بازار، گروه استانها: وقتی صنعت نفت ملی شد مردم به جشن و پایکوبی پرداختند و نام مصدق، روحانیت ضد استعمار و بازاریان و گروه‌های سیاسی همراه با ملی شدن این صنعت بر تارک تاریخ ایران نقش بست اما همان موقع نیز گروهی معتقد بودند که این کار می‌تواند اصل خصوصی سازی را زیر سوال ببرد.
مخالفان ملی شدن صنعت نفت همگی هم از طرفداران انگلیس و یا جبهه‌های سیاسی موازی نبودند بلکه سوسیالیست‌ها و حتی کارشناسان بدون وابستگی به غرب و شرق نیز این کار را نکوهش می‌کردند و معتقد بودند که نفت برای مردم است نه دولت و نه انگلیسی‌ها؛ آن زمان اما تب ملی شدن آنقدر داغ بود که کسی به این مباحث توجه نمی‌کرد.
گروه خوردن ملی شدن و دولتی بودن
به دنبال ملی شدن صنعت نفت، هواپیمایی، کشتی رانی و ده‌ها صنعت دیگر هم ملی شدند و تا امروز هم شاهد ملی شدن آنها هستیم اما گره خوردن واژه ملی شدن با دولتی شدن سبب شده تا برخی کارشناسان معتقد باشند که امروز مردم کمترین سهم را اتفاقاً از اقتصادهایی دارند که ملی شده است.
ذخایر فراوان نفت ایران، صنعت هواپیمایی ملی و حتی نمونه کوچک آن مسکن مهر نه تنها مشکلات مردم را حل نکرده بلکه برایشان گره‌هایی نیز ایجاد کرده است تا در نهایت این پرسش مهم مطرح شود که بالاخره ملی شدن به نفع دولت است یا مردم؟
مقابله با خصوصی سازی
صاحب نظر در مسائل اقتصادی و سیاسی در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه برای آغاز بحث باید گفت که موضوع نفت از هواپیمایی و یا به قول شما مسکن مهر و … متفاوت است زیرا نفت در واقع یک رانت برای ایران است که این کشور را به یک کشور رانتیر بدل می‌سازد، می‌گوید: رانت به معنای امتیازی است که چنان برای آن زحمت نکشیده‌اید در حقیقت نفت تولید نمی‌شود بلکه خدادادی در کشورمان وجود دارد و در نتیجه ایران را باید یک اقتصاد رانتیر دانست.
ذخایر فراوان نفت ایران، صنعت هواپیمایی ملی و حتی نمونه کوچک آن مسکن مهر نه تنها مشکلات مردم را حل نکرده بلکه برایشان گره‌هایی نیز ایجاد کرده است
مجید عرب عامری بیان کرد: پس از این بستر ملی شدن صنعت نفت ناگزیر بود اما معتقد هستم که در دیگر مسائل مانند مسکن مهر، هواپیمایی، کشتی رانی، صید و ده‌ها مورد دیگر می‌توان گفت که ملی شدن به معنای واقعی کلمه به درستی اجرا نشده و در واقع برای این صنایع همان دولتی شدن رقم خورده است و نه ملی شدن.
وی افزود: از این زاویه اگر نگاه کنیم ماجرای ملی شدن در مقابل خصوصی سازی تعریف می‌شود که سال‌ها است به این نتیجه رسیده‌ایم که باید خیلی زودتر از اینها به سراغش می‌رفتیم. امروز دولت آنقدر بزرگ شده که در تمام ارکان زندگی تک تک ما نیز نقش دارد در حالی که این یک آفت است.
دولت بزرگ کارآمد نیست
این کارشناس و صاحب نظر بیان کرد: دولت وقتی بزرگ می‌شود دیگر چابک نیست دیگر بازده خوبی ندارد و در حقیقت آنقدر بزرگ می‌شود که خوراک و پوشاک تا درمان و مدرسه و تعلیم و تربیت و حتی رانندگی مردم را نیز در دست دارد این موضوع درست مخالف نظام خصوصی سازی است.
امروز دولت آنقدر بزرگ شده که در تمام ارکان زندگی تک تک ما نیز نقش دارد در حالی که این یک آفت است
عرب عامری با بیان اینکه در کشورمان کارهایی برای خصوصی سازی شد برای مثال همین مقوله رانندگی که بیان شد اعطای گواهینامه به آموزشگاه‌ها سپرده شد اما آیا جواب داد؟، می‌گوید: پاسخ خیر است؛ وضعیت رانندگی ما بدتر هم شد یا هواپیمایی دارای شرکت‌های متعددی شد اما امروز این شرکت‌ها کجا هستند؟ چه وضعیت اقتصادی دارند؟ در این بستر باید گفت ما تا دولت را کوچک نکنیم اگر تمام مسکن و کشاورزی و حمل نقل کشورمان را هم به مردم واگذار کنیم موفق نخواهیم شد.
وی افزود: ژاپن با جمعیتی بیش از ایران یک دهم کشورمان کارمند دولتی دارد یعنی آنجا به جز سیاست گذاری اصلی کشور هیچ چیز در دست دولت نیست شما حتی پلیس، آب و گاز و حمل و نقل و حتی شرکت‌های تسلیحاتی و … را نیز در دست بخش خصوصی می‌بینید در نتیجه اگر چیزی هم به بخش خصوصی واگذار می‌شود به معنای درست کلمه اجرا می‌شود.
ملی شدن به مردم کمک نکرد
دیگر کارشناس اقتصادی نیز در گفتگو با خبرنگار بازار، معتقد است: ملی شدن صنعت نفت نه تنها به مردم کمکی نکرده بلکه برعکس اقتصاد کشور را قفل کرده است و نفتی را که روزی برای ملی شدنش جشن می‌گرفتیم امروز به یک معضل برای خودمان بدل شده است اما چرا عربستان و قطر و … این مشکل را ندارند؟ زیرا خصوصی سازی و مدیریت را به صورت موازی و درست اجرا کرده‌اند.
سید رضا طباطبایی با بیان اینکه در بستر سیر تاریخی باید گفت ما مجبور بودیم دست اجنبی را از اقتصادمان کوتاه کنیم اما پس از آن باید در یک پروسه چندین ساله کم کم شرایط واگذاری امور به بخش خصوصی را فراهم می‌کردیم، ابراز کرد: ما از این فرصت به دست آمده نهایت استفاده را نکردیم در نتیجه امروز سهم مردم از نفت فقط پس لرزه‌های آن است.
در بستر سیر تاریخی باید گفت ما مجبور بودیم دست اجنبی را از اقتصادمان کوتاه کنیم اما پس از آن باید در یک پروسه چندین ساله کم کم شرایط واگذاری امور به بخش خصوصی را فراهم می‌کردیم
وی می‌افزاید: چه دولت نفت را بشکه‌ای ۱۴۰ دلار بفروشد و چه ۴۰ دلار وضع مردم همین است که است در نتیجه مردم نفتی را سر سفره‌هایشان ندیده‌اند جالب اینجا است که در تمام این ۴۰ سال بودجه نفت برای حقوق کارکنان دولت به کار رفته و اگر مردم نمود عینی فروش نفت را در سفره‌هایشان دیده‌اند، اعلام کنند.
بستر خصوصی سازی نادرست است
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه وقتی بستر کار نادرست است شما هر چیزی را هم در این بستر بگنجانید درست نخواهد شد، گفت: مسکن مهر که روزی قرار بود قشر ضعیف جامعه را خانه دار کند امروز به یک معضل بزرگ بدل شده است برای مثال در شاهرود و دامغان خودمان هنوز مردم بعد از یک دهه رنگ خانه‌های مسکن مهر را ندیده‌اند.
طباطبایی با بیان اینکه امروز برای خصوصی سازی دیر شده است، بیان داشت: نه دیگر بستر آماده است و نه شرایط؛ امروز بخش خصوصی نیز دیگر کارآمد نیست زیرا آنقدر میدان ندیده و آنقدر مشکلات دارد که به محض دست گرفتن یک کار ابتدا به سود خود می‌اندیشد و البته حق هم دارد زیرا فشار اقتصادی آن را به گونه‌ای بار آورده که جز صرف خود به هیچ چیز فکر نکند.
وی افزود: تنها راه چاره یک جراحی عمیق اقتصادی است دولت باید تمام بخش‌های خود را از جمله مخابرات، نفت، کشتی رانی، صید، دخانیات، حتی کشاورزی، صنعت، شهرک‌های صنعتی، خودروسازی و … را اندک اندک به بخش خصوصی واگذار کند برای مثال در پله نخست می‌توان آب و گاز و برق و… را به شهرداری‌ها داد اما مگر دولت از این مراکز درآمد زا می‌تواند به راحتی بگذرد؟ پس صد سال دیگر هم شرایط درست نخواهد شد.
ملی شدن بهترین اتفاق بود
دیگر کارشناس اقتصادی اما نظری متفاوت دارد و می‌گوید: ملی شدن اتفاقاً درست‌ترین کاری بود که باید می‌شد فکر نکنید که خصوصی سازی گل و بلبل است. خیر اینگونه نیست که اگر مثلاً شیلات به بخش خصوصی واگذار شد از فردا یکباره سفره مردم ارتقا پیدا می‌کند این امر تنها برای گروهی از فعالان اقتصاد سودمند خواهد بود.
محمد عمودی بیان کرد: مشکل اینجا است که ما اصلاً بخش خصوصی توانمندی که مثلاً بتواند جاده و سد و شیلات و.. را اداره کند نداریم. وقتی نداریم چرا نگذاریم در دستان دولت که برخاسته از رأی مردم است بماند. چرا دولت را جدا از مردم می‌بینیم؟
ملی شدن اتفاقاً درست‌ترین کاری بود که باید می‌شد فکر نکنید که خصوصی سازی گل و بلبل است. خیر اینگونه نیست
وی افزود: نظام‌های سرمایه داری امروز با روی کار آمدن نئولیبرال ها گونه‌ای خصوصی سازی را ایجاد کرده‌اند که بر حسب آن مردم دو گروه هستند پنج درصد مردم که ثروتمند هستند و ۹۵ درصد دیگر که کارگران این پنج درصد هستند و مانند برده کار می‌کنند تا پول‌های آن پنج درصد بیشتر شود پس فکر نکنید که سودی برای مردم خواهد داشت.
نگاه هزینه فایده در بخش خصوصی
این کارشناس گفت: ملی شدن به شرطی که درست اجرا شود بهترین شرایط برای امروز ایران است. صحبت خصوصی سازی درست است اما در کشوری که بستر آن وجود داشته باشد و همه چیز بر حسب هزینه فایده نباشد و کمی هم بخش خصوصی به فکر کشور باشد.
در نهایت باید گفت صحبت درباره خصوصی سازی و دولتی‌ها زیاد است و این مجال هم برای تمام انها، کافی نیست. امروز باید پذیرفت که صنایع ملی کمترین بازده را در معیشت مردم داشته اند اما نباید از این امر نیز گذشت که خطاهای اقتصادی یک دولت را نباید به پای نظام دولتی گذاشت. حال باید دید در سال آتی و با تغییر دولت چه توازنی بین بخش‌های خصوصی و دولتی پدید می‌آید.
نظر شما