تلسکوپ « هابل» ۳۱ ساله شد

سیران خانعلی زاده؛ بازار: امروز ۳۱ سال از راه اندازی تلسکوپ هابل می گذرد؛ هابل  با کوته نوشت  HST تلسکوپی است که در سال ۱۹۹۰ توسط شاتل دیسکاوری در مدار گردش زمین  قرار گرفت. نام این تلسکوپ از نام کیهانشناسی به نام ادوین هابل گرفته شد، اگرچه هابل نخستین تلسکوپ فضایی نبود ولی یکی از بزرگترین و پرکاربردترین‌ها به‌ شمار می‌آید که یک  برنامه مشترک بین ناسا و سازمان فضایی اروپا  می باشد.

برخی معتقدند که هابل مهم‌ترین ابزار ساخته شده در کل تاریخ علم است، داده‌های این تلسکوپ در سال ۲۰۱۹ به نگارش تقریباً هزار مقاله علمی منجر شد و همچنان در خط مقدم اکتشاف است. اخترشناسان پیش از پرتاب آن در سال ۱۹۹۰ عمر دقیق کیهان (۱۰ میلیارد یا ۲۰ میلیارد سال) را نمی‌دانستند؛ بررسی ستاره‌های تپنده توسط هابل این محدوده را کوچک کرد و حالا به دقت می‌دانیم که جهان ۱۳٫۸ میلیارد سال پیشینه دارد.

طول عمر تلسکوپ هابل در ابتدا ۱۵ سال در نظر گرفته شده بود؛ امروز اما این تلسکوپ ۳۱ امین سالروز پرتاب را پشت سر گذاشت، در این سال‌ها هابل حدود ۱/۴ میلیون بار سوژه‌های مختلف آسمانی، از سیارات منظومه شمسی تا کهکشان‌هایی با میلیاردها سال نوری فاصله، را رصد کرده است. رصدهایی که نتایج آن‌ها در بیش از ۱۷ هزار مقاله علمی منتشر شده است.

این رصدخانه نقشی محوری در آشکار کردن انبساط شتاب گیرنده کیهان بازی کرد، کشفی که برای پژوهشگران جایزه نوبل به ارمغان آورد و شواهد قطعی از وجود سیاهچاله‌های بزرگ در مرکز کهکشان را فاش کرد. گرفتن عکس‌های رنگی با تلسکوپ فضایی هابل بسیار پیچیده‌ تر از گرفتن این عکس‌ها با دوربین معمولی است،   هابل هرگز از فیلم رنگی استفاده نمی‌کند بلکه با استفاده از آشکار سازهای الکترونیکی خود نور را از فضا گردآوری و ثبت می‌کند.

گفتنی است، دانشمندان تولد امسال هابل را با ثبت یک تصویر نادر از ستاره مشهور کهکشان با نام AG Carinae جشن گرفتند؛ این ستاره درخشان ترین ستاره در کهکشان راه شیری است که در فاصله ۲۰ هزار سالی نوری با زمین قرار دارد و معادل یک میلیون خورشید از خود نور ساطع می کند. این ستاره با چشم غیر مسلح رویت نمی شود چرا که حجم بزرگی از گرد و غبار آن را احاطه کرده است و تنها با تلسکوپ هابل قابل مشاهده است.

AG Carinae بسیار بزرگ و پر نور است و انواع مختلفی از گاز  و سایر موارد ۱۰ برابر بیشتر از خورشید  در فضا رها می کند؛ ساختار اطراف آن همانند گرد و غبار است که ناشی از گازهای ارسالی از سطح آن می باشند. هابل برای ثبت تصاویر این سیار دور از طول موج های فرابنفش و نور مرئی استفاده کرده است تا یک تصویر کاملا شفاف با حداکثر جزییات را به نمایش بگذارد؛ پژوهشگران هابل معتقدند این ستاره مستعد تکانه شدیدی است که اندازه‌اش را به بیش از حد معمول می‌رساند.

ناگفته نماند، تلسکوپ هابل در طول این ۳۱ سال متحمل مشکلات و نقص های فنی زیادی شد که چندین تیم ماموریتی برای تعمیر آن ارسال شد؛ اما به نظر می رسد هابل بیشتر از آنچه پیش بینی شده بود در چرخه وظیفه خود مشغول بوده است و به این زودی ها هم قصد بازنشسته شدن ندارد.