بازار؛ گروه استانها: خراسان رضوی یکی از غنی‌ترین سرزمین‌های صاحب فن، فرهنگ و هنر در کشور ایران به شمار می‌رود و برخی از این صنایع‌دستی مانند فیروزه‌تراشی نیشابور، سنگ‌تراشی، هرکاره تراشی، حکاکی و قلم‌زنی روی سنگ در مشهد، منحصراً به این استان تعلق دارند و بعضی از این هنرهای ظریف در خراسان رضوی در اوج تکامل و زیبایی، نظیر سفال مند گناباد تولید می‌گردند.
گفتنی است در این میان رشته‌هایی همچون قالی و قالیچه، فرش‌بافی، گلیم‌بافی، تون بافی، مسگری، آهنگری، منبت و معرق روی چوب تقریباً در سراسر استان ساخته می‌شوند.
پوستین‌دوزی شاندیز و قوچان، ارغوان بافی، انگشتربازی و سجاده دوزی مشهد، ابریشم‌بافی کلات، ساز سازی تربت‌جام و خواف، چارق‌دوزی قوچان، قالیچه بافی تربت‌حیدریه و مه ولات از عمده هنرهای سنتی و صنایع‌دستی استان هستند.
همچنین کاشی‌کاری،کاشی‌پزی،مینیاتور(نگارگری)،نقاشی روی چرم، چوب و شیشه،قلم‌زنی روی مس، محصولات چرم و پوست، نمدمالی، سبدبافی، حصیربافی، سماورسازی، آینه‌کاری، تذهیب و تشعیر از دیگر رشته‌های صنایع‌دستی منطقه به شمار می‌روند.
دراین‌بین، هرکاره سنگی، پوستین و البسه چرمی، انواع انگشتر و زیورآلات، قالی، قالیچه، گلیم، سجاده و سایر منسوجات مذهبی از شهرت و اقبال ویژه‌ای از طرف زائران و گردشگران برخوردارند.
هنرمندان در انتظار پشتیبانی و موانع زدایی
حسین جعفری یکی از هنرمندان فعال صنایع‌دستی در رشته چرم در این رابطه به ما می‌گوید: متأسفانه تغییر سبک زندگی کاربرد مصنوعات دست‌ساز و صنایع‌دستی را کاهش داده است اما بسیاری از هنرمندان خراسانی توانستند با تغییر تولیدات و بازاریابی این تهدید را به فرصت تبدیل کنند.
وی در گفت‌وگو با بازار اظهار می‌کند: متأسفانه از سال گذشته که کرونا شیوع پیدا کرد بسیاری از تولیدات صنعتگران خراسان رضوی بازار فروش خود را از دست داد و زز آنجا که پای زائران خارجی و ایرانی به مشهد مقدس کوتاه شد لذا وضعیت ما هنرمندان نیز دچار آسیب شد.
وی بابیان اینکه در حال حاضر تأمین مواد اولیه و گرانی آن تأثیر بسیار زیادی بر روی قیمت محصول تمام‌شده دارد می‌افزاید: متأسفانه در حال حاضر نبود مواد اولیه و مشکلات معیشتی هنرمندان را با موانع جدی روبرو کرده که امیدوارم در سالی که مزین به سال مانع زدایی و پشتیبانی است ضمن برداشته شدن موانع تولید از پیش پای هنرمندان حمایت و پشتیبانی هم در دستور کار قرار گیرد.
این هنرمند چرم ساز به ما می‌گوید: سال گذشته باوجود شیوع کرونا و تعطیلی بازارهای صنایع‌دستی و رسیدن فروش صنایع‌دستی به صفر اما تنها حمایتی که از هنرمندان شد اعطای وام آن‌هم با بهره بود.
جعفری اذعان می‌کند: وقتی تولیدات صنعتگر خریدار ندارد چگونه می‌تواند اقساط تسهیلات را پرداخت کند لذا امیدوارم اداره کل صنایع‌دستی به‌عنوان متولی برنامه‌ای برای حمایت از هنرمندان در سال جدید داشته باشد.
وی امیدوار است حداقل دولت وقتی شعار پشتیبانی را پیگیرمی شود مواد اولیه را در اختیار صنعتگر قرار دهد تا خودبه‌خود حمایت و برداشته شدن موانع تحقق یابد.
بازاریابی راهکار رونق صنایع‌دستی
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی در خصوصپشتیبانی و برداشتن موانع در سال جدید در گفت‌وگو با بازار اظهار می‌کند: حمایت، شرط اصلی حیات و ماندگاری هنرهای سنتی و صنایع‌دستی است.
محمد مطیع بابیان اینکه برای توسعه کمی و کیفی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی در این استان نباید تمام وظایف و اقدامات را تنها از اداره کل صنایع‌دستی طلب کرد به ما کمی گوید: در این راستا نیازمند بازاریابی و هم‌افزایی دستگاه‌های اجرایی هستیم.
وی ادامه می‌دهد: این معاونت به‌عنوان متولی فعالیت‌ها در حوزه هنرهای سنتی و صنایع‌دستی محسوب می‌شود و لذا با هم‌افزایی سایر دستگاه‌های اجرایی مانند فنی و حرفه‌ای، کمیته امداد، بهزیستی و سازمان زندان‌ها می‌توان گام‌های مؤثری در راستای اقتصاد مقاومتی و ایجاد تحول در حوزه صنایع‌دستی برداشت.
مطیع بابیان اینکه تمام تلاش خود را در قالب حمایت از هنرمندان ازجمله پرداخت تسهیلات، آموزش، بیمه و صدور کارت شناسایی برای بهره‌مندی از مزایای بیشتر به کار بسته‌ایم به ما می‌گوید: متأسفانه کرونا از سال گذشته تاکنون به دلیل کاهش گردشگر و همچنین افت صادرات ضرر و زیان بسیاری را به‌تمامی شاخه‌های گردشگری و صنایع‌دستی وارد کرده است.
ضرورت شناساندن سوغات خراسان رضوی
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی در پاسخ به سؤال ما مبنی بر اینکه چرا نوروز امسال هم چون سال‌های گذشته نسبت به برپایی نمایشگاه‌های صنایع اقدام نشد و این موضوع رونق چندانی نداشت پاسخ می‌دهد: در مشهد مقدس امسال به‌طور استثنا برنامه خاصی نداشتیم که آن‌هم به دلیل عدم تکلیف مشخص برای بحث کرونا بود.
مطیع به ما می‌گوید: امسال برنامه نمایشگاهی نداشتیم اما فروشگاه‌های صنایع‌دستی فعال بوده و با توجه به آمار اندک مسافران این فروشگاه‌ها برای تأمین نیازهای گردشگران و زائران کافی است.
وی اظهار می‌کند: بلاتکلیفی موضوع سفر و اینکه تا قبل از نوروز برای هیچ سازمانی مشخص نبود که امسال ورود زائر به خراسان دارای ممنوعیت خواهد بود یا خیر لذا همین موضوع زمان برنامه‌ریزی برای برپایی نمایشگاه‌ها را سلب کرد.
محمد مطیع خاطرنشان می‌کند: انسجام‌بخشی فعالیت‌ها در رونق هر چه بیشتر صنایع‌دستی ضرورت دارد و هراندازه بازاریابی و راهکارهای لازم در این جهت انجام شود شاهد رونق بیشتری در این عرصه و فروش بهتر محصولات خواهیم بود.
وی می‌گوید: از همین رو برای رونق صنایع‌دستی در سال جدید باید بازارهای هدف صنایع‌دستی را چه در داخل و چه در خارج کشور شناسایی و برای آن برنامه‌ریزی کرد.
وی تصریح می‌کند: در همین راستا ضرورت دارد تا بر روی سوغات استان خراسان رضوی و معرفی آن اقدام کرد لذا در این رابطه تدوین بسته سوغات به‌منظور خرید کالای ایرانی یکی از مهم‌ترین برنامه‌های کاری در این حوزه است.
هنرهایی که منسوخ شدند
متأسفانه در طی سال‌های گذشته برخی از تولیدات دستی صنعتگران خراسانی به علت عدم‌حمایت و به حاشیه رفتن، محدود به پستوهای خانه‌های قدیمی و یا منسوخ‌شده است.
هم‌اکنون رشته‌های گیوه‌دوزی، جاجیم‌بافی، شعربافی، چلنگری، خورجین بافی، صحافی سنتی، برک بافی، قفل‌سازی، علامت سازی و دباغی سنتی در خراسان رضوی منسوخ‌شده و چادرشب بافی، پوستین‌دوزی، رنگرزی گیاهی، ساخت احجام سنتی، آینه‌کاری، نمدمالی، مسگری، چاروق‌دوزی و گره چینی نیز در شرف نابودی قرار دارند.
در هرکدام از رشته‌های خورجین بافی،چاروق دوزی، گیوه‌دوزی و شعربافی که منسوخ‌شده است تنها یک نفر در حال فعالیت است.
در چنین شرایطی است که راهبرد بازاریابی و توجه و برنامه‌ریزی در این زمینه اهمیت و ضرورت خود را نمایان می‌کند و حرکت در این مسیر می‌تواند به‌عنوان راهی برای نجات هنرهای سنتی و صنایع‌دستی از حاشیه و فراموشی محسوب شود.
نظر شما