تهمینه غمخوار؛ بازار: چند روز پیش، رئیس‌جمهوری آمریکا در سخنرانی خود در خصوص افغانستان اعلام کرد که پس از خروج کامل نیروهای کشورش از افغانستان، آمریکا به حمایت خود از افغانستان به شکلی دیپلماتیک و کمکهای بشردوستانه ادامه خواهد داد اما این حمایت نظامی نخواهد بود.
در همین راستا، وزیر دفاع امریکا نیز اینگونه اظهار نظر کرد که ایالات متحده برای ادامه تامین مالی توانایی های مهم نیروهای امنیتی افغانستان شامل نیروی هوایی و تلاش برای ادامه تامین حقوق نیروهای امنیتی، تلاش خواهد کرد. این اظهارات در حالی مطرح شد که پیشتر اعلام شد که قرار است تمام نیروهای باقیمانده آمریکایی در افغانستان در ۱۱ سپتامبر سال جاری از این کشور خارج شوند.
بر اساس صحبتهای مقامات امریکایی در رابطه با خروج نیروها و پایان دادن به این جنگ طولانی مدت، کارشناسان مختلف سیاسی، اقتصادی و حوزه روابط بین الملل تحلیلهای خاص خود را مطرح کرده اند در حالی که بیشتر آنها بر این باورند که امریکا از همان ابتدا به افغانستان نگاه اقتصادی داشته است. منابع سرشار معدنی و ذخایر وسوسه انگیز زیرزمینی افغانستان، از جاذبه های نیرومندی است که امریکا را به حضور نظامی درازمدت در افغانستان در طی بیست سال گذشته ترغیب کرده است. از سالیان گذشته امریکا به معادن افغانستان، نگاهی مالکانه و حریصانه داشته و این امر، به جز پیوند دیرینه امنیت ملی امریکا با منافع اقتصادی ایالات متحده، در زمان ترامپ تقویت هم شده است، زیرا ترامپ به همه چیز نگاه اقتصادی داشت و معادن افغانستان هم درست به اندازه نفت عربستان برای او مهم و مسحورکننده بود.
بنابراین، هرگز قابل قبول و عاقلانه نیست که امریکا هزاران مایل آن طرف تر از سرزمین اصلی ایالات متحده، به خاطر تأمین اهداف امنیت ملی خود، اقدام به پیاده کردن هزاران نیروی نظامی و هزینه کردن میلیاردها دلار از پول حاصل از مالیات مردم آن کشور کنند و در برابر آن، منافع بزرگتری به دست نیاورند.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع اقتصاد افغانستان، خبرنگار بازار گفتگویی با «عبدالمنان دهزاد» استاد دانشگاه کابل و رئیس مرکز تحقیقاتی در کابل در خصوص تاثیرات حضور بیست ساله امریکاییها بر اقتصاد افغانستان و روابط دوجانبه ایران و افغانستان انجام داده که در ادامه میخوانیم:
* افغانستان چه ویژگی های خاصی در بخش اقتصاد دارد و مزیت های این کشور مربوط به کدامیک از این بخشها می باشد؟
افغانستان از رهگذر اقتصادی نسبت به سایر کشورها بازار بکر و دست نخورده ای دارد و زمینه‌های کار اقتصادی به شدت فراوان است. از آن جمله هم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. هزاران معدن دست نخورده در این کشور وجود دارد که نه ابزارها و امکانات استخراج وجود دارد و نه کارگران فنی و ماهر.
۲. سرمایه گذاری بر سر اعمال کانال‌ها که به شدت یا وجود ندارد و یا ناقص اعمال شده است، حتی کابل فاقد سیستم کانالیزاسیون و جاده سازی است.
۳. ایجاد شرکت‌های تولیدی و سرمایه گذاری در عرصه های کشاورزی
۴. سرمایه گذاری بر روی منابع انسانی(که به شدت افغانستان به آن نیاز دارد)
* از نظر شما حضور ۲۰ ساله نیروهای امریکایی در کشور افغانستان چه تاثیری بر اقتصاد و حکومت داری این کشور داشته است؟
امریکا پس از ۲۰ سال حضور نظامی و قدرت‌مند در افغانستان، حال شروع به سرودن آهنگ ترک این کشور نموده است. با وجود اینکه دو سه روز گذشته جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده گفت : «ما برای از بین بردن پناه‌گاه‌های القاعده آمده بودیم و حالا بر می‌گردیم»، اما تعهداتی که ایالات متحده در «کنفرانس بن» (۲۰۰۱) در قبال مردم افغانستان مطرح کرد، چیزی دیگری بود. بازسازی زیرساخت‌های افغانستان، تأمین امنیت سراسری، نهادینه سازی مردم‌سالاری، ایجاد حکومت قانون‌مند و مردم‌سالار و حمایت افغانستان تا رسیدن به توسعه و شکوفایی اقتصادی و...همگی چه شد؟
اما پس از ۲۰ سال، هنگامی که به این طرح‌ها و وعده‌های ایالات متحده نگاه می‌کنیم، در می یابیم که امریکا نه تنها در این زمینه‌ها موفق نشد، بلکه آنها را خراب‌تر هم نمود و ضربه های سختی به اقتصاد وارد کرد.
امروز ۷۰ درصد مردم افغانستان در زیر خط فقر زندگی میکنند. امنیت نه تنها بهبود نیافت، بلکه نا امنی به سراسر کشور کشانده شد. همچنین، بی‌عدالتی و فساد در دستگاه حکومت افغانستان بیداد می‌کند و فرار گسترده جوانان به کشورهای خارجی همچنان وجود دارد.
«عبدالمنان دهزاد» استاد دانشگاه کابل: امروز ۷۰ درصد مردم افغانستان در زیر خط فقر زندگی میکنند و امنیت نه تنها با حضور نیروهای امریکایی بهبود نیافت، بلکه نا امنی به سراسر کشور کشانده شد
توسعه اقتصادی کلی کشور که بماند، حتی پایتخت(کابل) به توسعه اقتصادی نرسید. یک ساعت باران می‌تواند جاده‌های کابل را برای ساعت‌ها مسدود نماید. امریکا طی این بیست سال در همه موارد مداخله کرد، از انتصاب رئیس جمهور تا فرمانده یک استانی.
ما در طی این ۲۰ سال چندین انتخابات نمایشی را زیر نظر امریکا به راه انداختیم و مردم به پای صندوق های رأی رفتند و مردم رای دادند؛ اما در حقیقت مردم حق انتخابی نداشتند. این سفارت امریکا در کابل بود که تعیین می‌کرد چه کسی رئیس جمهوری افغانستان باشد و چه کسی نباشد!
* هرچند مقام‌های افغانستان تلاش میکنند این کشور از تاثیرات منفی تنش میان امریکا و ایران در امان بماند، اما تاثیرات اقتصادی این تنش در افغانستان مشهود است. دیدگاه شما در این باره چیست؟ آیا اقتصاد کشورتان تحت تاثیر قرار گرفته است؟
مسلما تنشهای موجود میان ایران و امریکا از سالها پیش بر اقتصاد افغانستان تاثیر گذار بوده است. این موضوعی غیرقابل انکار است. البته درست است که برخی از مقامات افغانستان بر این باورند که باید کشور به خصوص بخش اقتصاد را از این جریانات سیاسی دور نگه داشت، اما واقعیت چیز دیگری را نشان می دهد و سیاستهایی وجود دارد که برخی از سیاستمداران هم اعلام کرده اند.
از سالها پیش تا کنون از دو کشور بیشتر به افغانستان واردات صورت گرفته یکی ایران و دیگری پاکستان است. این واردات از پاکستان همچنان ادامه دارد، اما جای ایران را ترکیه در افغانستان گرفته و بیش از گذشته به خصوص در بخش صنعت و واردات کالاها به بازار راه پیدا کرده است. این موضوع به گونه ای تصادفی صورت نگرفته بلکه به دلیل اینکه ترکها عضو ناتو هستند، به بازار افغانستان ورود پیدا کرده و با امریکا در این بیست سال گذشته همنوا بودند. حتی ترکها در صدد هستند تا در بخشهای فرهنگی هم در افغانستان نسبت به ایران پیشتاز شوند و با ایجاد موانع زیاد، مانع حضور ایران در بازار افغانستان شوند.
* روابط و مراودات تجاری میان ایران و افغانستان را طی سالهای گذشته چگونه ارزیابی می فرمایید؟
با وجود اینکه ایران و افغانستان دارای روابط تنگاتنگی تاریخی، فرهنگی، جغرافیایی، سیاسی و اقتصادی هستند، اما طی این سالها نسبت به سایر کشورهای دیگر، روابط اقتصادی و سیاسی خوب و درخور شایسته میان این دو کشور مشاهده نشده است. یکی از دلایل این امر، تسلط بی قید و شرط امریکا و حامیان امریکا در افغانستان بوده است. طی این سالها رابطه داشتن با امریکا و انگلیس، برای سیاست‌گران به‌ویژه حاکمان کشور یک امتیاز و افتخار شمرده می‌شد، اما یک سفر معمولی به ایران می‌توانست این کشور را در لیست سیاه بیندازد.
حتی بردن نام ایران در بسیاری از محافل سیاسی افغانستان ریسک داشت، حقیقتاً امریکاییها همین موضوع را به زیردست‌هایی افغانستانی آنها بارها گفته بودند و من از شماری آنها شنیدم که می‌گفتند «شما حق دارید با سایر کشورهای جهان داد و ستد تجارتی و اقتصادی و غیره داشته باشد، به جز ایران».
حتی بردن نام ایران در بسیاری از محافل سیاسی افغانستان ریسک داشت، حقیقتاً امریکاییها همین موضوع را به زیردست‌های افغانستانیشان بارها گفته بودند و من از شماری از آنها شنیدم که می‌گفتند«شما حق دارید با سایر کشورهای جهان داد و ستد تجارتی و اقتصادی و غیره داشته باشید، به جز ایران»
دلیل دیگر این است که در اثر سیاست امریکاییها، زعامت سیاسی افغانستان به دست افراد متعصب و بدبین به زبان فارسی دری و ارزش‌های تمدنی این حوزه قرار گرفت. آنها طی این سالها از راه‌های متفاوتی تلاش کردند تا جایگاه زبان و ادب فارسی را از ادارات و داد و ستدهای رسمی بستانند. بنابراین، طبیعی بود که این آدم‌ها با نگرش بدبینانه قومی و زبانی نمی‌خواستند روابط این کشور و مردم خوب و درخور شأنشان باشد.
طی این سالها رابطه داشتن با امریکا و انگلیس، برای سیاست‌گران به‌ویژه حاکمان کشور یک امتیاز و افتخار شمرده می‌شد، اما یک سفر معمولی به ایران می‌توانست این کشور را در لیست سیاه بیندازد
* با توجه به چالشهای پیش روی ایران و افغانستان در توسعه روابط دو جانبه به خصوص مراودات تجاری، چرا بازارچه های مرزی در مرزهای مشترک دو کشور فعال نشده است؟
فعال نشدن بازارچه‌های مرزی میان ایران و افغانستان و بی‌توجه‌ای وزارت امور خارجه و به همین ترتیب مساله و مشکل آب بیشتر از هر چیزی دیگری «سیاسی» است. حکومت فعلی افغانستان در دقیقه نود خواست به رقیبان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ایران که در امور داخلی افغانستان به شدت تأثیر گذار هستند، بفهماند که در صورت «حمایت» می‌توانند برای ایران دردسر ساز باشند.
نظر شما