گاز و برق ایران تا چه میزان برای عراقی ها به صرفه است؟

مهدی محمدی؛ بازار: وزیر برق عراق قرار است در سفری رسمی وارد تهران شود. در همین ارتباط نیز سخنگوی وزارت برق عراق با اعلام اینکه وزیر برق این کشور هفته آینده به تهران سفر می‌کند، پیش‌بینی کرد در جریان این سفر توافقات جدیدی میان دو کشور در حوزه انرژی انجام شود.

در همین پیوند سخنگوی وزارت برق عراق گفت که وزیر برق کشورش هفته آینده برای رایزنی و عقد توافقات جدید عازم جمهوری اسلامی ایران خواهد شد.
"احمد موسی العبادی" به تلویزیون دولتی عراق (العراقیه) گفت که محور اصلی برنامه سفر کاری "ماجد مهدی حنتوش" وزیر برق عراق به ایران تامین گاز برای نیروگاه‌های تولید برق است.

وی اظهار داشت: وزیر برق عراق با وزیر نیروی جمهوری اسلامی ایران در خصوص صدور گاز به عراق رایزنی خواهد داشت و احتمالا توافق جدیدی بین دو کشور منعقد و امضا می‌شود.

چرا عراق از ایران گاز وارد می کند؟
همان گونه که سخنگوی وزارت برق عراق اعلام کرده، محور اصلی سفر مقام عراقی به تهران موضوع تامین گاز برای نیروگاه های برق عراقی است و در این ارتباط قرار است مذاکراتی صورت گیرد، اما برای برخی این جای سوال است که با وجود آن که عراق دارای منابع قابل توجه نفت خام است، چرا این کشور برای تامین سوخت نیروگاه های خود از نفت خام بجای گاز استفاده نمی کند؟

در این ارتباط بایستی اشاره شود که برای عراقی ها استخراج نفت خام برای سوخت نیروگاه ها چندان به  صرفه اقتصادی نیست و خرید گاز از ایران از نظر اقتصادی با هزینه کمتری در دسترس عراق خواهد بود.

از طرف دیگر ظرفیت تولید نفت عراق محدود است که فقط یک میلیون بشکه نفت آن سهمیه فروش خارجی از طریق سبد نفت اوپک است. در این صورت با توجه به آن که جایگزینی نفت بجای گاز در نیروگاه های عراق نیازمند روزانه چند صدهزار بشکه نفت خام خواهد بود، در این صورت اختصاص بخشی از نفت خام تولیدی عراق به نیروگاه های این کشور به کاهش سهمیه فروش عراق در سبد نفتی اوپک منجر خواهد شد که  از نظر اقتصادی نیز برای بغداد زیان ده خواهد بود.

این موضوع را سخنگوی وزارت برق عراق نیز تائید کرده و در پاسخ به اینکه چرا سوخت نیروگاه‌های برق این کشور از نفت خام نیست؟ گفته است: استفاده از  نفت خام مقرون به صرفه نیست و باید روزانه یک میلیون بشکه نفت تامین کرد که جزو سهمیه‌بندی اوپک به شمار می رود و عراق ضرر خواهد کرد و در شرایط حاضر واردات گاز از ایران مقرون به صرفه تر است.

مزیت های ایران برای تامین انرژی عراق
در حال حاضر ۸۰ درصد برقی که در نیروگاه‌های عراق تولید می‌شود، به گاز وابسته است و این کشور از نظر ذخایر گازی بسیار فقیر است.

کارشناسان بر این باورند که اگر عراق بتواند همه گازهای همراه نفت خود را جمع‌آوری کند، می‌تواند ۳۵ میلیون مترمکعب گاز تولید کند. در حالی که عراق به حدود ۱۵ هزار مگاوات برقی نیاز دارد که کمبودهای فعلی خود را برطرف کند و امکان این‌که با ۳۵ میلیون مترمکعب گاز، بتوان ۱۵ هزار مگاوات برق تولید کرد، وجود ندارد.

در دوره‌ای که مسائلی بین ایران و عراق پیش آمد و وزارت نیرو، صادرات برق به عراق را برای دریافت طلب خود قطع کرد، باعث شد که عکس‌العمل‌هایی داخل عراق شکل بگیرد. برخی از وزرای این کشور که علاقه‌ای به گسترش ارتباط با ایران نداشتند، در هیأت دولت مطرح کردند که سایر کشورهای همسایه را برای واردات برق و گاز بررسی کنیم و هیات‌هایی را به عربستان، کویت و …و روانه کردند، اما این اقدام آن‌ها عملاً نتیجه‌ای در پی نداشت.

از سوی دیگر، عربستان اعلام آمادگی کرده بود که برای تأسیس برق خورشیدی، سرمایه‌گذاری می‌کند که قیمت آن یک‌چهارم قیمت برق ایران است اما باید گفت این طرحی نیست که به زودی به نتیجه برسد و هنوز به مرحله قرارداد هم نرسیده است.

اقدام دیگری که عراقی‌ها برای جایگزینی گاز ایران انجام دادند، این بود که برای تأمین برق آینده عراق، با شرکت‌های زیمنس و جنرال موتور مذاکراتی انجام دادند و ظاهراً قراردادهای بزرگی هم امضا کردند. اما این شرکت‌ها اعلام کردند تا سال ۲۰۲۳ نمی‌توانند این نیروگاه‌ها را به بهره‌برداری برسانند. درواقع مذاکرات انجام شده اما بحث تأمین مالی، فاینانس آن و نحوه قرارداد نهایی نشده است. بنابراین، عراقی‌ها می‌دانند که به هیچ‌وجه امکان جایگزینی گاز و برق ایران را ندارند.

هم‌چنین اوضاع در جنوب عراق بحرانی است و با وجود این‌که در حال حاضر از ایران گاز و برق وارد می‌کنند، اما باز هم مردم عراق، به‌شدت ناراضی و بعضاً آماده تظاهرات در بصره هستند. با این اوصاف، دولت عراق نه می‌تواند و نه می‌خواهد نسبت به خرید برق و گاز از ایران تجدیدنظر کند.

پیش تر نیز وزیر برق عراق در حاشیه دیدار با رضا اردکانیان  وزیر نیروی ایران بر اهمیت واردات گاز از ایران تاکید کرده و گفته بود: خرید گاز و برق از ایران تا زمانی ادامه خواهد داشت که ما میادین گازی خودمان را به‌اندازه‌ای توسعه دهیم که در تأمین گاز به خودکفایی برسیم و هم‌چنین نیروگاه‌های لازم را برای تأمین برق عراق بسازیم؛ این امر بین ۳ تا ۵ سال زمان می‌برد.

پیشتر نیز 'لوی الخطیب' وزیر برق  وقت عراق در دی ماه ۱۳۹۸ درباره اهمیت واردات انرژی از ایران گفته بود: در حال حاضر امکان جایگزین کردن برق وارداتی از ایران را در داخل و یا دیگر کشورهای همسایه ندارد. وی در گفت و گویی با مجله 'فارن پالیسی' که در رسانه های عراقی بازتاب یافت، گفت که یک سوم برق مصرفی در عراق از طریق ایران تامین می شود و هیچ گزینه دیگری برای جایگزینی آن وجود ندارد. برق وارداتی ایران در حاضر چهار هزار مگاوات است که بطور مستقیم و یا از طریق تامین گاز خوراک نیروگاه های تولید برق عراق تامین می شود و از نظر قیمت مناسب، حجم قابل صادرات و سرعت تحویل آن در حال حاضر غیر قابل رقابت است.
وی با اشاره به بررسی های انجام شده گفت: در حال حاضر عراق هیچ گزینه ای دیگری در داخل و یا کشورهای دیگر همسایه برای تامین برق مورد نیاز خود و با این سه مزیت ندارد.

سال گذشته نیز 'ثامر الغضبان' مشاور نخست وزیر در امور انرژی و وزیر نفت عراق، نیز به عدم امکان قطع واردات گاز و برق از ایران در شرایط کنونی و برغم فشارهایی که روی بغداد وارد می شود، اشاره کرده و گفته بود که عراق در زمینه های مختلف از جمله در زمینه برق و گاز بدنبال خودکفایی است اما این امر سال ها زمان می برد.

بدهی های ارزی عراق به ایران  در حوزه انرژی
عراق هم درباره برق و هم گاز نتوانسته هنوز بدهی های کامل خود به ایران را پرداخت کند و یکی از محورهای سفر پیش روی مقام عراقی به ایران نیز تسویه بدهی های پیشین این کشور در حوزه انرژی اعلام شده است.

در دی ماه گذشته، شرکت ملی گاز ایران با انتشار بیانیه ای اعلام کرده بود: وزارت برق عراق بابت واردات گاز بیش از معادل ۵ میلیارد دلار به شرکت ملی گاز ایران بدهکار است که مبلغ ۳ میلیارد دلار آن در بانک عراقی TBI مسدود شده و غیرقابل استفاده مانده و بیش از ۲ میلیارد دلار از بدهی سررسیدشده وزارت برق نیز هنوز از اساس از طرف وزارت برق عراق پرداخت نشده است، افزون بر اینها، طرف عراقی، طبق قرارداد فی‌مابین، بیش از یک میلیارد دلار نیز به شرکت ملی گاز ایران بابت جرائم قراردادی بدهکاری دارد.

با این حال پس از انتشار این بیانیه، وزیر نیروی ایران به عنوان مسئول کمیسیون مشترک همکاری‌های اقصادی ایران و عراق با سفر به بغداد، با مسئولان مختلف این کشور دیدار و گفت وگو کرد. نتیجه سفر وزیر نیروی ایران به بغداد، افتتاح حساب‌های یورویی برای شرکت‌های گاز و توانیر و دریافت ۷۰۰ میلیون دلار از مطالبات صادرات برق و گاز به عراق بود، اما همچنان بخش قابل توجهی از بدهی عراق به ایران هنوز تسویه نشده است.