‌ها و ... در بخش کشاورزی، پنج درصد در شرب، دو درصد در صنعت و دو درصد دیگر در بخش‌های دیگر چون دام و معادن مصرف می‌شود.
اصلاح مصرف آب از بخش کشاوری آغاز شود
معاون آموزشی دانشکده کشاورزی و دانشکده محیط زیست و منابع طبیعی دانشگاه بیرجند گفت: با توجه به اینکه بیشترین مصرف‌کننده آب مربوط به بخش کشاورزی است، اصلاح مصرف آب نیز باید از این بخش آغاز شود.
خاشعی با اشاره به اینکه توسعه بخش کشاورزی نیز جز با مصرف آب مقدور نمی‌باشد، اظهارکرد: از جمله ایرادات وارده به مدیران استان ما این است که توسعه استان را با دید مصرف آب و در بخش‌های پر مصرف چون کشاورزی و همچنین در محصولات استراتژیک چون عناب و زرشک می‌بینند.
وی با اشاره به اینکه ما در سال گذشته ۱۶۰ میلیون متر مکعب کاهش کسری مخزن آب در خراسان‌جنوبی داشتیم، ادامه‌داد: در دهه های اخیر برای جبران کاهش کسری مخازن آب از روش‌های توسعه سیستم‌های آبیاری تحت فشار استفاده کردیم.
دیدگاه جهاد کشاورزی همواره افزایش تولید است و از این جهت با آبیاری‌های قطره‌ای سطح زیر کشت را نیز افزایش دادند که با این افزایش سطح زیر کشت مقدار مصرف آب تغییری پیدا نکرد
خاشعی در پاسخ به این نکته که آیا توسعه سیستم‌های آبیاری تحت فشار منجر به کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی شده است؟، افزود: باید به این نکته اشاره کنیم که دیدگاه جهاد کشاورزی همواره افزایش تولید است و از این جهت با آبیاری‌های قطره‌ای سطح زیر کشت را نیز افزایش دادند که با این افزایش سطح زیر کشت مقدار مصرف آب تغییری پیدا نکرد.
وی گفت: این کار باعث شد که علی‌رغم دادن تسهیلات به کشاورزان باز هم نتوانیم مصرف آب را در بخش کشاورزی کاهش دهیم و موفقیتی در این زمینه به دست نیاوردیم.
توسعه باغبانی در استان
عضو هیئت مدیره انجمن آبیاری و زهکشی ایران اظهارکرد: باید همان زمان که شروع به توسعه سیستم‌های آبیاری تحت فشار کردیم دبی چاه آب را نیز کاهش می‌دادیم.
خاشعی با بیان اینکه از طرف دیگر در این سال‌ها کشاورزان ما به جای توسعه زراعت توسعه باغبانی را در پیش گرفتند، بیان‌کرد: این یک اشتباه در مدیریت الگوی کشت در خراسان‌جنوبی بود و باید کشاورزان را به سمت توسعه زراعت هدایت می کردند.
وی با اشاره به اینکه سطح زیرکشت عناب و زرشک ما از سال ۸۵ تا ۹۵ حدود ۱۰ برابر افزایش یافت، ادامه‌داد: این افزایش در استان کم‌آبی چون خراسان‌جنوبی رخ داد و همواره نیز به این قضیه افتخار کردیم! در حالی که عناب و زرشک گیاهانی هستند که در تابستان سبز بوده و به طور طبیعی در فصول گرم گیاه و درخت نیاز به آب بیشتری دارد.
معاون آموزشی دانشکده کشاورزی و دانشکده محیط زیست و منابع طبیعی دانشگاه بیرجند گفت: هر چند عناب و زرشک به طور کلی مصرف آب کمی دارند ولی نباید تصور کنیم که یک هکتار عناب یا زرشک از یک هکتار گندم مصرف آب کمتری دارند.
هر چند عناب و زرشک به طور کلی مصرف آب کمی دارند ولی نباید تصور کنیم که یک هکتار عناب یا زرشک از یک هکتار گندم مصرف آب کمتری دارند
خاشعی با اشاره به اینکه از طرف دیگر ما نیاز آبی دقیق یک هکتار عناب را نمی‌دانیم، اظهارکرد: در پژوهش‌های جدید به این نتیجه رسیده‌ایم که اگر عناب در محیط های پرباران تری باشد، عملکرد بهتری خواهد داشت و این نکته بدان معنا است که عناب در محیط کم آبی چون خراسان‌جنوبی می‌تواند خود را زنده نگه دارد ولی نهایت عملکرد خود را نخواهد داشت.
وی گفت: اما گیاهانی چون زعفران به علت اینکه در دوره دوم سال کشت می‌شوند به علت سردی هوا، کمبود تبخیر و بارندگی مصرف آب چندانی ندارند.
معاون آموزشی دانشکده کشاورزی و دانشکده محیط زیست و منابع طبیعی دانشگاه بیرجند در پاسخ به این نکته که مصرف آب در مورد گیاهان دارویی به غیر از زعفران چگونه است؟، اظهارکرد: به عنوان مثال در مورد خاکشیر دانشجوی من در مورد نیاز آبی خاکشیر تحقیقی ارائه کرد و او خاکشیر را در بهمن کاشت، در اسفند این گیاه جوانه زد و در اردیبهشت آن را برداشت نمود.
خاشعی با بیان اینکه این گیاه دارویی در مدت زمان بسیار کم و در فصل‌های سرد سال به ثمر رسید، بیان‌کرد: این در حالی است که عناب از فروردین شروع به جوانه زدن می‌کند و نیاز به آب دارد که آبرسانی به آن مهرماه و فصل برداشت آن ادامه دارد.
بیش از افزایش تولید باید به کاهش مصرف آب افتخار کنیم
وی با تأکید بر اینکه در مجموع گیاهان دارویی به آب کمی نیاز دارند، ادامه‌داد: البته کشاورزان برای اینکه به سمت کشت گیاهان دارویی بروند باید از بازار فروش و مسائل مرتبط با آن در راستای درآمدزایی اطمینان داشته باشند.
عضو هیئت مدیره انجمن آبیاری و زهکشی ایران با تأکید بر اینکه ما باید به مدیری مدال افتخار بدهیم که مصرف آب را کاهش دهد، افزود: این در حالی است که مدیران معمولا به افزایش تولید در حوزه کشاورزی افتخار می‌کنند.
خاشعی افزود: گلایه من بر این است که در شرایط کم آبی همان آب‌هایی را هم که داریم هدر می‌دهیم که این یکی از غصه‌های من به عنوان یک استاد دانشگاه است.
اما و اگر های انتقال آب از دریای عمان
وی در زمینه راهکارهای تأمین آب استان‌های شرقی و مرکزی کشور از طریق انتقال آب از دریای عمان گفت: به نظر من این انتفال آب از دریای عمان به واسطه آنکه تقاضای مصرف آب را کاهش نمی‌دهد در مدیریت کاهش مصرف این مایع حیاتی نتایج مد نظر را نخواهد داشت.
عضو هیئت مدیره انجمن آبیاری و زهکشی ایران با بیان اینکه از نظر من به عنوان یک استاد دانشگاه مدیریت تقاضای آب از اهمیت بیشتری تا مدیریت عرضه برخوردار است، اظهارکرد: به نظر برای یک شهر کم آب بیش از آنکه از جای دیگری یک لوله آب به آنجا بیاوریم، آموزش شیوه مصرف آب از اهمیت بالایی برخوردار است.
خاشعی یادآور شد: به راستی آیا انتقال آب از دریای عمان برای استانی که هنوز منابع آبی خود را به درستی مصرف نمی‌کند، کار پسندیده و عقلانی است؟
وی ادامه داد: هر وقت راندمان مصرف آب در خراسان‌جنوبی و استان‌های مشابه به حد مطلوبی رسید، آن زمان انتقال آب از دریای عمان برای آن منطقه جهت مصارفی چون صنعت و گلخانه و ... مقرون به صرفه و عقلانی خواهد بود.
عضو هیئت مدیره انجمن آبیاری و زهکشی ایران گفت: به نظر من در چنین شرایطی انتقال آب از دریای عمان پرمصرف‌ها را مصرف کننده‌تر خواهد کرد چرا که نسبت به آب مورد نیاز خود از اطمینان خاطر برخوردار خواهند شد.
نظر شما